(σχόλια για τις τούρκικες ταινίες)

της Καλλιόπης Πουτούρογλου
[Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]

· Two Lines : Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Selim Evci αποτελεί μια διεισδυτική ματιά στη σχέση ενός μοντέρνου ζευγαριού στη σύγχρονη Κωνσταντινούπολη. Μέσα από εικόνες μιας αδιάφορης καθημερινότητας, με ελάχιστους διαλόγους και σκηνές που υποβάλλουν έναν άψυχο συναισθηματικό κόσμο διαγράφονται οι ζωές των δύο ηρώων σαν δυο γραμμές που συμπορεύονται αλλά δε συναντιούνται. Εγκλωβισμένοι σε παγιωμένους ρόλους, η Selin και ο Mert, κινούνται μέσα σε ένα αυστηρό σκηνικό σαν τους ήρωες της θεατρικής παράστασης που παρακολουθούν στην αρχή της ταινίας. Σε μια προσπάθεια να βγουν από το αστικό πλαίσιο που τους προσδιορίζει και να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον, ξεκινάνε ένα ταξίδι για να καταλήξουν- μέσα από ένα ερωτικό παιχνίδι- στην αποκάλυψη μιας επώδυνης πραγματικότητας. Στην τελευταία σκηνή της ταινίας βγαίνει στην επιφάνεια η κρυμμένη ένταση που τους ακολουθούσε από την αρχή, και που γινόταν όλο και πιο έντονη με την έξοδό τους στο ανοιχτό φυσικό τοπίο. Σε μια «θεατρική πράξη» στην οποία πρωταγωνιστούν αυτή τη φορά οι ίδιοι οι ήρωες, η Selin και ο Mert θα έρθουν αντιμέτωποι με τις απωθημένες ιδέες και τα ανομολόγητα πάθη τους.

· Mommo- the Bogeyman : Η ταινία του Atalay Tasdiken, που έκανε πρεμιέρα στο νεανικό τμήμα του φετινού φεστιβάλ του Βερολίνου, είναι η μεταφορά μιας αληθινής ιστορίας που διαδραματίζεται σε ένα χωριό του Ικονίου, περιβάλλον οικείο για το σκηνοθέτη. Η ιστορία δυο ορφανών, του εννιάχρονου Ahmet και της μικρότερης αδελφής του Ayse, που μετά το θάνατο της μητέρας τους γνωρίζουν την απόρριψη από τον πατέρα και ζουν προσωρινά υπό τη σκέπη του παππού, κερδίζει το ενδιαφέρον του θεατή με τη φυσικότητα των ερμηνειών και τη συγκινησιακή δύναμη των εικόνων της. Στην ταινία παρακολουθούμε τις προσπάθειες του μικρού Ahmet να ξορκίσει τους φόβους της αδελφής του αλλά και τους δικούς του για ένα στοιχειό του σπιτιού, τον τρομερό Boogeyman, πλάσμα φανταστικό αλλά πάντα παρόν. Η επινόηση αυτή του πατέρα για να τρομάζει τα παιδιά, δεν είναι παρά η προέκταση μιας μόνιμης απειλής, αυτής του χωρισμού των δύο παιδιών. Το γεμάτο αυτοπεποίθηση ύφος του μικρού αγοριού και ο αέρας του ενήλικα που το συνοδεύει δεν είναι παρά το μέσον με το οποίο προσπαθεί να προστατεύσει την αδελφή του από τον έξω κόσμο. Τα πλάνα που εστιάζουν στα πρόσωπα και κυρίως στα τοπία, ο εξαιρετικός φωτισμός και η φωτογραφία, η χαμηλή αλλά υποβλητική μουσική, κυρίως όμως οι ερμηνείες των δυο παιδιών του χωριού, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα συγκρατημένης συγκίνησης που ξεχειλίζει με τη συγκλονιστική σκηνή του τέλους.

· Men on the Bridge : Οι ζωές τριών νέων ανδρών της Κωνσταντινούπολης, τα όνειρα τους, οι κρυφές ελπίδες και οι διαψεύσεις τους αποτελούν το υλικό πάνω στο οποίο στηρίζεται το ντοκιμαντέρ της Asli Ozge, ταινία στην οποία τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας συχνά συγχέονται. Οι πράξεις και οι προσδοκίες ενός νεαρού πλανόδιου πωλητή λουλουδιών, ενός ταξιτζή κι ενός τροχονόμου γίνονται το σενάριο γύρω από το οποίο περιστρέφεται η αφήγηση-καταγραφή. Η γέφυρα του Βοσπόρου, με την αδιάκοπη ροή της, είναι ο μοναδικός συνδετικός τους κρίκος. Την περνάνε καθημερινά, με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, στον αγώνα τους για επιβίωση. Η κάμερα της Ozge- η οποία το 2005 κέρδισε το βραβείο Balkan Fund στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης- παρακολουθεί τα τρία αυτά πρόσωπα, τα οποία μετατρέπονται σε ηθοποιούς της ίδιας τους της ζωής. Ο τρόπος με τον οποίο προβάλλονται το περιβάλλον και ο εσωτερικός κόσμος του καθενός καθιστά τους ήρωες χαρακτήρες αναγνωρίσιμους. Και παρόλο που παραμένουν άγνωστοι και διαφορετικοί ο ένας από τον άλλον, οι δρόμοι τους διασταυρώνονται σε αυτό το κομβικό σημείο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, σε μια πόλη που τους κάνει ευάλωτους στη μοναξιά, τον εθνικισμό και το ανέφικτο όνειρο.
Η ταινία κέρδισε τη χρυσή τουλίπα του εθνικού διαγωνιστικού τμήματος, του 28ου φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης.

