του Wim Wenders

Αν στον αιώνα μας υπήρχαν ακόμα  «ιερά»….
Αν υπήρχε κάτι σαν «ιερό» του κινηματογράφου, αυτό θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μου, να είναι το έργο του Ιάπωνα σκηνοθέτη Yasujirō Ozu/ Γιασουτζίρο Όζου. Γύρισε 54 ταινίες, βουβές στη δεκαετία του’ 20, ασπρόμαυρες στη δεκαετία του ’30 και του ’40 και τέλος έγχρωμες μέχρι το θάνατο του, στις 12 Δεκεμβρίου του 1963, τη μέρα που γιόρταζε τα 60 του χρόνια.
Οι ταινίες του Ozu, γυρισμένες με φοβερή οικονομία στα μέσα και περιορισμένες στο απόλυτα αναγκαίο, αφηγούνται πάντα τις ίδιες απλές ιστορίες κι έχουν για θέμα τους τους ίδιους ανθρώπους, στην ίδια πόλη, το Τόκιο. Αυτό το χρονικό 40 περίπου ετών παρουσιάζει την αλλαγή της ζωής στην Ιαπωνία. Οι ταινίες του Ozu μιλούν για την παρακμή της ιαπωνικής οικογένειας παράλληλα με την παρακμή της εθνικής ταυτότητας, χωρίς όμως το φόβητρο του Καινούργιου, του Δυτικού ή του Αμερικάνικου, αλλά θρηνώντας τη σύγχρονη απώλεια με μια αποστασιοποιημένη θλίψη.
Όσο έντονα ιαπωνικές είναι αυτές οι ταινίες, αλλά τόσο είναι και παγκόσμιες. Μέσα σ’ αυτές αναγνώρισα τις οικογένειες σ’ όλον τον κόσμο, ακόμα και τους γονείς μου, τον αδελφό μου κι εμένα το ίδιο. Πιστεύω ότι ποτέ άλλοτε, κι από ποτέ ξανά, ο κινηματογράφος δεν βρέθηκε τόσο κοντά στον προορισμό του: να δώσει μια εικόνα του ανθρώπου του εικοστού αιώνα, μια εικόνα χρήσιμη, αληθινή και έγκύρη, μέσα από την οποία όχι μόνο θα μπορούσε κανείς να ξαναγνωρίσει τον εαυτό του, αλλά κυρίως να διδαχτεί πολλά γι’ αυτόν τον ίδιο.
Το έργο του Ozu δεν έχει ανάγκη, από το εγκώμιο μου. Άλλωστε, ένα τέτοιο «ιερό» του κινηματογράφου θα μπορούσε να υπάρχει μόνο στη φαντασία μου.
Το ταξίδι μου λοιπόν στο Τόκιο σε καμιά περίπτωση δεν θα ήταν δυνατό να έχει το χαρακτήρα ενός προσκυνήματος. Είχα την περιέργεια να δω αν θα μπορούσα να’ ανακαλύψω ακόμα κάτι από εκείνη την εποχή, αν είχε απομείνει γενικά κάτι από εκείνο το έργο, εικόνες ίσως ή και άνθρωποι, ή αν στα είκοσι χρόνια από το θάνατο του Ozu είχαν αλλάξει τόσο πολλά πράγματα στο Τόκιο και την Ιαπωνία, ώστε να μην μπορεί κανείς να βρει τίποτα απ’ όλα αυτά.
Δεν έχω πια την παραμικρή ανάμνηση.
Απλώς δεν θυμάμαι πια.
Ξέρω πως ήμουν στο Τόκιο.
Ξέρω πως ήταν την άνοιξη του 1983.
Ξέρω.
Είχα μαζί μου μια κάμερα και τραβούσα. Αυτές οι εικόνες υπάρχουν τώρα κι αυτές έγιναν οι αναμνήσεις μου. Όμως σκέφτομαι: αν είχα βρεθεί εκεί χωρίς κάμερα, τώρα θα θυμόμουν καλύτερα.

[To κείμενο είναι η εισαγωγή του Wim Wenders στο ντοκιμαντέρ του Tokyo-Ga (1985). Το 1983 o Wim Wenders επισκέφθηκε το Τόκιο και γύρισε το ντοκιμαντέρ Tokyo-Ga ως ένα φόρο τιμής στον Ιάπωνα σκηνοθέτη Yasujiro Ozu.  Στα ελληνικά δημοσιεύθηκε στην έκδοση Η λογική των εικόνων, Βιμ Βέντερς, μτφρ. Παύλος Μανιάτης, Γιάννης Περδικογιάννης, εκδόσεις Σέλας 1991]