(Anamnesis)
των Chris Wright & Stefan Kolbe

Πώς φανταζόμαστε κάποιον που έχει διαπράξει ένα σεξουαλικό  έγκλημα; Μπορεί κανείς πραγματικά να ξέρει τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό αυτού του άντρα; Τι μπορούμε να καταλάβουμε πραγματικά για το έγκλημά του; Πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι οποιαδήποτε θεραπεία τοξικής αρρενωπότητας μέσα σε ένα κλειστό σύστημα όπως οι φυλακές; Και στην περίπτωση ενός ντοκιμαντέρ, πώς μπορείς να διαχειριστείς έναν τόσο δύσκολο πρωταγωνιστή; Πώς να απεικονίσεις έναν δολοφόνο;
Με αυτά τα ερωτήματα καταγίνονται οι Chris Wright and Stefan Kolbe. Το  Anamnesis δεν είναι τόσο μια ταινία για τον Stefan S., στυγερό δολοφόνο μιας νεαρής γυναίκας, όσο μια απόπειρα διερεύνησης του τρόπου με τον οποίο σχηματίζουμε την εικόνα του. Είναι μια ταινία για την αδυναμία  προσέγγισης της αλήθειας, τις θεραπευτικές μεθόδους και τις πρωτοποριακές τεχνικές , την οικειότητα αλλά και τη δυσπιστία που γεννά η εγγύτητα με έναν εγκληματία ισοβίτη στις φυλακές του Βραδεμβούργου. Οι σκηνοθέτες συναντήθηκαν για πρώτη φορά με τον Stefan το 2015, στο πλαίσιο ενός θεραπευτικού προγράμματος με θέμα «Ανδρισμός και Ταυτότητα». Η πρώτη τους εντύπωση ότι επρόκειτο για έναν ευγενικό και ντροπαλό άντρα αναιρέθηκε γρήγορα από ένα  φύλακα: Ο Stefan S. είναι ένας ψυχρός δολοφόνος. Οι σκηνοθέτες τον ακολουθούν τα τελευταία τέσσερα χρόνια της ποινής του. Ο Stefan δε θέλει να δείξει το πρόσωπό του στο φακό. Στην εισαγωγική σκηνή βλέπουμε μόνο την πλάτη του, καθώς βιντεοσκοπείται. Τα λόγια του κρύβουν μια ευαισθησία. Οι σκηνοθέτες συγκεντρώνουν ένα πλούσιο βιντεοσκοπημένο υλικό που στη συνέχεια το παραδίδουν σε δύο μαριονετίστες. Οι κοπέλες αναλαμβάνουν να αναπαραστήσουν σκηνές απ’ τη ζωή του. Πραγματικότητα και θέατρο αλληλοεμπλέκονται.
Εν τω μεταξύ ο Stefan βρίσκεται προς το τέλος της ολοκλήρωσης  ενός  από τα πιο προοδευτικά θεραπευτικά προγράμματα στην Ευρώπη για τη θεραπεία βίαιων εγκληματιών και σεξουαλικών παραβατών. Η ημέρα της απελευθέρωσής του ύστερα από δεκαπέντε χρόνια εγκλεισμού πλησιάζει. Οι Wright  και Kolbe έθεσαν  στον εαυτό τους και στο θεατή μια σειρά δύσκολων ερωτημάτων. Που η απάντησή τους ωστόσο παραμένει ανοιχτή, όπως φαίνεται από την καθοριστική  σκηνή του τέλους. Ό,τι ακούσαμε δεν ήταν παρά η αλήθεια του Stefan S.

