Ο Ken Loach είναι ένας απο τους πιο σημαντικούς άγγλους σκηνοθέτες.
Η εμμονή του να θέτει την εργατική τάξη στο κέντρο των ταινίων είναι μια σπάνια εξαίρεση στο σημερινό τοπίο του κινηματογράφου.
Στις γραμμές που ακολουθούν μιλά για το πως αντιλαμβάνεται την σκηνοθεσία, αναφέρεται στην επιρροή του νεορεαλισμού, περιγράφει το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ο κινηματογράφός του...


IT'S A FREE WORLD
[Σχετικά με την ηρωίδα] Είναι προφανές ότι ανήκει στην εργατική τάξη. Μπορείς να το καταλάβεις από τα πάντα πάνω της. Η ομιλία της, ο τρόπος που μιλά, όλα. Οι άνδρες έχουν μια πολύ προκάτ άποψη γι’ αυτήν. Προφανώς είχε μερικές καταστροφικές σχέσεις στη ζωή. της.
Νομίζω ότι το περιβάλλον της ταινίας και αυτά που κάνει είναι πολύ ρεαλιστικά. Υπάρχουν άνθρωποι που στρατολογούν εργάτες σε όλα τα επίπεδα: εργοδηγοί, μικροί ατζέντηδες, μεσαία και μεγάλα πρακτορεία. Συναντήσαμε πάρα πολλές γυναίκες να τα διευθύνουν. Αυτή είναι μια δουλειά που κάνουν οι γυναίκες.
[Η ηρωίδα] Είναι ένα προϊόν μιας εποχής κατά την οποία οι άνθρωποι δεν ψηφίζουν. Είναι απολίτικη όπως και η γενιά της είναι απολίτικη. Είναι πολύ πολιτικό να πεις «έτσι είναι η κοινωνία και δεν αλλάζει, γι’ αυτό βγάλε χρήματα και αδιαφόρησε για τους άλλους». Όμως είναι απολίτικη με την έννοια του ότι αντιμετωπίζει τις εκλογές ως κάτι άσχετο. Ωστόσο σίγουρα είναι πολιτική θέση να πεις «αυτός είναι ο κόσμος και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε».

AE FOND KISS
Αναζητούσαμε μία οικογένεια που να ήταν μαζί πακιστανικής καταγωγής αλλά και κάτοικοι της Γλασκόβης- και ως προς τον τρόπο που μιλούσαν, αλλά και ως προς το πεδίο αναφοράς τους. Κάποιοι ηθοποιοί έχουν το χάρισμα να είναι πολύ αντιπροσωπευτικοί στις μιμήσεις τους, αλλά το αποτέλεσμα δεν είναι τόσο αυθεντικό όσο το να έχεις μεγαλώσει σε αυτήν την περιοχή.
Η ασιατική κοινότητα της Γλασκώβης ήταν ένας κόσμος τον οποίο δεν γνώριζα. Έπρεπε να ακούσω και είχα να κάνω αρκετές ερωτήσεις για να κερδίσω μια αίσθηση των άλλων ανθρώπων και για να βρω τους κοινούς παρονομαστές. Ανακαλύπτεις ότι οι βασικές τάσεις των οικογενείων  είναι κάτω απο την επιφάνεια ίδιες- οι διαφορές είναι στο πως αυτές εκφράζονται προς τα έξω.
Δεν θέλω να κάνω ταινίες επειδή πρέπει. Το μόνο που ήθελα να κάνω είναι να είμαι αληθινός στο πρωτότυπο  υλικό και στους αληθινούς ανθρώπους της ιστορίας . Δεν ξέρω αν το πετύχαμε, όμως προσπαθήσαμε να είμαστε ευθείς και να μην χάσουμε την συναισθηματική επαφή με τους ανθρώπους, την επαφή με το βλέμμα. Η σχέση υπάρχει εκεί και οι δύο ήρωες δεν μετατρέπονται απλώς σε δύο σώματα.


ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ;
Μια ταινία ουσιαστικά διαμορφώνεται μέσα από την συνεργασία του σκηνοθέτη με τον σεναριογράφο. Γιατί τότε, όταν δουλεύεις με τον σεναριογράφο, αποφασίζεις ουσιαστικά για το τι ιστορία θέλεις να αφηγηθείς.
- Ποιοι θα είναι οι χαρακτήρες;
- Τι θέλεις να πεις για τα πρόσωπα της ταινίας;
- Πώς η αφήγηση θα πραγματοποιήσει όλα τα προηγούμενα;
- Γιατί κάνεις την ταινία;
Το σημαντικό ερώτημα που έχεις να απαντήσεις δεν είναι πώς θα κάνεις μια ταινία, αλλά γιατί θέλεις να την κάνεις. Και είναι επίσης αυτή η συζήτηση, που κάνεις με τον σεναριογράφο, αλλά και με τον παραγωγό, όπου προσπαθείς να απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα. Όμως επίσης ακούς και τις απόψεις διαφόρων γνωστών.
Αλλά πάντα ένα ερώτημα παραμένει: "Γιατί θέλεις να κάνεις την ταινία;"
Η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα, οι αποφάσεις που τελικά θα πάρεις, καθορίζουν ουσιαστικά το τι δρόμο θα ακολουθήσεις με την ταινία.


ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΩΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ
Μία ταινία είναι μια σειρά συνεργασιών. Ξεκινώ με τον σεναριογράφο και το σπέρμα μιας ιδέας με την οποία και οι δύο είμαστε ενθουσιασμένοι. Δεν είμαι συγγραφέας -μπορώ να γράψω διάλογο, αλλά δεν ξέρω πώς να το πω, πώς να είναι ο διάλογος, ποιο να είναι το κεντρικό σημείο.
(..) Κατά την διάρκεια των γυρισμάτων θα πρέπει να ξέρεις τι πρόκειται να συμβεί. Στις 8 το πρωί θα πρέπει να ξέρεις που θα τοποθετήσεις την κάμερα και τι θα πεις στο καθένα ή τουλάχιστον τι θα του ζητήσεις. Πως θα προχωρήσεις. Η πιο κρίσιμη στιγμή είναι το πρωί, γιατί πιστεύω ότι αν δεν έχεις στρατηγική για την μέρα, έχεις χάσει. Δεν πρόκειται να κερδίσεις πάλι την μέρα. Θα πρέπει να ξέρεις σε ποίους τομείς θα είσαι ανοιχτός: αν είσαι προσηλωμένος στο να κάνεις τα πάντα με ένα συγκεκριμένο τρόπο απέτυχες -τίποτε δεν πρόκειται ποτέ να πάει σωστά. Άρα θα πρέπει να έχεις στρατηγική, αλλά θα πρέπει να είσαι και οπορτουνιστής όσον αφορά την τακτική. Έτσι ώστε να μπορείς βρίσκεις διέξοδο σ' ένα πρόβλημα ή να ενσωματώνεις κάτι που προκύπτει και είναι σαφώς καλό -κάτι που συνήθως συμβαίνει στα γυρίσματα.
(..) Συνηθίζω να δουλεύω με τον ίδιο τρόπο από ταινία σε ταινία. Μ' ένα συγκεκριμένο τρόπο φωτισμού και με μια ορισμένη γκάμα φακών. Προσπαθώ να κρατώ τους ηθοποιούς μακριά από τη κάμερα, όσο περισσότερο αυτό είναι δυνατό -όχι σαν να φαίνονται ότι τους κοιτάς από τηλεσκόπιο, αλλά έτσι που να μην γίνεσαι ένα με αυτούς. Νομίζω ότι οι εικόνες είναι περισσότερο συν-παθητικές (sympathetic) αν βρίσκεσαι σε κάποια απόσταση. Τι είναι συν-παθητικές; Εικόνες που μπορείς παρατηρείς πιο πολύ χρόνο. Προτιμότερο από το να κατευθύνεις τις ερμηνείες, να κάθεσαι πίσω και να παρατηρείς τι συμβαίνει.


ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΩΤΙΣΜΟ
Φιλμάρουμε με ένα χαμηλό επίπεδο φωτισμού, το οποίο πάλι είναι περισσότερο συν-παθητικό (sympathetic) από ένα σκληρό φωτισμό - μόνο συμπληρωματικά φώτα στον διαθέσιμο φωτισμό. Η ουσία του φωτισμού σ' αυτές τις ταινίες δεν είναι να τις κάνεις δραματικές. Πρέπει απλώς η εικόνα να αντανακλά το πως δείχνουν τα πράγματα.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΟ
Θα πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στο απρόβλεπτο και σε αυτό που έχει προετοιμαστεί. Αν τα πράγματα είναι τόσο χαοτικά τότε παίρνεις ένα απόλυτο σύμφυρμα. Απλώς διαχειρίζεσαι αυτή την γραμμή του οργανωμένου χάους.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΚΔΟΤΟΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΤΑΙΝΙΩΝ, ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΥΝΑΜΙΣΜΟ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
Θα πρέπει να υπάρχει μία ένταση ανάμεσα στις σκηνές, διαφορετικά (η ένταση) δεν μπορεί να έχει σωρευτικό αποτέλεσμα. Και το κοινό θα πρέπει να εισπράττει μια προωθητική δύναμη καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας. Αλλά νομίζω είναι επίσης σημαντικό να αφήνεις χώρο για μικρές λεπτομέρειες, για βλέμματα ή για αστεία που βοηθάνε να περιγράψεις ανθρώπους, να κάνεις τους ανθρώπους να δείχνουν ιδιαίτεροι, αστείοι και αξιαγάπητοι. Άρα στην πραγματικότητα είναι μια ισορροπία: να προσπαθείς να κρατήσεις την προωθητική κίνηση και την ίδια στιγμή να μην αφαιρείς την ζωή από τους ανθρώπους.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΤΑΖ
O Stewart Copeland [σ.τ.μ. μουσικός του συγκροτήματος Police] είναι το καλύτερο πρόσωπο με το οποίο έχω δουλέψει, γιατί βοηθά την ταινία -εδώ και εκεί-, χωρίς να την υπερφορτώνει. Είναι στηρίγματα [η μουσική του] πάνω στην ταινία. Η μουσική επένδυση μετά τα γυρίσματα είναι η δυσκολότερη στιγμή, γιατί είναι το σημείο όπου τα αντανακλαστικά σου δεν είναι στο καλύτερο επίπεδο -γιατί τα είχες συνεχώς προηγουμένως. Όσο περισσότερο χρονικό διάστημα είσαι μαζί με το φιλμ τόσο πιο δύσκολα αντιδράς άμεσα απέναντι σε αυτό. Μπορείς να χαλάσεις μια ταινία στο τέλος γιατί δεν μπορείς πλέον να συνδιαλέγεσαι μ' αυτή. Έτσι το κόλπο, είναι να μοντάρεις γρήγορα; Και να μην απορροφηθείς σ' αυτό που κάνεις -προσπάθησε να είσαι πραγματικά κριτικός σ' αυτό που κάνεις και να μην δείχνεις περισσότερη υπομονή από αυτήν που το ίδιο το κοινό θα δείξει για την ταινία .

Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΝΕΟΡΕΑΛΙΣΜΟΥ
Όταν ξεκίνησα ως κινηματογραφιστής, άρχισα να βλέπω πολλές ταινίες του ιταλικού νεορεαλισμού. Οι ταινίες αυτές δεν είναι συνειδητές επιρροές -βρίσκονται αποθηκευμένες απλώς στο πίσω μέρος του μυαλού. Δεν ανατρέχω σ' αυτές για να πάρω κάποιες συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Αυτές οι ταινίες υπάρχουν ως μια γενική αίσθηση.
Αυτό όμως που έκαναν οι Ιταλοί, και το οποίο είναι σημαντικό, είναι ότι απέδειξαν ότι η θεματολογία αυτών των ταινιών μπορεί να λειτουργήσει στον κινηματογράφο. Ότι τέτοια θέματα, σαν αυτά των ταινιών του ιταλικού νεορεαλισμού, μπορούν να υπάρξουν στον κινηματογράφο. Ότι μπορείς να κάνεις ταινίες που να βασίζονται σε συνηθισμένους ανθρώπους. Οι ταινίες αυτές επικυρώνουν αυτά που εμείς προσπαθούμε να κάνουμε.