· Wrong Rosary : Εντελώς διαφορετική είναι η ατμόσφαιρα στο Wrong Rosary του Mahmut Fazil Coskun, ταινία που κέρδισε μία από τις τρεις τίγρεις στο φετινό Φεστιβάλ του Ρόττερνταμ. Κλειστοί χώροι, απομόνωση, υπερκόσμια ηρεμία στην καρδιά της πολύβουης Κωνσταντινούπολης, στη συνοικία του Γαλατά. Η ταινία αφηγείται μια παράξενη ιστορία αγάπης, ανομολόγητης ως το τέλος, ανάμεσα σε ένα νέο μουεζίνη και τη μυστηριώδη καθολική γειτόνισσά του. Ένας έμπορος παλαιών βιβλίων με ένα καλά κρυμμένο μυστικό θα συνδεθεί κατά περίεργο τρόπο μαζί τους. Αν και η θρησκευτική αντιπαράθεση είναι εμφανής, δε φαίνεται να επηρεάζει την εξέλιξη της ιστορίας. Με εξαίρεση τον τίτλο-ο οποίος αναφέρεται σε μια σκηνή της ταινίας-, το θέμα της πίστης είναι σχεδόν απόν, μολονότι επηρεάζει τη στάση και τη συμπεριφορά του γυναικείου κυρίως χαρακτήρα. Η σκηνοθεσία επικεντρώνεται με μινιμαλιστικό σχεδόν τρόπο στη δημιουργία μιας αχνής συναισθηματικής ατμόσφαιρας, ασύμφωνης με την εποχή μας, στην οποία κύριοι πρωταγωνιστές είναι οι σιωπές, τα χαμηλά βλέμματα, τα διακριτικά χαμόγελα. Μέσα σε έναν κόσμο αθωότητας - που κάποτε αγγίζει την αφέλεια- και εσωτερικής ευγένειας, είναι τελικά η έλλειψη τόλμης ή ο σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου, που αφήνει ανείπωτες τις σκέψεις και τις επιθυμίες των ηρώων;
Η ταινία κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας και σεναρίου στο φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης, ενώ ο πρωταγωνιστής της, Nadir Saribacak, απέσπασε το βραβείο α΄ανδρικού ρόλου.

· Conscience : Ερωτικό μελόδραμα με κοινωνικές προεκτάσεις, που εμπνέεται από τις σελίδες των τουρκικών εφημερίδων, αποτελεί η τελευταία ταινία του Erden Kiral, ενός από τους μεγαλύτερους Τούρκους σκηνοθέτες. Η σκληρή ζωή στο εργοστάσιο σε μια κλειστή επαρχιακή πόλη, ένα παντρεμένο ζευγάρι και μια γυναίκα που θα μπει ανάμεσά τους, κυρίως όμως ο απαράβατος νόμος της υποταγής του θηλυκού στο αρσενικό, θα οδηγήσουν σε μια μοιραία σχέση τα τρία πρόσωπα της ιστορίας, τα οποία θα τολμήσουν να υπερβούν τα όρια, με τραγικές για αυτά συνέπειες. Το έντονο κόκκινο της φωτιάς που καίει στους κλιβάνους του εργοστασίου διαπερνάει τα σώματα και τις ψυχές και διατρέχει με ρυθμούς ταχύτητας φωτός τον κινηματογραφικό χώρο και χρόνο της ταινίας. Με ιδιαίτερη έμφαση στα βλέμματα, που διατηρούν αμείωτη την ένταση του πάθους, με μια έντονη κινητικότητα αλλά και με τη χρήση ψηφιακών μέσων ο Kiral επιχειρεί μια πρωτότυπη και δυναμική σκηνοθετική ματιά.
Η πρωταγωνίστρια Nurgul Yesilsay κέρδισε για την ερμηνεία της το βραβείο α΄ γυναικείου ρόλου στο τελευταίο φεστιβάλ της Αττάλειας(2008), ενώ η Tulin Ozen απέσπασε το βραβείο β΄ γυναικείου ρόλου των Τούρκων κριτικών κινηματογράφου (SIYAD) (2009)