του Andrei Ujică
(κριτική: Μίμης Χρυσομάλλης)
TWST – Things We Said Today: (όχι) μία ακόμη ταινία για τους Beatles
Someday when we're dreaming
Then we will remember
Things we said today
«Μα καλά, γίνονται ακόμα ταινίες για τους Beatles;» αναρωτήθηκε μια φίλη μόλις της είπα πως επρόκειτο να δω τη νέα ταινία του σκηνοθέτη Andrei Ujică (γνωστού για το ντοκιμαντέρ Videograms of a Revolution σχετικά με την πτώση του Νικολάε Τσαουσέσκου στη Ρουμανία). Το φιλμ μας μεταφέρει πίσω στο 1965, χρονιά της τρίτης επίσκεψης των Beatles στις ΗΠΑ και της ιστορικής εμφάνισής τους στο Shea Stadium της Νέας Υόρκης. Αρχικά παρακολουθούμε τη συνέντευξη τύπου του συγκροτήματος αμέσως μετά την άφιξή του, όπου τα πυρά και οι καταιγιστικές ερωτήσεις των δημοσιογράφων αντικρούονται με χιούμορ και περιπαιχτική ειρωνεία. Έξω στους δρόμους, οι εικόνες λίγο πολύ γνώριμες: ένα τεράστιο πλήθος από νεαρά αγόρια και – κυρίως – κορίτσια, με την αγωνία ζωγραφισμένη στα αθώα τους πρόσωπα καθώς περιμένουν να αντικρίσουν, έστω και στιγμιαία, κάποιο από τα μέλη της μπάντας. Σκηνές μαζικής υστερίας, λιποθυμίες, αψιμαχίες μεταξύ νεολαίας και αστυνομικών• η μπιτλμάνια στο απόγειό της.
Στην ερώτηση «ποιο μέρος της Νέας Υόρκης θα θέλατε να επισκεφθείτε αν δεν υπήρχε θέμα ασφάλειας;», ο Τζον Λένον απαντά χωρίς δεύτερη σκέψη: «Το Χάρλεμ». Λίγο αργότερα, μέσα από τα ασπρόμαυρα πλάνα μιας κάμερας χειρός, γινόμαστε για λίγο μάρτυρες της καθημερινής ζωής στους δρόμους της κακόφημης συνοικίας: πιτσιρίκια παίζουν κυνηγητό, ένας ηλικιωμένος κοιτάζει ράθυμα ένα νεαρό ζευγάρι που σουλατσάρει στο πεζοδρόμιο, ενώ ένα κοριτσάκι ποζάρει στον φακό καθώς κάποιοι περαστικοί αναφωνούν «είναι η τηλεόραση!». Ξαφνικά ένα χέρι κινείται απειλητικά προς την κάμερα, η οποία μεταμορφώνεται στιγμιαία σε σύμβολο της λευκής παρεμβατικότητας και εκμετάλλευσης. Την ίδια στιγμή, στην άλλη άκρη της χώρας, η αντίδραση της μαύρης κοινότητας στον ρατσισμό και την κοινωνικο-οικονομική ανισότητα έχει αρχίσει να λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις, με αποκορύφωμα τις ταραχές στο Γουάτς του Λος Άντζελες τον Αύγουστο του 1965.
Εν τω μεταξύ, σύσσωμη η λευκή νεοϋορκέζικη νεολαία ετοιμάζεται για την επικείμενη συναυλία των Beatles τον δεκαπενταύγουστο του ίδιου έτους. Το μεγάλο γεγονός μονοπωλεί το ενδιαφέρον στα ερτζιανά, με τους τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς να παίζουν ασταμάτητα τραγούδια του συγκροτήματος. Ολόκληρη η πόλη πάλλεται στον ρυθμό της μπάντας από το Λίβερπουλ – ακόμα και οι ουρανοξύστες που ορθώνονται πάνω από το Central Park μοιάζουν με όρθιους θεατές σε εξώστη, καθώς περιμένουν νευρικά να αρχίσει το σόου. Μέσα από μια δημιουργική συρραφή από έγχρωμα super8 και φιλμάκια εποχής, παρακολουθούμε μια φανταστική παρέα από νεαρές νεοϋορκέζες καθώς οδεύουν προς τη συναυλία, περνώντας πρώτα από την Παγκόσμια Έκθεση στο Κουίνς. Εκεί θα περιηγηθούν στα εντυπωσιακά αξιοθέατα, όπως τη μεγάλη ατσάλινη υδρόγειο (unisphere) και τον υπερυψωμένο σιδηρόδρομο (monorail). Οι έγχρωμες εικόνες από την έκθεση στη Νέα Υόρκη έρχονται σε άμεση αντίθεση με τα ασπρόμαυρα πλάνα από τους δρόμους του Λος Άντζελες: αντί για λευκά κορίτσια που διασκεδάζουν ξένοιαστα, ένας νεαρός μαύρος κακοποιείται βάναυσα από την αστυνομία• αντί για λαμπερά σπορ αυτοκίνητα, οχήματα που καίγονται• αντί για διάχυτη ευφορία και οπτιμισμό, ένα κλίμα γενικευμένης οργής, αγανάκτησης και διαμαρτυρίας. Το σόου, ωστόσο, πρέπει να συνεχιστεί. Καθώς πέφτει το σούρουπο, χιλιάδες φλας από κάθε γωνία του Shea Stadium αστράφτουν ταυτόχρονα φωτίζοντας τη νύχτα. Σε μια από τις κερκίδες, μακριά από τη σκηνή όπου σε λίγες στιγμές θα ανέβουν οι Beatles, ανεμίζει ένα πανό με μεγάλα κόκκινα γράμματα: “We can’t see you”.
Σκέφτομαι ξανά την ερώτηση της φίλης μου. Ένα ακόμη ντοκιμαντέρ για την ποπ μουσική και τους Beatles; Σίγουρα όχι. «Απλώς δεν με ενδιαφέρει ως είδος», δηλώνει άλλωστε ο ίδιος ο Andrei Ujică. «Αντίθετα», λέει ο σκηνοθέτης, «ήθελα να απαθανατίσω τη διάθεση που υπήρχε διάχυτη στην ατμόσφαιρα εκείνη την εποχή. Αυτή η γενιά δεν είχε ακόμη πολιτικοποιηθεί και το κίνημα για τα κοινωνικά δικαιώματα μόλις ξεκινούσε». Οι ταινίες για τους Beatles δεν αφορούν άλλωστε απλά και μόνο τους ίδιους, αλλά ένα μαζικό φαινόμενο που καθόρισε μια ολόκληρη εποχή. Πρόκειται για την μπάντα που, σύμφωνα με τον Ujică, «διαμόρφωσε το συναισθηματικό προφίλ» σύσσωμης της γενιάς του ’60. Γι’ αυτό και παρόμοιες ταινίες συνεχίζουν να βγαίνουν αδιάλειπτα μέχρι τις μέρες μας: γιατί μιλάνε όχι μόνο για όσα ειπώθηκαν χθες, αλλά και για αυτά που ονειρευόμαστε μέχρι σήμερα, για όλα όσα θα θυμόμαστε αύριο.
(27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης)
