(ένα σχόλιο της Μαρίας Γαβαλά)
Πριν από μερικές ημέρες είδα μια ταινία, βραβευμένη, η οποία διαθέτει αναμφισβήτητα προσόντα (βγάζουν μάτι) και αναμφισβήτητα ελαττώματα (οφθαλμοφανέστατα κι αυτά με τη σειρά τους). Κατόπιν έριξα μια ματιά στις δημοσιευμένες κριτικές. Οι περισσότερες στέκονταν ευσταλείς στους επαίνους και στριμώχνονταν ή καμπούριαζαν (με πρόδηλο αυτοπεριορισμό) σε κάποιες αντιρρήσεις. Λογικό, από πολλές απόψεις. Να βοηθήσεις πρέπει ένα έργο που κουβαλάει αρετές, όχι να το χαντακώσεις, αυτό είναι το σωστό. Οι ίδιοι οι δημιουργοί επιζητούν τον έπαινο συνήθως, και όχι πάντα για λόγους αυτοεπιβεβαίωσης ή ναρκισσισμού: φυσικό κι αυτό με τη σειρά του. Η πίστη τους βγήκε να ολοκληρώσουν το πόνημά τους, την προκοπή του επιδιώκουν στην επαφή του με το κοινό, να κόψει εισιτήρια, να φέρει κάποια χρήματα στους παραγωγούς, να αφήσει πίσω καλές εντυπώσεις, θετικά σημάδια, άλλωστε όλοι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη τον καλό λόγο, οι καλλιτέχνες είναι ευαίσθητα πλάσματα, χρειάζονται ενθάρρυνση για το επόμενο βήμα, κ.λπ., κ.λπ. Όμως, τι μέλλει γενέσθαι σχετικά μ’ εκείνα τα οφθαλμοφανή ελαττώματα, που λέγαμε πιο πάνω; Κατά πόσο είναι ωφέλιμο, για τον ίδιο τον δημιουργό, όλα αυτά τα καλλιτεχνικά ατοπήματα, να τα πάρει το ποτάμι (που ούτε κι αυτό είναι εφικτό), ενώ ο ίδιος να αρκεστεί σε ένα ελαφρώς ακρωτηριασμένο αγαλματίδιο επιβράβευσης, που του βάζουν στο χέρι, κατά τη διάρκεια μια τελετής λήξης; Ιδού το ερώτημα! Συνήθως, τα αρνητικά κριτικά σχόλια διατυπώνονται είτε με ψευδώνυμο είτε με χιουμοριστικούς εξυπνακισμούς είτε με λίβελους. Όχι ιδιαιτέρως συχνά εμφανίζεται, για να υψώσει ανάστημα, μια τεκμηριωμένη αρνητική γνώμη. Θέλει γνώσεις αυτό, καλή προαίρεση και κότσια (θάρρος της γνώμης και αυτογνωσία). Ο συνεπής κριτικός πρέπει να είναι έτοιμος να βάλει το κεφάλι στον ντορβά και το χέρι στη φωτιά, τα έχουμε ξανακούσει και ξαναδιαβάσει όλα τούτα, ουκ ολίγες φορές. Έξω απ’ τον χορό, λες όσα τραγούδια θέλεις. Συμπέρασμα; Δύσκολα τα πράγματα! Μένει αυτό που μένει να κάνει ο ίδιος ο δημιουργός; Την αυτοκριτική του; Την αυστηρή αυτοκριτική του; Άλλος παιδεμός και τούτος: κάποιοι μπορούν να το κάνουν, και μπράβο τους, κάποιοι δεν μπορούν. Άλλοι το ρίχνουν στην πλάκα και γλεντούν αυτάρεσκα την όποια επιβράβευση, κι άλλοι βουτάνε με τα μούτρα στον αυτοβασανισμό και στη θλίψη του παραγκωνισμένου. Ερωτήματα κι απορίες, που δεν θα βρουν λύσεις και απαντήσεις στο Facebook, για παράδειγμα, αλλά που ούτως ή άλλως καλόν είναι να μας απασχολούν πότε-πότε. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (άλλη λαβυρινθώδους και αραχνοειδούς τύπου συνθήκη και συνήθεια) σε τι μπορούν να χρησιμεύσουν επί του προκειμένου; Σε πανηγυρική μετατροπή, ενδεχομένως, του «όλοι οι καλοί χωράμε κάπου» σε «όλοι χωράμε παντού». Μόνο και μόνο επειδή είναι τεράστιο το φορτίο (πολύ σκληρό να λες την αλήθεια) κι επώδυνο (η παγίδα της υποκειμενικότητας) το ερώτημα: «τι θα έπρεπε να χωράει κάπου και τι να μη χωράει πουθενά»; Συνήθως λέμε: ας το αφήσουμε στους νέους φιλόσοφους το ζήτημα, κι εμείς ας κάνουμε το κορόιδο. Κι αυτό είναι μια εκδοχή, για να πάμε ομαλώς ή ανωμάλως παρακάτω.
