(σχόλια για ταινίες)

της Καλλιόπης Πουτούρογλου
[Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]

Men on the Bridge, Asli Ozge
Οι ζωές τριών νέων ανδρών της Κωνσταντινούπολης, τα όνειρα τους, οι κρυφές ελπίδες και οι διαψεύσεις τους αποτελούν το υλικό πάνω στο οποίο στηρίζεται το ντοκιμαντέρ της Asli Ozge, ταινία στην οποία τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας συχνά συγχέονται. Οι πράξεις και οι προσδοκίες ενός νεαρού πλανόδιου πωλητή λουλουδιών, ενός ταξιτζή κι ενός τροχονόμου γίνονται το σενάριο γύρω από το οποίο περιστρέφεται η αφήγηση-καταγραφή. Η γέφυρα του Βοσπόρου, με την αδιάκοπη ροή της, είναι ο μοναδικός συνδετικός τους κρίκος. Την περνάνε καθημερινά, με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, στον αγώνα τους για επιβίωση. Η κάμερα της Ozge- η οποία το 2005 κέρδισε το βραβείο Balkan Fund στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης- παρακολουθεί τα τρία αυτά πρόσωπα, τα οποία μετατρέπονται σε ηθοποιούς της ίδιας τους της ζωής. Ο τρόπος με τον οποίο προβάλλονται το περιβάλλον και ο εσωτερικός κόσμος του καθενός καθιστά τους ήρωες χαρακτήρες αναγνωρίσιμους. Και παρόλο που παραμένουν άγνωστοι και διαφορετικοί ο ένας από τον άλλον, οι δρόμοι τους διασταυρώνονται σε αυτό το κομβικό σημείο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, σε μια πόλη που τους κάνει ευάλωτους στη μοναξιά, τον εθνικισμό και το ανέφικτο όνειρο.
Η ταινία κέρδισε τη χρυσή τουλίπα του εθνικού διαγωνιστικού τμήματος, του 28ου φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης.

Wrong Rosary, Mahmut Fazil Coskun
Εντελώς διαφορετική είναι η ατμόσφαιρα στο Wrong Rosary του Mahmut Fazil Coskun, ταινία που κέρδισε μία από τις τρεις τίγρεις στο φετινό Φεστιβάλ του Ρόττερνταμ. Κλειστοί χώροι, απομόνωση, υπερκόσμια ηρεμία στην καρδιά της πολύβουης Κωνσταντινούπολης, στη συνοικία του Γαλατά. Η ταινία αφηγείται μια παράξενη ιστορία αγάπης, ανομολόγητης ως το τέλος, ανάμεσα σε ένα νέο μουεζίνη και τη μυστηριώδη καθολική γειτόνισσά του. Ένας έμπορος παλαιών βιβλίων με ένα καλά κρυμμένο μυστικό θα συνδεθεί κατά περίεργο τρόπο μαζί τους. Αν και η θρησκευτική αντιπαράθεση είναι εμφανής, δε φαίνεται να επηρεάζει την εξέλιξη της ιστορίας. Με εξαίρεση τον τίτλο-ο οποίος αναφέρεται σε μια σκηνή της ταινίας-, το θέμα της πίστης είναι σχεδόν απόν, μολονότι επηρεάζει τη στάση και τη συμπεριφορά του γυναικείου κυρίως χαρακτήρα. Η σκηνοθεσία επικεντρώνεται με μινιμαλιστικό σχεδόν τρόπο στη δημιουργία μιας αχνής συναισθηματικής ατμόσφαιρας, ασύμφωνης με την εποχή μας, στην οποία κύριοι πρωταγωνιστές είναι οι σιωπές, τα χαμηλά βλέμματα, τα διακριτικά χαμόγελα. Μέσα σε έναν κόσμο αθωότητας - που κάποτε αγγίζει την αφέλεια- και εσωτερικής ευγένειας, είναι τελικά η έλλειψη τόλμης ή ο σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου, που αφήνει ανείπωτες τις σκέψεις και τις επιθυμίες των ηρώων;
Η ταινία κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας και σεναρίου στο φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης, ενώ ο πρωταγωνιστής της, Nadir Saribacak, απέσπασε το βραβείο α΄ανδρικού ρόλου.