Η ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΘΑΤΣΕΡ, Ο ΤΟΝΥ ΜΠΛΕΡ ΚΑΙ ΤΟ ΣΙΝΕΜΑ
Υπάρχει ένα παράδοξο εδώ. Όταν ανέβηκε στην εξουσία η Μάργκαρετ Θάτσερ, επικρατούσε στη Βρετανία μία τάση υποστήριξής της -αυτήν την τάση την είχαν δημιουργήσει και την καθοδηγούσαν οι πλούσιοι υποστηρικτές της. Εκείνη την εποχή το να είσαι δεξιός ήταν γοητευτικό, ήταν στην μόδα. Η δεξιά ήταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Μάλιστα υπήρχε εκείνη την εποχή και ένας τηλεοπτικός σταθμός που έπαιζε διαφημιστικά μηνύματα που υποστήριζαν τους Συντηρητικούς.
Όμως ταυτόχρονα εκείνη την εποχή ξεκίνησε το Channel 4 και άρχισε να κάνει παραγωγές ταινιών. Αν υπήρξε κάποια αναγέννηση στο Βρετανικό κινηματογράφο, αυτή οφείλεται στο Channel 4. Όλα αυτά ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του '80. Όμως εγώ εκείνη την εποχή συμπεριφέρθηκα σαν "ηλίθιος" και δεν εκμεταλλεύθηκα την κατάσταση.
Όταν ήρθε στην εξουσία η Θάτσερ, έφερε τα πάνω-κάτω: οι βιομηχανίες έκλειναν, υπήρχε ανεργία, τα πράγματα ήταν απογοητευτικά. Εκείνη την εποχή δεν είχα επαφές με την κινηματογραφική βιομηχανία.
Τότε λοιπόν προσπάθησα να κάνω κάποια ντοκιμαντέρ σχετικά με το πώς οι ηγέτες των εργατικών συνδικάτων απέτυχαν να αντιμετωπίσουν την επίθεση της Μάργκαρετ Θάτσερ. Όμως αυτά τα ντοκιμαντέρ δεν ήταν σύμφωνα με το πνεύμα που επικρατούσε τότε στους τηλεοπτικούς σταθμούς -και αν και τα είχαν παραγγείλει οι τηλεοπτικοί σταθμοί, αυτά τελικά δεν προβλήθηκαν ποτέ.
Τελικά μπόρεσα να κάνω πάλι ταινίες μόνο μετά το 1989-90. Και αυτή η πορεία συνεχίστηκε όλα τα επόμενα χρόνια. Κατάφερα να κρατώ χαμηλό τον προϋπολογισμό. Το κοινό στο οποίο απευθύνονταν οι ταινίες μου, ήταν το ευρωπαϊκό κοινό. Ήμουν τυχερός γιατί οι περισσότερες ταινίες κατάφεραν να βγάλουν τα λεφτά τους και να κάνουν και κάποια μικρά κέρδη . Αυτό μου έδωσε τη δυνατότητα να συνεχίσω.
Το ζήτημα με τον Τόνυ Μπλερ είναι ότι -ευτυχώς για μένα- η άνοδος του στην εξουσία, δεν είχε σημαντική επίπτωση στην δουλειά μου. Ο Μπλερ ήρθε στην εξουσία επειδή αυτό επέλεξαν να συμβεί οι επιχειρηματίες. Μοιάζει σαν ειρωνεία, όμως το εργατικό κόμμα είναι το κόμμα του επιχειρηματικού κεφαλαίου.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ SWEET SIXTEEN
Ο Πολ κι εγώ αφού γυρίσαμε το Ψωμί και τριαντάφυλλα στο Λος Αντζελες, σκεφτήκαμε ότι θα ήταν καλή ιδέα να φτιάξουμε μια ταινία που να εκτυλίσσεται στην πατρίδα μας. Επισκεφτήκαμε το Γκρίνοκ, μια πόλη κοντά στη Γλασκώβη. Το σκηνικό ήταν εξαιρετικό, το αντίθετο από ότι ισχύει για τις επαγγελματικές ευκαιρίες, από τότε που έκλεισαν τα ναυπηγεία. Θέλαμε να καταγράψουμε πώς οι νέοι προσπαθούν να δώσουν νόημα στη ζωή τους. Είναι απλό και σύνθετο ταυτόχρονα. Οι φίλοι, η οικογένεια και ο κοινωνικός περίγυρος συμμαχούν ή συγκρούονται σε ατέλειωτους και πολύπλοκους σχηματισμούς. Ο Λίαμ, ο ήρωας της ταινίας, βρίσκεται σε ένα πολύ κρίσιμο σημείο της ζωής του. Κάποιες καταστάσεις δεν του ταιριάζουν, είναι όμως απόλυτα αποφασισμένος να τις αλλάξει.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ RAINING STONES
Η ταινία Hidden Agenda είχε αρκετή έρευνα και ο Jim Allen [σεναριογράφος] δουλεύει πολύ καλύτερα όταν γράφει για τους φίλους του και τον τόπο του - και επίσης είναι πολύ αστείος. Σκεφτήκαμε ότι υπάρχει μια ιστορία που δείχνει -με παρόμοιο τρόπο με την ταινία Riff- Raff -πως σε ανθρώπους κατεστραμμένους, αλλά που η ψυχή τους είναι ανίκητη, υπάρχει ακόμα αξιοπρέπεια. Η ιστορία του Communion Dress (φόρεμα της Πρώτης Μετάληψης) προήλθε επειδή ο τόπος έχει ένα ισχυρό καθολικό στοιχείο, πολλοί άνθρωποι είναι δεύτερης γενιάς Ιρλανδοί. Δεν μπορείς να κάνεις ταινίες πάνω σε γενικεύσεις -τα πάντα πρέπει να προέρχονται μέσα από μια μικρή ιστορία και μια μικρή ομάδα χαρακτήρων. Αν η ιστορία αυτή είναι η σωστή ιστορία, τότε τα πάντα στην ταινία εμπλέκονται και προκύπτουν από αυτήν.

[Αποσπάσματα από συνέντευξη του Ken Loach στον Δημήτρη Μπάμπα (δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης Πρώτο Πλάνο), στον Gavin Smith (Film Comment Μάρτιος-Απρίλιος 1994) και δηλώσεις στις σημειώσεις για την παραγωγή διαφόρων ταινιών]