του Marco Bellochio
(κριτική: Σπύρος Γάγγας)
Se Posso Permettermi -Capitolo I / Εάν μου επιτρέπετε, Κεφάλαιο Ι (Marco Bellochio, Ιταλία, 2021)
Το σινεμά του Μάρκο Μπελλόκκιο περιστρέφονταν εξ αρχής γύρω από τον άξονα της οικογένειας ως συστημικό κοινωνικό θεσμό που εμπεριέχει αυταρχικές αλλά και παθολογικά συμβιωτικές ορμές οι οποίες κανιβαλίζουν την ατομικότητα. Δίχως υπερβολή τέτοιες ταινίες της περιόδου του 1960 και του 1970 έλκονται από μια αναρχικά αλλόκοτη δραματουργία (δίχως υπερβολή αποτελούν πρωτότυπο πρόδρομο του δικού μας Weird Wave και της προσήλωσής του στην (ελληνική) οικογένεια ως κλειστό και αρρωστημένα αυτοαναφορικό σύστημα) την οποία ο Μπελλόκκιο υποστήριξε με θαυμαστή συνέπεια, πείθοντας τον θεατή για την πραγματικότητα του «αλλόκοτου», παρά αλλοτριώνοντάς τον με ψευδεπίγραφους φορμαλισμούς.
Στο ύστερό του έργο ο ριζοσπάστης σκηνοθέτης επιστρέφει, μέσα από μια σειρά μικρού μήκους ταινιών, στο ζήτημα της οικογένειας με έντονα υπογραμμισμένη την αυτοβιογραφική ματιά αλλά και μετριασμένη πια την βιτριολική του κριτική. Στο «Εάν μου Επιτρέπετε, Κεφάλαιο Ι» (2021) ένας μοναχικός άνδρας που πενθεί την απώλεια της μητέρας του περιπλανιέται στην πόλη και μιλά συμπονετικά και συγκαταβατικά, ενίοτε υποτιμητικά αλλά και διεισδυτικά, σε μοναχικές γυναίκες. Ο ίδιος δηλώνει εσωστρεφής παρατηρητής των ανθρώπινων καταστάσεων, μιλώντας ανεπιτήδευτα αλλά όχι πρόστυχα, παρακάμπτοντας τα κοινωνικά φίλτρα που επιβάλλουν τον πλάγιο τρόπο στην προσέγγιση του «άλλου» στο αστεακό τοπίο. Ωστόσο η περιθωριακή του περιπλάνηση μεταβάλλεται αναπάντεχα, αλλά και με βάση τα ανθρώπινα αντανακλαστικά, σε κεντρικής σημασίας δράση παρά το γεγονός ότι η διαφορετική προσέγγιση στο άλλο φύλο, πέρα από τη φαντασίωση, δεν επιφέρει την προσδοκώμενη σχέση στη μορφή της φλογερής γυναίκας με τα κόκκινα. Μάλλον τον έχει προσπεράσει με τη μορφή της νεαρής κόρης του αξιωματικού της αστυνομίας με την ατέλεια της κρεατοελιάς στο πρόσωπο. (Θα μπορούσαμε με κάποια δόση υπερβολής να ισχυριστούμε ότι αυτή η αντίστιξη του ατελούς με το τέλειο είναι και η λανθάνουσα αντίληψη για την τέχνη, όπως μάς εξομολογήθηκε ο Φελίνι στο θρυλικό αριστούργημα «8 ½».)
Se Posso Permettermi -Capitolo II / Εάν μου επιτρέπετε, Κεφάλαιο ΙΙ (Marco Bellochio, Ιταλία, 2024)
Τρία χρόνια μετά το «Εάν μου Επιτρέπετε», ο Μπελλόκκιο επιστρέφει στο δεύτερο κεφάλαιο της ιστορίας με τον κατατονικό πρωταγωνιστή (έξοχος ο Φάουστο Ρούσσο Αλέσι) με κωμικότερη αρχικά (η πρόβα Άμλετ με το περίφημο δίλημμα) διάθεση αλλά και σαφώς σκοτεινότερη χροιά. Ο πρώην πλάνητας είναι πλέον χρεωκοπημένος και συντηρείται από την περιουσία της μητέρας του και τη σύνταξη που εκείνη έπαιρνε από τον δικαστή σύζυγό της. Σε συγκεχυμένη ψυχική κατάσταση και μάλλον συντετριμμένος από την απώλεια της νεότητας, ο καθηγητής Φάουστο κρύβεται πίσω από τη συσσωρευμένη γνώση (καίρια η συνεκδοχική σκηνή με τις ντάνες βιβλίων στο πάτωμα) «φλερτάρει» με την ενοικίαση ή ακόμα και με την τουριστική εκμετάλλευση του διαμερίσματός του ενώ ο αξιωματικός στην πρώτη ταινία τού υπενθυμίζει το μέγεθος του χρέους του στου μαγαζάτορες της γειτονιάς. Εδώ υπεισέρχεται και το μοτίβο της παρασιτικής ύπαρξης του συγγραφέα σα δαίμονας που καταδιώκει πάντα τον διανοούμενο και τον καλλιτέχνη ως αστικής προέλευσης ενοχή (και εδώ ο Μπελλόκκιο παρά τον αριστερισμό του φαίνεται να μην εξαιρεί τον εαυτό του). Κομβικά τα στιγμιότυπα με την θρησκευτική κατήχηση και απάρνηση του Καθολικισμού (μετανάστες Μουσουλμάνοι, καύση νεκρού), όπου ο Καθολικός ιερέας σατιρίζεται μεν αλλά με κάποια δόση συμπάθειας, όπως άλλωστε και η ταξικής χροιάς σκηνή με τους διαρρήκτες. Και στα δύο κεφάλαια (θα έχει ενδιαφέρον αν θα ακολουθήσουν και άλλα να συμπληρώσουν το ψηφιδωτό του Φάουστο) η κινηματογράφηση είναι στατική με υποβλητικό φωτισμό αλλά και καίριες αναλαμπές φωτεινότητας.
Φεστιβάλ Βενετίας 2024 / Εκτός συναγωνισμού
