του Nicolas Philibert
Ένα μονοθέσιο, ολοήμερο σχολείο στη γαλλική επαρχία. Σε μια αγροτική κοινότητα της Auvergne, που οι κάτοικοί της δεν ξεπερνούν τους 200, δώδεκα παιδιά ηλικίας από τεσσάρων έως έντεκα ετών, ακολουθούν κάθε μέρα την ίδια διαδρομή. Στο βραβευμένο του ντοκιμαντέρ «Etre et Avoir» του 2002, ο Nicolas Philibert παρακολουθεί με την κάμερά του αυτά τα παιδιά και το δάσκαλό τους, τον κύριο Λοπέζ, στη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς. Μέσα στον πολύχρωμο και φιλικό χώρο της σχολικής τάξης, κι ενώ έξω οι εποχές αλλάζουν, ο θεατής γίνεται μάρτυρας μιας ήρεμης και χαμηλόφωνης επικοινωνίας. Αυτής που αναπτύσσεται ανάμεσα σε ένα δάσκαλο που εμπνέει και καθοδηγεί τα παιδιά και τους μικρούς μαθητές του. Η καθημερινή ανάγνωση και ορθογραφία, τα μαθηματικά με την αιώνια δυσκολία τους, οι πρώτες συγκινητικές απόπειρες γραφής των μικρών απεικονίζονται με ρεαλισμό αλλά και χιούμορ, ως αυθεντικές μαρτυρίες μιας ρουτίνας επαναλαμβανόμενης αλλά και πολύ οικείας. Από την άλλη η κάμερα καταγράφει διαλόγους, συζητήσεις για επίλυση συγκρούσεων αλλά και κάποιες ευχάριστες δραστηριότητες, που δεν έχουν στενή σχέση με το σχολικό πρόγραμμα. Κάποιες φορές κινείται και εκτός τάξης. Είτε για να συνοδεύσει τα παιδιά σε μια εκδρομή, είτε για να διεισδύσει στον οικογενειακό τους χώρο και να φωτίσει το σκληρό-αν και φαινομενικά ειδυλλιακό- περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουν.
Αρχικά ο δάσκαλος φαίνεται να είναι ο πρωταγωνιστής της ταινίας. Προικισμένος με υπομονή και επιμονή, μεθοδικός και ήρεμος, διαθέτει γλυκύτητα αλλά και μια αυστηρότητα που ωθεί αβίαστα στην πειθαρχία. Το ανθρώπινο πρόσωπό του αναδεικνύεται όταν εκπαιδεύει τα παιδιά στο να συμβιώνουν ειρηνικά, τους μαθαίνει να συμπεριφέρονται, αλλά κυρίως όταν προετοιμάζει τους μεγαλύτερους για τον κόσμο των ενηλίκων. Μια δύσκολη φάση μετάβασης στην οποία έμμεσα κάνει συχνά αναφορές η ταινία. «Η ευτυχία του να είναι δάσκαλος βρίσκεται στο ότι τα παιδιά σου επιστρέφουν πάντα αυτό που τους δίνεις» λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος σε μια συνέντευξη προς το σκηνοθέτη κι εδώ συμπυκνώνεται όλη η κοσμοθεωρία του.
Οι πραγματικοί όμως πρωταγωνιστές της ταινίας είναι τα ίδια τα παιδιά. Τα πορτρέτα τους σκιαγραφούνται με ιδιαίτερη ευαισθησία και διακριτικότητα από τον Philibert, καθώς η κάμερα του στέκεται με προσοχή στα πρόσωπα, αιχμαλωτίζει τον ενθουσιασμό και την αμηχανία τους, τις σκέψεις και τον προβληματισμό τους. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται η μαγεία του ντοκιμαντέρ. Στο ότι καταφέρνει να συλλάβει αυτόν τον εσωτερικό κόσμο των παιδιών. Χωρίς ποτέ να τον παραβιάζει αλλά και χωρίς να καταφεύγει σε φτηνούς συναισθηματισμούς.
Μια γλυκιά μελαγχολία ωστόσο πλανάται πάνω από το «Etre et avoir». Ο αργός ρυθμός, τα μεγάλα πλάνα και τα όμορφα φωτογραφημένα φυσικά τοπία με τις αλλαγές των εποχών μεταφέρουν έντονα την αίσθηση μετάβασης στο χώρο και το χρόνο, προετοιμάζοντας για αυτό που συνιστά κι ένα από τα κεντρικά του θέματα. Την ιδέα αλλά και την πράξη του αποχωρισμού, με την οποία ανοίγει και κλείνει η ταινία.
Και μια υποσημείωση
Δυστυχώς η απήχηση και τα βραβεία που κέρδισε το ντοκιμαντέρ σκιάστηκαν από τη δικαστική περιπέτεια που ακολούθησε την προβολή του. Θεωρώντας ότι εξαπατήθηκαν ως προς τους πραγματικούς σκοπούς και την εμπορικότητα της ταινίας, ο δάσκαλος και κάποιοι από τους γονείς μήνυσαν την εταιρεία παραγωγής απαιτώντας χρηματική αποζημίωση. Το αίτημά τους απορρίφθηκε από το δικαστήριο και δεν ικανοποιήθηκε ποτέ.
της Καλλιόπης Πουτούρογλου [ Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]
