του Radu Jude
(κριτική: Καλλιόπη Πουτούρογλου)
«Όσο πιο αθώοι είναι, τόσο περισσότερο τους αξίζει να τουφεκιστούν».
(Σχόλιο του Μπέρτολτ Μπρεχτ που ακούγεται στην ταινία)
Ένας ρακένδυτος περιφέρεται στους δρόμους και στα πάρκα της Κλουζ μαζεύοντας μπουκάλια. Δείχνει άστεγος, γεγονός που επιβεβαιώνεται στη συνέχεια, όπως και το ότι κάποτε ήταν ολυμπιονίκης που ξέπεσε μετά από τραυματισμό. Στη χαοτική του περιπλάνηση διέρχεται σέρνοντας τα βήματά του κι από ένα ψυχαγωγικό πάρκο, σκηνή που εκπέμπει κάτι το εξωπραγματικό. Η εισβολή στο πλάνο ενός γιγάντιου μηχανικού δεινόσαυρου που βρυχάται στους περαστικούς ξαφνιάζει περισσότερο τον ανυποψίαστο θεατή παρά τον ρακοσυλλέκτη, δίνοντας το στίγμα μιας ταινίας που κινείται διαρκώς ανάμεσα στο τραγικό και το κωμικό, το παράξενο και το κοινότοπο. Λίγο αργότερα ο Ion (το όνομα του άντρα) θα δεχτεί την επίθεση και ενός ρομποτικού μηχανήματος, στην πλατεία μιας πόλης που όλα δείχνουν ότι οδεύει με γρήγορους ρυθμούς προς μια οικιστική αναδιάρθρωση. Βρισκόμαστε ήδη στον πυρήνα του Kontinentel ’25 και της χαρακτηριστικής καυστικής ματιάς του Radu Jude.
Η αφηγηματική δράση γρήγορα μετατοπίζεται από τον άστεγο σε μία δικαστική επιμελήτρια, την Orsolya, όταν η τελευταία με συνοδεία θωρακισμένων αστυνομικών του επιδίδει την οριστική έξωση από το άθλιο υπόγειο στο οποίο διέμενε. Υπόγειο πολυκατοικίας που έχει πωληθεί σε γερμανική κτηματομεσιτική εταιρεία , στο πλαίσιο μιας επικερδούς αστικής ανάπλασης που θα τη μετατρέψει σε Boutique Hotel ονόματι Kontinental. Η ολιγόλεπτη προθεσμία που ζητά ο άντρας για την προετοιμασία και την αναχώρησή του είναι αρκετή για να επιτευχθεί το μοιραίο. Η περίεργη αυτοχειρία του Ion πυροδοτεί τις ενοχές και την όψιμη συνειδησιακή κρίση της πονόψυχης υπαλλήλου, ενώ η ταινία εφεξής παρακολουθεί τις απεγνωσμένες της προσπάθειες για λύτρωση μέσω μιας σειράς διαδοχικών συναντήσεων και ακατάπαυστων συνομιλιών.
Η ιστορία, που η ιδέα της προϋπήρχε στο μυαλό του δημιουργού από παλιότερη είδηση, ωρίμασε σαν σκέψη εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης των Real Estates και της αύξησης των ταξικών ανισοτήτων στη Ρουμανία των τελευταίων χρόνων, ενώ και η ταινία Europe ‘51 του Rossellini λειτούργησε ως έναυσμα και χαλαρό σημείο αναφοράς. Όπως όμως και στις προηγούμενες ταινίες του Jude σημασία δεν έχει τόσο η ιστορία -που εδώ είναι ιδιαίτερα απλή και ως προς την κατασκευή- όσο ο τρόπος που αυτή αποδίδεται. Σε αυτό το χρονογράφημα ανθρώπινης απελπισίας ο Jude σφυροκοπά συνεχώς τον θεατή με τους επαναλαμβανόμενους διαλόγους της κεντρικής ηρωίδας στις αγωνιώδεις, αγχωτικές αλλά και «θεραπευτικές» τρόπον τινά συναντήσεις της με πρόσωπα του οικείου της περιβάλλοντος (μια φίλη, συναδέλφους, τη μητέρα της, έναν ιερέα) ή τυχαίους συνομιλητές (έναν πρώην φοιτητή της, νυν ντελιβερά, με τον οποίο έχει μια ακατάσχετη και ακατάστατη επικοινωνία, ψυχική και σεξουαλική), στηλιτεύοντας με τρόπο αιχμηρό, άλλοτε κυνικό και άλλοτε ξεκάθαρα κωμικό, την υποκρισία, την ελαστικότητα της κοινωνικής συνείδησης, τον εθνικισμό, τον ρατσισμό, κυρίως όμως τη γελοιότητα της συχνά καλοπροαίρετης ανθρώπινης ύπαρξης, της παγιδευμένης στη συστημική αποτυχία της νεοφιλελεύθερης ηθικής.
Το μικρής κλίμακας αλλά μεγάλης εμβέλειας Kontinental ’25, αν και στηρίζεται στους διαλόγους του κουβαλάει έντονα την ιστορία και την αρχιτεκτονική των τόπων που κινηματογραφεί, ενώ το διαλεκτικό μοντάζ του τέλους –σε μια προσφιλή στον σκηνοθέτη μετάβαση προς το ντοκιμαντέρ- κάνει εμφανείς όχι μόνο τις ταξικές αντιθέσεις στη χώρα του αλλά και μια σειρά προβλημάτων όπως αυτό της στεγαστικής κρίσης. Και μπορεί η ταινία να μην είναι τόσο πολυδιάστατη αφηγηματικά, ούτε να διαθέτει τη βιτριολική ματιά του Do not Expect Too Much from the End of the World, είναι ωστόσο εξίσου (αν όχι περισσότερο) σατιρική στους τόνους, απίστευτα ειλικρινής και υπαινικτική, μια ηθική παραβολή του παραλόγου, της τραγικότητας και της γελοιότητας των ανθρώπινων συμπεριφορών. Η ιστορία-στην οποία ο δημιουργός της αναγνωρίζει στοιχεία μιας «μπαλζακικής ανθρώπινης κωμωδίας»- κινείται διαρκώς ανάμεσα σε αυτές τις αντιφάσεις, αντανακλώντας κάτι πιο πολύπλοκο και βαθιά υπονομευτικό. Και βέβαια δεν παύει να λειτουργεί και ως καυστικό σχόλιο στην κοινωνική και πολιτική κατάσταση όχι μόνο της Ρουμανίας αλλά και της Ευρώπης ολόκληρης.
Berlinale 2025/ Διαγωνιστικό