της Καλλιόπης Πουτούρογλου

Οι δηλώσεις των σκηνοθετών

«Ήταν μια μακρά και δύσκολη διαδικασία για να φτάσουμε σε αυτήν την ταινία. Αυτό που μας κράτησε ήταν η αίσθηση ότι δεν μπορούσαμε να συνεχίσουμε να κάνουμε ταινίες όπως πριν. Μετά την τελευταία μας ταινία Priests , ήμασταν και οι δύο εξαντλημένοι και είχαμε χάσει την πίστη μας στη μορφή του ντοκιμαντέρ. Για περίπου 20 χρόνια, προσπαθήσαμε να φτάσουμε όσο το δυνατόν πιο κοντά στους πρωταγωνιστές μας (οδηγώντας τον κριτικό του κινηματογράφου Matthias Dell να επινοήσει τη φράση «ταινία εγγύτητας»).Τώρα, αμφιβάλλαμε αν αυτή η μέθοδος θα μας πήγαινε κάπου. Επιπλέον, είχαμε την αίσθηση ότι το κοινό δεν καταλάβαινε την προσέγγισή μας. Είχαμε συζητήσει επανειλημμένα με άτομα που μας κατηγόρησαν ότι δεν παρουσιάζαμε αντικειμενικά τα θέματα μας, από πολλές απόψεις. Προφανώς δεν είχαν αναγνωρίσει ότι για εμάς, η αντικειμενικότητα δεν ήταν ποτέ ο στόχος. Βλέπουμε τη διαδικασία του ντοκιμαντέρ ως υποκειμενική αποκρυστάλλωση των εμπειριών μας…
Τι πέρασε από το μυαλό μας, ερχόμενοι αντιμέτωποι με αυτούς τους άντρες που είχαν διαπράξει εγκλήματα που δε θα μπορούσαμε ούτε καν να διανοηθούμε; Συνειδητοποιήσαμε ότι αυτές οι φαντασιώσεις και οι προκαταλήψεις πρέπει να αποτελούν σημαντικό μέρος της ταινίας. Ο Stefan S. ήταν απρόθυμος να συμμετέχει. Με το ελάττωμα της ομιλίας του ήταν  συχνά δύσκολο να κατανοηθεί και άφηνε μεγάλες παύσεις. Η εγγύτητα ως  κινηματογραφική  προσέγγιση έβγαινε εκτός συζήτησης…
Οι μαριονέτες χρησιμοποιούνται συχνά σε θεραπευτικές διαδικασίες για να επιτρέψουν στους ασθενείς να απομακρυνθούν από τις εμπειρίες τους και να δουν την ευρύτερη εικόνα. Μας κίνησαν την περιέργεια  δύο σχόλια από έναν σκηνοθέτη που γνωρίζουμε και που έχει εργαστεί με μαριονέτες. Όταν μια μαριονέτα ζωντανεύει, είπε, πρέπει να την πιστέψεις. Αλλά τίποτα δεν μπορεί να είναι τόσο νεκρό όσο η μαριονέτα.
Ακολουθήσαμε τον Stefan για περισσότερα από τέσσερα χρόνια, αλλά μέχρι και σήμερα είναι τόσο αδιαφανής για εμάς όσο μια μαριονέτα. Συχνά αμφιβάλλουμε αν οι θεραπευτές έχουν περισσότερες γνώσεις από εμάς. Αποτελεί κίνδυνο ο Stefan, τώρα που έχει απελευθερωθεί; Μπορούμε μόνο  να πιστέψουμε σε αυτό το σύστημα, με τους ψυχολόγους, τα μέσα, τις αξιολογήσεις του, τους δικαστές, τις συστάσεις και τις αντενδείξεις. Μετά από αυτήν την ταινία μας μένει ένα αίσθημα ανησυχίας. Αυτό συνδέεται με την αδυναμία μας. Τι μπορούμε πραγματικά να γνωρίζουμε για τον εαυτό μας και ειδικότερα, για τους άλλους; Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις αντιλήψεις μας για το «κακό», βλέπουμε ότι οι επιλογές μας είναι περιορισμένες: μπορούμε να δείξουμε μόνο εμπιστοσύνη και να πορευτούμε με αυτήν.»

(πηγή σημειώσεις για την παραγωγή)