του Μισέλ Δημόπουλου

Σπάνια ο κινηματογράφος αποτέλεσε πεδίο δράσης και σκέψης για τη φιλοσοφία. Ο κορυφαίος Αμερικανός φιλόσοφος Στάνλεϊ Καβέλ/ Stanley Cavell που πέθανε στις 19 Ιουνίου 2018 σε ηλικία 91 ετών ήταν από τους λίγους πραγματικά σινεφίλ στοχαστές (στη Γαλλία υπήρξε ο Ζιλ Ντελέζ) που προσέγγισε - στο Χάρβαρντ όπου δίδαξε για πολλά χρόνια και σε 3 βιβλία δοκίμια που απ΄ ότι γνωρίζω δεν έχουν μεταφραστεί στη γλώσσα μας - την 7η τέχνη όχι όμως ως αντικείμενο αισθητικής ανάλυσης αλλά περισσότερο ως πρώτης τάξης εμπειρία ικανή να μεταβάλει τις υπάρξεις μας. Στη συνέχεια της θεώρησης του Βιτγκενστάιν περί φιλοσοφίας της καθημερινής γλώσσας και της ηθικής τελειοθηρίας των Έμερσον και Θόρο, ο Καβέλ αντιμετωπίζει τον κινηματογράφο ως πολιτισμικό εργαλείο και μάλιστα λαϊκό, που μας προτείνει έναν άλλο κόσμο, μια νέα προοπτική η οποία μας παρέχει και γνώση και μάθημα ζωής.
Το πιο διάσημο βιβλίο του (και το πιο πρωτότυπο) έχει τίτλο «Αναζητώντας την ευτυχία» (1981) με υπότιτλο «The Hollywood Comedy of Remarriage» και αναφέρεται σε 7 κλασικές κομεντί της Χρύσης εποχής του Χόλιγουντ (δεκαετία ’30 και ΄40), αριστουργήματα του είδους (π.χ. «Η γυναίκα με τη λεοπάρδαλη»/1938, «Ξαναπαντρεύομαι τη γυναίκα μου»/1940 ή «Η γυναίκα πειρασμός»/1941, κλπ) με την υπογραφή των Φρανκ Κάπρα, Χάουαρντ Χοκς, Τζόρτζ Κιούκορ, Λίο Μακάρεϋ και Πρέστον Στέρτζες. Στις ταινίες αυτές διακυβεύεται κυρίως η πορεία ζευγαριών μέσα από χωρισμούς και διαζύγια, καθημερινούς κοινωνικούς σκοπέλους και λεκτικές παρεξηγήσεις, με απώτερο στόχο την τελική επανασύνδεση (μετά γάμου) και την ευτυχία. Δεν ενδιαφέρει τον Καβέλ η δημιουργία της σχέσης του ζευγαριού όσο η επανασύσταση της σε μια βελτιωμένη προοπτική που αναδεικνύει μια γυναίκα πιο δυναμική (π.χ. την Κάθριν Χέπμπορν στο «Νέα Υόρκη-Μαιάμι» του Κάπρα/1934) προάγοντας σχετική ισοτιμία στις σχέσεις των φύλων. Ο Καβέλ διερευνά επίσης εδώ διάφορες πτυχές της αμερικάνικης κοινωνίας, τις επιδράσεις της σεξπιρικής δραματουργίας, τις διάφορες όψεις της αμερικάνικης φιλοσοφίας, ό,τι φωτίζει, κατά τη γνώμη του τη «σκέψη του κινηματογράφου» και το κάνει με τρόπο απλό, απτό και χωρίς υπεροψία. Απλοποιώντας στο έπακρο, θα λέγαμε ότι το καίριο ερώτημα του Καβέλ είναι τελικά «μπορεί ο κινηματογράφος να μας κάνει καλύτερους;» (τίτλος συλλογής άρθρων του που κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 2003).

(πρώτη δημοσίευση ανάρτηση στο facebook)