(το σχόλιο της Μαρίας Γαβαλά)

ΤΟ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΒΑΘΡΟ ή ΤΑ ΟΡΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗΣ. Věra Chytilová, Bέρα Χιτίλοβα. Τσέχα κινηματογραφίστρια (2 Φεβρουαρίου 1929 -12 Μαρτίου 2014) η οποία μας άφησε καταγοητευμένους, το 1966, με την ταινία της «Οι Μικρές Μαργαρίτες-Sedmikrásky». Πώς δυο κορίτσια, η Μαρία 1 και η Μαρία 2, αποφασίζουν να εφαρμόσουν, για το καλό, ενδεχομένως, μιας κοινωνίας μαγκωμένης στα γρανάζια της πολιτικής ασφυξίας και αναμπουμπούλας, μια καραμπινάτη ομοιοπαθητική μέθοδο. Το ανθρώπινο κακό θα αντιμετωπιστεί άμεσα με την επιβολή γερών, απανωτών, δόσεων από κακές πράξεις- χαστούκια προς μια κοινωνία που οφείλει να συνέλθει πάραυτα: βία, κλοπές, παρενοχλήσεις, ερωτικό καμάκι, εμπρησμοί, υπερκατανάλωση τροφίμων, διασπορά πανικού, συμπερασματικά ένας ξέφρενος εκδικητικός χορός καταστροφικής ελευθερίας. Ο κινηματογράφος, άλλωστε, είναι το αποτελεσματικότερο μέσον για πυριγενείς αντιδράσεις και εκρήξεις της φαντασίας. Ταινία που ισοδυναμεί με δυναμικό, βιτριολικό κοκτέιλ, και όχι ένα σύνηθες φαντασμαγορικό πυροτέχνημα. Φυσικά, ένας καταπέλτης προς το κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας, εξού και η καθολική απαγόρευση της προβολής της ή ο θρίαμβός της στα φεστιβάλ του εξωτερικού. Μέχρι πρότινος εμφανιζόταν στην πλατφόρμα MUBI, τώρα απουσιάζει. Το «Something Different -O něčem jiném», 1963, πρώτη ταινία της Χιτίλοβα, εξακολουθεί να υπάρχει στην πλατφόρμα. Ποια είναι η κυρία Χιτίλοβα; Δέκα τέσσερις ταινίες μεγάλου και αμέτρητες μικρού μήκους, φιξιόν και ντοκιμαντέρ, κάτι που δεν το λες λίγο. Εκπρόσωπος της Τσέχικης πρωτοπορίας, συνοδοιπόρος των Μίλος Φόρμαν και Γίρι Μενζέλ, τολμηρή πειραματίστρια και…όχι ιδιαιτέρως γνωστή στη χώρα μας. Στις εξαιρέσεις, το αφιέρωμα (με πέντε ταινίες) στην Χιτίλοβα του 61ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 5 με 15 Νοεμβρίου 2020.
Το «Something Different-Κάτι διαφορετικό-O něčem jiném», αφηγείται με παραδειγματική, για πρώτη ταινία, πειστικότητα, ακρίβεια, διαύγεια, σαρκασμό, σκηνοθετική ευλυγισία και επιδεξιότητα, δύο εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις γυναικών που ζουν μες στον ασφυκτικό και αυταρχικό κλοιό (βλ. τη μέθοδο εργασίας του προπονητή της αθλήτριας) μιας χώρας υπό κομμουνιστικό καθεστώς, της τότε Τσεχοσλοβακίας: από τη μία, πρόκειται για την Eva Bosáková (αυτοπροσώπως στην ταινία), Τσέχα γυμνάστρια, η οποία στους Ολυμπιακούς της Ρώμης, το 1968, κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο, και από την άλλη, για τη Βέρα, μια αρκετά μπανάλ, μπουχτισμένη και νευρωσική μάνα, σύζυγο και νοικοκυρά. Ο συνδυασμός απαιτεί τη σύνδεση φιξιόν και ντοκιμαντέρ (η πλέον ενδιαφέρουσα πλευρά της ταινίας, με τη Χιτίλοβα να ξετυλίγει εξαρχής το πολλά υποσχόμενο ταλέντο της), όπου, σε παράλληλες διαδρομές, παρακολουθούμε την πορεία και εξέλιξη των καθημερινών τους δοκιμασιών. Σκληρή προπόνηση, στα όρια βασανιστηρίων και εξουθένωσης, και ολοκληρωτική αφιέρωση σε έναν σκοπό, ως προς τον κόσμο της αθλήτριας. Παρομοίως, εξουθενωτική ρουτίνα και το βασανιστήριο της κοινοτοπίας, στα πλαίσια μιας τυπικής «μεσαίας» τσέχικης οικογένειας, όπου οι έννοιες συζυγική αγάπη και πιστότητα ή μητρότητα είναι σημασίες ρευστές και επικίνδυνα κλονισμένες. Πέρα από το δηλητηριώδες συμπέρασμα «τα αγαθά κόποις κτώνται», η Χιτίλοβα ισορροπεί την ταινία της μεταξύ ρεαλισμού και πειραματικής γραφής, προσφέροντάς μας μια απολαυστική, γλυκόπικρη ιστορία, πάνω στις γυναικείες φιλοδοξίες, επιτυχίες και απογοητεύσεις, ή πάνω στις ήττες και τους αναπόφευκτους συμβιβασμούς. Ο γάμος κι η οικογένεια, πέρα από μια αναγκαία σύμβαση αγάπης και συντροφικότητας, αποτελούν παγίδα για εξαναγκασμένα ποντικάκια, ή αφόρητη φυλακή για όσους, είτε από αδυναμία είτε από υπολογισμό, καταφεύγουν στα απατηλά αγκυροβόλια και καταφύγιά τους.
[Στη φωτογραφία: Η αθλήτρια και ο προπονητής της ή πώς η δυναστική συμπεριφορά και η απόλυτη ευπείθεια οδηγούν στο υψηλότερο ολυμπιακό βάθρο].

(Πρώτη δημοσίευση ανάρτηση στο facebook)