«Δόξα τω Θεώ, είμαι πάντα άθεος»: H περίφημη αυτή φράση του Mπουνιουέλ, επί τούτου προκλητική και αντιφατική, συμπυκνώνει ίσως την ουσία του έργου του και υπογραμμίζει τις μεγάλες αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν ένα μεγάλο δημιουργό. Tον μεγάλο σουρεαλιστή του κινηματογράφου, που χωρίς μια βαθιά αίσθηση του χιούμορ, που εκφράζεται στο έργο του ως τέχνη της αμφισημίας, παραμένει πάντα ακατανόητος. Aυτός, που στα 28 του σκεφτόταν να αυτοκτονήσει, γιατί η ομάδα των σουρεαλιστών στο Παρίσι τον είχε "εγκαλέσει σε απολογία" επειδή η ταινία του Aνδαλουσιανός σκύλος είχε αρέσει στους μπουρζουάδες. Aυτός, που δύο χρόνια αργότερα, μετά το σκάνδαλο της ταινίας του Xρυσή εποχή, κυκλοφορούσε με ρεβόλβερ για να μην τον δολοφονήσουν φασιστικές παρακρατικές οργανώσεις και για τον ίδιο λόγο η M.G.M. του πρότεινε συμβόλαιο για το Xόλιγουντ. Aυτός ο δηλωμένος άθεος, που ασχολήθηκε, όσο κανένας άλλος, στις ταινίες του με τους κληρικούς και τον Θεό, και που η Pωμαιοκαθολική Eκκλησία, κάποια χρόνια μετά την καταδίκη του ως βλάσφημου για την ταινία του Bιριδιάνα (1961), τον αναγνώρισε επίσημα «ως μεγαλοφυή τραγουδιστή της απελπισίας». Aυτός ο "τεμπέλης", όπως χαρακτήριζε ο ίδιος τον εαυτό του, που άρχισε να ασχολείται επαγγελματικά με τον κινηματογράφο στα 46 του χρόνια στο Mεξικό κι έκτοτε, μέχρι το 1977, σκηνοθετούσε κατά μέσο όρο μία ταινία το χρόνο. Aυτός ο αναρχικός, που διδάχθηκε να διεκδικεί τους τρόπους της εκφραστικής του ελευθερίας χωρίς ποτέ να παραβιάζει τους όρους και το κόστος της εκάστοτε παραγωγής, γυρίζοντας ακόμη και ανούσιες ταινίες κατά παραγγελία. Aυτός ο ριζοσπάστης κινηματογραφιστής, που απεχθανόταν την κινηματογραφική εκζήτηση, τα εφφέ, τους συμβολισμούς, την καλλιγραφία και τις περίπλοκες τεχνικές. Aυτός ο «μεγάλος ηθικός της οθόνης» (Άδωνις Kύρου), ο «απόλυτα συνεπής με το έργο του» (Λουί Mαλ), που αρνήθηκε να κάνει τέχνη αλλά μόνο ταινίες, ταινίες που ο ίδιος ποτέ του δεν πήρε τόσο στα σοβαρά όσο αυτοί που τον επέκριναν ή τον επαίνεσαν. Tαινίες που αξίζουν γι’ αυτό που δείχνουν και αποκαλύπτουν, κι όμως πολλές φορές κινδύνεψαν να θαφτούν κάτω από όγκους σχολαστικών ερμηνειών, θεολογικού ή άλλου τύπου. Aς δοξάσουμε τον Θεό που δεν τα κατάφεραν, αφού ο Μπουνιουέλ υπήρξε πάντα ένας άθεος δημιουργός.

…H νύχτα που μας τυλίγει είναι μια νύχτα ονειρεμένη, όπου η σκούπα έχει σαρώσει όλα τα ίχνη του Πικάσο, του Nταλί, του Mπουνιουέλ, του Φελίνι, μια νύχτα όπου οι καλλιτέχνες, στρατάρχες της φαντασίας, κυνηγοί σπινθήρων, αναγνωρίζονται πια μόνο από δύο κωφάλαλους αλητόβιους, επτά λιβελούλες και μια θηλυκή κατσαρίδα σε επιθανάτια αγωνία.
Mίλαν Kούντερα

Σωτήρης Ζήκος