«Ο κινηματογράφος είναι η τέχνη της ελλειπτικότητας: Η γλώσσα είναι μεταφορική και κάθε ταινία έχει τα μυστικά της και μια αίσθηση μυστηρίου».
Τα λόγια του Νικολά Φιλιμπέρ / Nicolas Philibert αντικατοπτρίζουν το ίδιο του το έργο – μια διαδρομή γεμάτη ανθρώπινες εικόνες που συγκινούν χωρίς να εκβιάζουν το συναίσθημα και υπαινίσσονται πολλά περισσότερα απ’ όσα απαθανατίζουν.
Γεννημένος στη Νανσύ το 1951, ο Φιλιμπέρ σπούδασε φιλοσοφία, ωστόσο πολύ σύντομα στράφηκε στον κινηματογράφο και εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη πλάι στον Αλάν Τανέρ και τον Κλοντ Γκορέτα. Το πρώτο του ντοκιμαντέρ με τίτλο La Voix de son maître/ His Master’s Voice (1978, συν-σκηνοθεσία με τον Ζεράρ Μορντιγιά) καταγράφει με διορατική ματιά τη νέα παγκόσμια οικονομική κατάσταση που τότε αρχίζει μόλις να διαφαίνεται. Η θεματική γκάμα του Φιλιμπέρ δεν περιορίζεται. Κοινωνικά ζητήματα, τέχνη, πολιτική, φύση: Ακολουθεί όσα τον κεντρίζουν με ιδιαίτερη αφοσίωση, σεβασμό κι ευαισθησία.
Το 1990 ο Νικολά Φιλιμπέρ αποκαλύπτει την αφανή ζωή σε ένα από τα διασημότερα μουσεία του κόσμου, μέσα από το La ville Louvre / Η πόλη του Λούβρου. Δυο χρόνια αργότερα, το Le Pays des sourds/ Η χώρα των κωφών μοιράζεται τη ζωή και τους κώδικες των ανθρώπων με κώφωση. Το ντοκιμαντέρ του, στα χνάρια του ουμανιστικού σινεμά του Ζαν Ρενουάρ, αποτελεί την πιο ηχηρή σιωπή, αποτυπώνοντας την άγνωστη και πλούσια νοηματική γλώσσα και κατ’ επέκταση κουλτούρα.
Το 1994, μέσα από το ντοκιμαντέρ του Un animal, des animaux/ Ένα ζώο, δυο ζώα, ο Φιλιμπέρ αναζητά τα ίχνη του ανθρώπου, μπαίνοντας ξανά στα άδυτα ενός μουσείου, αυτή τη φορά στο τμήμα ζωολογίας του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι.
Το 2001 ο Νικολά Φιλιμπέρ υπογράφει το ντοκιμαντέρ Être et avoir/ Να είσαι και να έχεις, ένα συγκινητικό πορτραίτο μιας ομάδας μαθητών σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Γαλλίας, που έκανε αίσθηση στο Φεστιβάλ Καννών και καθιέρωσε τον σκηνοθέτη διεθνώς. Ευαίσθητο, ειλικρινές, με ιδιαίτερο χιούμορ και οξυδερκή ματιά, το ντοκιμαντέρ μοιάζει να καθρεφτίζει μια ολόκληρη κοινωνία μέσα από τις σχέσεις, τις ισορροπίες και τη δυναμική μιας μικρής τάξης κι ενός δασκάλου.
Στο ντοκιμαντέρ La Moindre des choses/ Το παραμικρό (1996), οι τρόφιμοι του ψυχιατρείου La Borde κάνουν πρόβες για την ετήσια θεατρική τους παράσταση. Σε μια σπουδή σεβασμού κι εκτίμησης των χαρακτήρων του, ο Φιλιμπέρ δεν υποκύπτει σε εύκολους συναισθηματισμούς. Αυτή είναι ίσως και η μεγαλύτερη αρετή του: Βιώνει εκ των έσω κάθε κόσμο που κινηματογραφεί, μαθαίνει τους κώδικες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κι ύστερα μοιράζεται με τον θεατή το βίωμά του που έχει ήδη πάρει τη μορφή μιας ταινίας τεκμηρίωσης.
Το Retour en Normandie/ Back to Normandy (2007) είναι ένα ντοκιμαντέρ για τη μαγεία και τη δύναμη του σινεμά. Ο Φιλιμπέρ επιστρέφει σε μια ταινία που σημάδεψε τον ίδιο (το I, Pierre Rivière... του Ρενέ Αλιό) και μια περιοχή (τη Νορμανδία) στην οποία πραγματοποίησε τα πρώτα του κινηματογραφικά βήματα. Η κινηματογραφική εργαλειοθήκη του Φιλιμπέρ είναι εκείνη που ξεχωρίζει και το ντοκιμαντέρ του Nénette/ Νενέτ (2009), με κεντρικό χαρακτήρα, ένα γηραιό ουραγκοτάγκο 40 ετών. Στο φακό του σκηνοθέτη πρωταγωνιστεί η συγκινητική εικόνα της Νενέτ και ο ήχος των ανθρώπων που την παρακολουθούν στο Βοτανικό Κήπο του Παρισιού.
Το 2012 στο La Μaison de la Radio, ο Φιλιμπέρ αναλαμβάνει ακόμη μια πρόκληση: Να εικονογραφήσει έναν κόσμο που υπάρχει μόνο μέσα από τον ήχο, εστιάζοντας στην καθημερινότητα του ραδιοφωνικού σταθμού Radio France. Από τον Φιλιμπέρ δεν θα περιμέναμε τίποτα λιγότερο. Από την αρχή της διαδρομής του, έως σήμερα, τα μυστήρια της ανθρώπινης πραγματικότητας υπήρξαν και παραμένουν η κινητήριος δύναμη του έργου του.
(δ.τ.)
