(Songs of Slow Burning Earth)
της Olha Zhurba
(κριτική: Καλλιόπη Πουτούρογλου)

Συνηθίζεται ο πόλεμος; Πώς μαζεύει κανείς τα κομμάτιά του και συνεχίζει σε ένα τοπίο ερήμωσης, που από φυσικό γίνεται μεταφυσικό, χάνοντας το αυστηρά εθνικό του πρόσημο; Ένα ακόμα ντοκιμαντέρ για τον πόλεμο στην Ουκρανία, που ωστόσο θέτει εξαρχής στο επίκεντρο το ανθρώπινο πρόσωπο, με τρόπους οικείους με τη γραφή και το ύφος του μεγάλου ντοκιμαντερίστα Sergei Loznitsa, το Songs of Slow Burning Earth της Olha Zhurba συνιστά ένα ιδιαίτερα προσωπικό όσο και αυθεντικό ημερολόγιο μιας προϊούσας ανθρωπιστικής καταστροφής. Ξεκινώντας από τις πρώτες ώρες μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, το ντοκιμαντέρ επιχειρεί την κατάδυση στη σκοτεινή άβυσσο των δύο πρώτων χρόνων του πολέμου, χρησιμοποιώντας ως κύριο μέσο την αργή παρατήρηση, τις λιγοστές αλλά καίριες προσωπικές αφηγήσεις, τα στατικά πορτρέτα, το ηχητικό background, τις σιωπές.
Στον πυρήνα της οπτικοακουστικής αυτής καταγραφής, βρίσκεται η επιχείρηση εκκένωσης κυρίως της Μαριούπολης από εθελοντές, κατά τη διάρκεια του ολοκληρωτικού αποκλεισμού της από τις ρωσικές δυνάμεις το 2022. Εδώ ωστόσο ο φακός δεν εστιάζει στις ατομικές εμπειρίες, όπως στο εξαιρετικό « In the Rearview» του Maciek Hamela, όσο στη γενική εικόνα την οποία η Zhurba συνθέτει με όρους σχεδόν ποιητικούς. Η απεικόνιση ενός ήσυχου ομιχλώδους πρωινού τοπίου αντιπαραβάλλεται με τις παρατεταμένες σκηνές συνωστισμού στα βαγόνια των τρένων, η πειθαρχημένη βουβή εργασία σε ένα εργοστάσιο παραγωγής ψωμιού με τους φρεσκοσκαμμένους στη σειρά άδειους τάφους.
Ο ίδιος ο πόλεμος απουσιάζει από το Songs of Slow Burning Earth. Μόνο ο απόηχός του είναι εδώ, πιο ορατός από ποτέ. Και τα σημάδια του στα οδοστρώματα και στις τραυματισμένες ψυχές των αμάχων. Ό,τι δηλώνεται ξεκάθαρα είναι μόνο η απόσταση από το μέτωπο στην αρχή κάθε νέας σκηνής. Μια διαρκής αίσθηση ότι ο εχθρός είναι προ των πυλών. Αλλά και η φυσική ταλαιπωρία απλών ανθρώπων πολύ πριν τη συνειδητοποίηση του τραύματος.
Σε μια από τις μεγαλύτερες σε διάρκεια σκηνές της ταινίας, γυρισμένη μέσα από ένα φορτηγό που διατρέχει τη χιονισμένη διαδρομή ενός ορεινού τοπίου, ο θεατής απορεί με την εμφάνιση ολοένα και περισσότερων ανθρώπων στην άκρη του δρόμου, που γονατίζουν με σεβασμό στο πέρασμα του οχήματος. Όταν το φορτηγό θα καταλήξει σε μια εκκλησία, η γονυκλισία νοηματοδοτεί και το περιεχόμενο του φορτίου του. Αυτός είναι και ο συναισθηματικός αντίχτυπος του ντοκιμαντέρ της Olha Zhurba. Μια ήρεμη παρατήρηση, ένα υπνωτιστικό τραγούδι που υπενθυμίζει τη φρίκη του πολέμου και δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας με τον αποστομωτικό του Επίλογο.

Φεστιβάλ Βενετίας 2024 / Εκτός συναγωνισμού