του Frederick Wiseman

Περιπλάνηση σ' έναν πολιτιστικό οργανισμό, μια πλήρη καταγραφή των δραστηριοτήτών του, αυτό το εντυπωσιακό σε εύρος (όπως πάντα συμβαίνει) ντοκιμαντέρ του βετεράνου Frederick Wiseman έχει στο κέντρο του έναν εμβληματικό θεσμό -μια δημόσια βιβλιοθήκη- και την εξίσου εμβληματική μητρόπολη που το φιλοξενεί: τη Νέα Υόρκη.
Η εντυπωσιακή μαρμάρινη είσοδος της βιβλιοθήκης στη διασταύρωση της 5ης Λεωφόρου και 42ης Οδού και το έμβλημα -το λιοντάρι-, μια εκδήλωση συζήτηση ενός διανοουμένου και το κοινό του: η αφετηρία στο ντοκιμαντέρ δεν προϊδεάζει τον θεατή για ό,τι θα ακολουθήσει. Μια περιπλάνηση στο εσωτερικό ενός σημαντικού πολιτιστικού θεσμού των ΗΠΑ -της δημόσιας βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης-, ένα πανόραμα των λειτουργιών και των δράσεων της. Μια τεράστια σε εύρος πινακοθήκη των ανθρώπων της: των επισκεπτών αλλά και των στελεχών της. Και μέσα σ' αυτήν την περιπλάνηση ό,τι καταλαμβάνει το λιγότερο χώρο είναι το αντικείμενο στο επικεντρώνεται η βιβλιοθήκη: το βιβλίο.
Και σ' αυτήν την ταινία, με μέσο ένα σκηνοθετικός ύφος από το οποίο σε μια πρώτη προσέγγιση απουσιάζει κάθε είδους δραματουργία και το μόνο που υπάρχει είναι η παρατήρηση, ο Frederick Wiseman εστιάζει σ' ένα οργανισμό. Δηλαδή σ' «έναν τόπο ο οποίος έχει συγκεκριμένους γεωγραφικούς περιορισμούς και μέσα στον οποίο κάποιοι άνθρωποι έχουν πολύ συγκεκριμένους ρόλους», όπως ο σκηνοθέτης ορίζει τον «οργανισμό». Η τοπικότητα που ο σκηνοθέτης στα προηγούμενα επισημαίνει, ορίζεται από το κεντρικό κτίριο της βιβλιοθήκης και τα παραρτήματα του στις συνοικίες της πόλης: εδώ είναι οι τοπικές ιδιαιτερότητες των συνοικιών -δηλαδή ο περιβάλλων χώρος, το κοινωνικό τοπίο μέσα στο οποίο αυτά αναπτύσσουν τη δράση τους- που τα καθορίζει: οι παρουσιάσεις συγγραφέων και βιβλίων, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που η βιβλιοθήκη διοργανώνει -μουσικές, εικαστικές αλλά και χρηστικές- , σφραγίζονται από αυτήν την τοπικότητα. Με συνεχείς μετακινήσεις από το κέντρο της 5ης Λεωφόρου και 42ης Οδού στα παραρτήματα και από 'κει πάλι πίσω, σκηνοθέτης δημιουργεί ένα ντοκιμαντέρ που χαρτογραφεί, με πρόφαση την βιβλιοθήκη, μια μητρόπολη και τους ανθρώπους της. Αυτό που απεικονίζει ο χάρτης είναι ένα κέντρο και οι ακτίνες του που καλύπτουν μια ολόκληρη πόλη, τη Νέα Υόρκη.
Ωστόσο, είναι αυτοί οι άνθρωποι που καθορίζουν (και καθορίζονται από) το θεσμό. Οι διαχειριστές του οργανισμού -τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου και τα στελέχη-, αλλά και όσοι πληρώνουν τους χώρους -οι θεατές των εκδηλώσεων, οι μικροί μαθητές αλλά και οι δάσκαλοί τους, ακόμα και οι άστεγοι που βρίσκουν καταφύγιο στις εκδηλώσεις-, όλοι αυτοί δημιουργούν μια πινακοθήκη που ως ένα ψηφιδωτό σχηματίζει την τελική εικόνα του οργανισμού.
«Η βιβλιοθήκη δεν αφορά τα βιβλία, αλλά τους ανθρώπους που θέλουν να μάθουν»: η φράση που ακούγεται κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ αποκαλύπτει τον πυρήνα αυτού του πολιτιστικού οργανισμού. Είναι ο άνθρωπος και η γνώση μέσα σ' ένα εξελιγμένο και διασυνδεδεμένο ψηφιακά κόσμο ό,τι εντέλει διαπραγματεύεται και διαχειρίζεται η βιβλιοθήκη.

Δημήτρης Μπάμπας