(γράφει ο Σωτήρης Ζήκος)
ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ. Ένα ολοκληρωμένο ντοκιμαντέρ δεν αποτελεί ποτέ μια απλή «αντικειμενική καταγραφή», αλλά είναι πάντα μια ταινία με θέμα συγκεκριμένο και με άποψη επί του θέματος (που ενδεχομένως να διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων), η οποία όμως τεκμηριώνεται με στοιχεία πραγματικά. Η διαφορά της με μια ρεαλιστική ταινία μυθοπλασίας - που κι αυτή μπορεί να διαπραγματεύεται ένα σοβαρό (κοινωνικό) θέμα μέσα από την πλοκή της -, είναι ότι στη μία περίπτωση η ουσία του θέματος αναζητείται και αναδεικνύεται (αν αναδεικνύεται), μέσα από τη δραματουργία της ίδιας της πραγματικότητας έτσι όπως είναι, ενώ στην άλλη περίπτωση το θέμα προσεγγίζεται ως δεδομένο και μέσα από μια επινοημένη αφήγηση που μιμείται (αναπαριστά) την πραγματικότητα (του) σαν να είναι πραγματική. Το παράδοξο είναι ότι ενώ τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ, με τη σκηνοθετημένη επι-δραματοποίησή τους, προσαρμόζονται ολοένα και περισσότερο στη δεύτερη μέθοδο, κάποιες ταινίες μυθοπλασίας, ακολουθώντας τη μέθοδο του ντοκιμαντέρ, φαίνονται και είναι πιο αληθινές.
ΣΗΜΑΣΙΑ ΣΤΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ. Θυμάμαι έντονα μια λεπτομέρεια στην ταινία μυθοπλασίας «Όλα ή τίποτα»/ All or Nothing του Μάικ Λη/ Mike Leigh: Ήρωες της είναι τέσσερα μέλη μιας οικογένειας, ο άνδρας που εργάζεται σαν οδηγός ταξί, η γυναίκα ταμίας σ' ένα σούπερ-μάρκετ και τα δυο τους παιδιά, ένα παχύσαρκο αγόρι στην εφηβεία με επιθετική συμπεριφορά κι ένα κορίτσι λίγο μεγαλύτερο. Στην κρίσιμη σκηνή του έργου το αγόρι παθαίνει καρδιακό επεισόδιο και μεταφέρεται με ασθενοφόρο στο νοσοκομείο. Ειδοποιείται η μητέρα του, που φεύγει ταραγμένη από την εργασία της και συναντά, έξω από την πολυκατοικία που μένουν, ένα συνάδελφο του άνδρα της κι αυτός προθυμοποιείται να τη μεταφέρει στο νοσοκομείο με το ταξί του. Η μητέρα κάθεται βιαστική στη θέση του συνοδηγού και πριν κλείσει την πόρτα φοράει…τη ζώνη ασφαλείας! Η κίνησή της αυτή γίνεται αντανακλαστικά και σίγουρα περνά απαρατήρητη από τους περισσότερους θεατές, αλλά σε μένα κάνει μεγάλη εντύπωση. Φοράει κανείς ζώνη ασφαλείας, όταν μπαίνει σ' ένα ταξί; Εντάξει, ίσως και να συμβαίνει στην Αγγλία. Θα φορούσα ποτέ ζώνη ασφαλείας εγώ, αν έτρεχα να βρω το παιδί μου, που κάτι έχει πάθει; Αυτό αποκλείεται, το ομολογώ. Έκτοτε όμως φορώ πάντα ζώνη, όταν μπω σε Ι.Χ αυτοκίνητο, αλλά όχι σε ταξί. Η αποδραματοποιημένη αυτή λεπτομέρεια, που λειτούργησε σαν ένα μικρό ντοκουμέντο μιας άλλης νοοτροπίας για μένα, φαίνεται πως με επηρέασε σε κάποιο βαθμό.
ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ. Έχουμε συνηθίσει σε τέτοιο βαθμό να θεωρούμε αυτονόητη την τεράστια απόσταση ανάμεσα στον κινηματογράφο και τη ζωή, ώστε μας κόβεται η ανάσα και πισωπατάμε όταν ξαφνικά ανακαλύπτουμε κάτι Αληθινό στον οθόνη, ακόμα κι αν αυτό είναι η χειρονομία ενός παιδιού στο βάθος του πλάνου…Στο σημερινό κινηματογράφο είναι πια πολύ σπάνιες τέτοιες στιγμές αλήθειας, να παρουσιάζονται δηλαδή, οι άνθρωποι και τα πράγματα όπως είναι», έχει πει ο Βιμ Βέντερς. Τώρα πια, ξέροντας τι εννοεί, συμφωνώ κι εγώ.
