του Θόδωρου Αγγελόπουλου

Πρώτος μέρος μιας τριλογίας που έχει σχεδιάσει ο σκηνοθέτης, Το λιβάδι που δακρύζει κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην φιλμογραφία του σκηνοθέτη αφού σ’ αυτήν κεντρικό πρόσωπο είναι μια γυναίκα. Το πρόσωπο της, “Σαν ένα λιβάδι υγρό, με τις σταγόνες να κυλούν σαν δάκρυα πάνω στη γη. Σαν το λιβάδι που δακρύζει…”. 33 χρόνια μετά την Αναπαράσταση, μια γυναίκα “διεκδικείται και διεκδικεί το απόλυτο της αγάπης”.
Η αφετηρία της αφήγησης είναι το 1919 και η Οδησσός: η είσοδος του Κόκκινου Στρατού στη πόλη θα ανατρέψει ισορροπίες αιώνων. Η πλούσια και ευημερούσα ελληνική κοινότητα της πόλης θα οδηγηθεί σε μια ιδιότυπη εξορία: θα εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, τη Ελλάδα. Μέσα στις αναταραχές των καιρών δύο παιδιά θα συναντηθούν και θα ενώσουν τις μοίρες τους: ο Αλέξης και η Ελένη. Η προσφυγιά δεν είναι το κατάλληλο καταφύγιο για τον έρωτά τους και ο χωρισμός θα σφραγίσει ανεξίτηλα τις διαδρομές τους στην ζωή. Ο Αλέξης θα φύγει μετανάστης στην Αμερική και θα χαθεί στις μάχες του Β! Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ η Ελένη θα βιώσει την ελληνική τραγωδία του 20ου αιώνα: εμφύλιος και εντέλει εξορία. Η μοίρα της είναι η μοίρα μιας Ελλάδας που σπαράσσεται και αιμορραγεί…
Όλη η φιλμογραφία του Θόδωρου Αγγελόπουλου οργανώνεται γύρω από την σχέση ατόμου –Ιστορίας. Περιγράφουν οι ταινίες του αυτόν τον διαρκή διάλογο ανάμεσα σ’ ένα πρόσωπο που αγωνίζεται να υπάρξει και ένα ιστορικό γίγνεσθαι συντριπτικό, που εντέλει καθορίζει και σφραγίζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Τα πρόσωπα, δέσμια της Ιστορίας εκφράζουν -υπό το βάρος μιας πραγματικότητας που τα υπερβαίνει- αγωνίες και πόθους, πόνους και θλίψεις: είναι η συνείδηση του ανθρώπου καθώς αντικρίζει την αέναη ροή του χρόνου της Ιστορίας. Η κατάληξη συχνά αυτού του διαλόγου είναι η εσωτερική εξορία, η προσφυγιά, ο εκτοπισμός. Το δράμα του ανθρώπου του 20ου αιώνα είναι η διαρκής και αέναη αναζήτηση ενός οίκου, της πατρίδας.
Θέτοντας σ’ αυτήν την ταινία στο κέντρο της δραματικής πλοκής ένα γυναικείο πρόσωπο, την Ελένη, ο σκηνοθέτης παράλληλα επαναφέρει στο προσκήνιο αρχέτυπα μύθων που χάνονται μέσα στον χρόνο: ο Οιδίποδας Τύραννος, οι Επτά επί Θήβας, η Αντιγόνη. Τα σχήματα, τα πρόσωπα και οι δραματικές συγκρούσεις της αρχαίας τραγωδίας πλέκονται γύρω από τις σύγχρονες διαδρομές της ιστορίας, τις περιπέτειες της ανθρώπινης ύπαρξης και το ύφος μιας ελεγείας. Ο 20ος αιώνας που ξεκίνησε με την Οκτωβριανή επανάσταση και ολοκληρώθηκε με την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους στην Νέα Υόρκη την 11η  Σεπτεμβρίου 2001, θα ορίσει την μοίρα αυτής της γυναίκας. Αυτόν τον ταραχώδη, βίαιο και βαθύτατα ιστορικό 20ο αιώνα παρακολουθεί η τριλογία του σκηνοθέτη, μέσα από τα υγρά ματιά μιας γυναίκας: η ζωή και ύπαρξή της διαποτίζεται από αυτόν. Τα δάκρυα της ψυχής και τις ανάσες της καρδιάς, αποτυπώνει ο Θόδωρος Αγγελόπουλος· τον έρωτα, το πάθος, την μητρότητα, την μοναξιά, τον πόνο, τον φόβο, την σκιά του θανάτου. “…Έσκυψες και άπλωσες το χέρι σου στο υγρό χόρτο. Όταν το σήκωσες, λίγες σταγόνες κύλησαν κι έσταξαν. Σα δάκρυα πάνω στη γη…”: Είναι η αγωνία και ο αγώνας μιας γυναίκας για να υπάρξει μέσα στις θύελλες και τις καταιγίδες του 20ου αιώνα.
Δημήτρης Μπάμπας