Lourdes, Jessica Hausner
Ένα προσκύνημα στη Λούρδη, καλά οργανωμένο, όπως όλα. Αδελφές εθελόντριες του τάγματος της Μάλτας, νεαροί αξιωματικοί, απλοί προσκυνητές αλλά κυρίως βασανισμένοι σωματικά ή ψυχικά άνθρωποι, όλοι κάτω από την επίβλεψη μιας επόπτριας προϊσταμένης. Κι ανάμεσά τους μια νέα γυναίκα, καθηλωμένη σε αναπηρικό καροτσάκι, που βλέπει τη ζωή να την προσπερνάει. Όλοι προσβλέπουν σε ένα θαύμα που θα αλλάξει τη ζωή τους, θα της δώσει νόημα, θα την ολοκληρώσει. Όταν το θαύμα αυτό πραγματοποιείται, το ιεραρχικό σύστημα θεϊκής δικαιοσύνης καταρρέει, εντείνοντας την αγωνία και την ανασφάλεια της θνητής ανθρώπινης ύπαρξης.
Η ταινία «Lourdes» της Αυστριακής Jessica Hausner συνιστά, σαν μια με ακρίβεια σκηνοθετημένη χορογραφία με καθορισμένους ρόλους, την αναπαράσταση μιας παραβολής, ενός συμβολικού παραμυθιού. Αρχετυπικοί χαρακτήρες κινούνται ελεγχόμενα μέσα σε αυστηρά καθορισμένα κάδρα, ενώ εξαιρετικής ακρίβειας εικόνες δημιουργούν μια ατμόσφαιρα υπερκόσμιου μυστηρίου. Το καυστικό χιούμορ όμως και η ειρωνική ματιά διατρέχουν την ταινία τονίζοντας την ανθρώπινη πλευρά. Εξάλλου το πολυαναμενόμενο θαύμα τελικά απομυθοποιείται, αφού εκτός από παράδοξο εμφανίζεται και ως τυχαίο, ίσως και προσωρινό. Η ταινία, η οποία στο πρόσφατο φεστιβάλ της Βενετίας βραβεύτηκε με το βραβείο Fipresci, θέτει μια σειρά από ερωτήματα για το εφικτό της ευτυχίας και την ελευθερία να καθορίζουμε τη ζωή μας, των οποίων η απάντηση μένει ανοιχτή, όπως εξάλλου και το τέλος της.

Katalin Varga, Peter Strickland
Μια νεαρή γυναίκα, πάνω σ’ ένα κάρο διασχίζει τα βουνά της Τρανσυλβανίας. Μαζί της και ο εντεκάχρονος γιος της Orban. Έχουν διωχτεί από το χωριό τους ύστερα από μια αποκάλυψη. Μέσα σε ένα τοπίο άγριας ομορφιάς, ο αγγλοελληνικής καταγωγής πρωτοεμφανιζόμενος σκηνοθέτης Peter Strickland δημιουργεί μια ταινία διαφορετική, στην οποία τόσο η ιστορία, όσο και το σκηνοθετικό ύφος παραπέμπουν σε ατμόσφαιρα λαϊκού παραμυθιού. Το αφηγηματικό περιβάλλον άχρονο και άτοπο. Ένα κρυμμένο μυστικό από το παρελθόν, ένα έγκλημα που ζητάει εκδίκηση. Μια μυστηριώδης σκοτεινή ενέργεια αναδύεται από τα πρόσωπα, αλλά και από τα στοιχεία της φύσης. Ψίθυροι του δάσους, βουητά, μουσικές που δυναμώνουν. Η αίσθηση μιας απειλής αιωρείται στον αέρα. Και η μοίρα φαίνεται να κινεί τα νήματα μιας ιστορίας που το τέλος της προδιαγράφεται δυσοίωνο.

Alle Anderen, Maren Ade
«Σκηνές από μια σχέση» θα μπορούσε να είναι ο τίτλος αυτής της εξαιρετικής μελέτης πάνω στη σχέση ενός ζευγαριού γύρω στα τριάντα, της Γερμανίδας σκηνοθέτιδος Maren Ade. Ο Chris και η Gitti περνάνε τις διακοπές τους στη Σαρδηνία, άλλοτε χαλαρώνοντας δίπλα στην πισίνα κι άλλοτε πειράζοντας ο ένας τον άλλον, πάντα απομονωμένοι από τον έξω κόσμο. Οι χαρακτήρες τους διαφορετικοί. Λιγομίλητος και πιο στοχαστικός ο Chris κατέχεται από μια μελαγχολία, απόρροια μιας επαγγελματικής αλλά και υπαρξιακής κρίσης. Εξωστρεφής και πιο δυναμική η Gitti εκφράζει τις επιθυμίες και τα συναισθήματά της άμεσα, μ' έναν τρόπο σχεδόν τολμηρό. Τα πρώτα προβλήματα διαγράφονται ήδη πριν εμφανιστούν “οι άλλοι”, ένα φιλικό ζευγάρι που αντιπροσωπεύει ό,τι ακριβώς δεν είναι οι δυο ήρωες. Και τότε οι αψιμαχίες εξελίσσονται σε πόλεμο μέχρι τελικής πτώσης. Ο καθένας έρχεται αντιμέτωπος όχι μόνο με το ταίρι του αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Γιατί από εκεί ξεκινάνε όλα. Πόσο πρόθυμος είναι τελικά να δοθεί κανείς σε μια σχέση; Να προσαρμοστεί στις ανάγκες του άλλου και να προσπαθήσει να τον γνωρίσει πραγματικά; Με δραματουργική ακρίβεια, ανεπιτήδευτη φυσικότητα στους διαλόγους και μια διάθεση που περνάει διαδοχικά από το κωμικό στο τραγικό η σκηνοθέτις καταφέρνει να αποδώσει τις αγωνίες, τα αδιέξοδα και τις ανασφάλειες μιας γενιάς που δυσκολεύεται να βρει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα.