(Σχόλια για κάποιες ταινίες)

Kiskanmak, Zeki Demirkubuz
Πρώτη δεκαετία ύπαρξης της νέας «λαϊκής» δημοκρατίας του Mustafa Kemal. Στο Zongulak μια μικρή επαρχιακή πόλη της Μαύρης Θάλασσας, κάπου στη «βαθιά» Τουρκία, πολύ μακριά από την ευρωπαϊκή Κωνσταντινούπολη. Στον εορταστικό χορό που διοργανώνεται επ’ αφορμή της επετείου της ανεξαρτησίας, η ανάγνωση του μηνύματος του Ηγέτη προηγείται των χορών. Η ατμόσφαιρα λαμπερή και ευρωπαϊκή. Όταν όμως ο φακός απομακρύνεται από το σύνολο αποκαλύπτει μια παραφωνία: Μια νεαρή γυναίκα δείχνει παράταιρη με το δυτικό εκσυγχρονιστικό πνεύμα της γιορτής, μοιάζει σαν ένα πρόσωπο που προέρχεται από το «ηττημένο» ισλαμικό παρελθόν της χώρας. Η δυσανεξία της δείχνει εύκολα εξηγήσιμη: είναι το παλιό «πνεύμα» της οθωμανικής αυτοκρατορίας, καθώς βρίσκεται αντιμέτωπο με την Νέα Τουρκία και τα επινίκια των νικητών δυτικών εκσυγχρονιστών.
Στην ιστορία ερωτικού τριγώνου που αφηγείται η ταινία, αυτή η νεαρή «άσχημη» γυναίκα είναι το κεντρικό πρόσωπο του δράματος. Όχι κάποια από τις κορυφές του ερωτικού τριγώνου, αλλά ένας κρυφός παρατηρητής των τεκταινομένων και ένας αόρατος σκηνοθέτης. Στο βλέμμα της υπάρχει κακότητα, φθόνος και σκότος-και είναι αυτό την κάνει να διαφέρει. Απέναντι στο ζευγάρι η νεαρή γυναίκα θα ενορχηστρώσει μια συνωμοσία (και μια εκδίκηση): η ζήλια, ο φθόνος τινάζουν κάθε ισορροπία και βυθίζουν τα πρόσωπα στη δυστυχία. Δράμα εσωτερικού χώρου, με στιγμές υψηλής έντασης, σχεδόν κλειστοφοβική και αυτή η ταινία του Zeki Demirkubuz είναι μια κάθοδος στο έρεβος της ανθρώπινης ψυχής.
Αφετηρία αυτής της σκοτεινής ταινίας είναι το γραμμένο το 1946 ομώνυμο μυθιστόρημα του Nahid Sirri Orik.

Attenberg, Αθηνά Τσαγγάρη.
Ίσως η πιο μοντέρνα ταινία του ελληνικού σινεμά. Μια ταινία για τη σχέση πατέρα - κόρης. Μια απροσδόκητα πολιτική ταινία, για το τέλος μιας εποχής (και την αρχή μιας άλλης;). (Ο τόπος της ταινίας -τα Άσπρα Σπίτια Βοιωτίας- έχει τις κοινωνικές και πολιτικές συμπαραδηλώσεις τους.)
Αλλά και μια ταινία πάνω στη γυναικεία σεξουαλικότητα και το ξύπνημα της ερωτικής επιθυμίας, την αναζήτηση μιας σεξουαλικής ταυτότητας, ενός προσώπου.
Το πιο σημαντικό στοχείο αυτής της σημαντικής ταινίας; Η ταινία είναι στεγνή από κάθε είδους μελοδραματισμό, η παγίδα του συναίσθηματος αποφεύγεται (αν και η δραματική κορύφωση δεν απουσιάζει απ' αυτήν). Υπάρχει ένα είδος σωματικής υποκριτικής των ηθοποιών, ένα είδος χορογραφίας, μοναδικό στο τοπίο του σημερινού σινεμά. Τη καταγωγή του, όπως επεσήμανε και η σκηνοθέτις, θα πρέπει να την αναζητήσουμε στα ντοκιμαντερ για ζώα του David Attenborough (εξ ου και ο τίτλος).

Carancho, Pablo Trapero.
Έχοντας στον κεντρικό ρόλο έναν αληθινό σταρ του κινηματογράφου, τον Ricardo Darin, ο αργεντίνος σκηνοθέτης εστιάζει στους καταραμένους της ζωής. Δύο πρόσωπα: μια εθισμένη στα ναρκωτικά γιατρός, ένας δικηγόρος που έχει χάσει την άδεια του. Ο κόσμος της νύχτας ως μια φυλακή. Οι απεγνωσμένες (και εντέλει μάταιες) απόπειρες για απόδραση. Οι τραγικές συμπτώσεις ως κορυφώσεις του δράματος. Ένα μελόδραμα στην παράδοση του Χόλιγουντ, η ταινία είναι εν τέλει ένα σκοτεινό νουάρ.

Winter’s Bone, Debra Granik.
Ένα πορτραίτο μιας νεαρής έφηβης που αναζητά ένα χαμένο πατέρα είναι αυτή η ταινία του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά. Αμερικάνικη επαρχία. Η ηρωίδα, μια 17χρονη, βρίσκεται αντιμέτωπη με απρόσμενες δυσκολίες και οικογενειακά βάρη: είναι υπεύθυνη για τα μικρά της αδέλφια και την άρρωστη μητέρα. Ο κίνδυνος απώλειας της οικογενειακής εστίας διαταράσσει τις ήδη ασταθές ισορροπίες. Μόνη σωτηρία μια μακάβρια αναζήτηση. Μια πορεία προς την ενηλικίωση επώδυνη και συναισθηματικά σκληρή.

Verano de Goliat, Nicolas Pereda.
Ο τόπος, μία απομακρυσμένη αγροτική περιοχή του Μεξικού. Τα πρόσωπα, οι κάτοικοι της: μία σύζυγος, που την έχει εγκαταλείψει ο άνδρας της, ο γιος της που υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία, ο συνάδελφος του στον στρατό, τρεις φίλοι που αφηγούνται μια περίεργη ιστορία για ένα 16χρονο που δολοφόνησε τη φίλη του. Οι ιστορίες τους διαπλέκονται και κάθε προσωπική αφήγηση, με τα ερωτήματα που θέτει, αντανακλάται σ' αυτήν ενός άλλου προσώπου που αναζητά απαντήσεις.
Ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία, ο τόπος και τα πρόσωπα, η αλήθεια και το ψέμα, ο μύθος και η πραγματικότητα. Θραύσματα της αφήγησης που ποτέ δεν γίνονται ένα σύνολο, αφηγηματικές ελλείψεις, παρανοήσεις και συγχύσεις συνιστούν τη αφηγηματική στρατηγική του σκηνοθέτη. Μέσα από την ταινία όμως αναδύεται ατόφια η ατμόσφαιρα ενός τόπου και των ανθρώπων που κατοικούν σ' αυτήν.

Han Jia, Li Hongqi.
Και στη τρίτη του ταινία, ο εκτός των άλλων και ποιητής σκηνοθέτης ακολουθεί με πιστότητα το δρόμο που ως προς την αισθητική χάραξε στη πρώτη του Hao Duo Da Mi, ενώ παράλληλα επεκτείνει τη θεματική που ανέπτυξε στη δεύτερη του ταινία με τίτλο Huangjin zhou .
Η Εσωτερική Μογγολία. Μια ομάδα μαθητών του σχολείου που περνά τις χειμερινές διακοπές της. Ένας παππούς και ο μάλλον ανήσυχος εγγονός της. Συζητήσεις για τον έρωτα, τις σχέσεις, τις σπουδές τους. Μακρινά στατικά πλάνα, άδειοι αχανείς χώροι και οι φιγούρες των ηρώων που κινούνται ράθυμα μέσα σ' αυτόν.
Το σύμπαν του σκηνοθέτη είναι μοναδικό για το χώρο του κινέζικου κινηματογράφου. Αυτός ο αργός ρυθμός (σχεδόν τελετουργικός) καμία σχέση δεν έχει με την ξέφρενη κινητικότητα της κινέζικης κοινωνίας. Οι ήρωες της ταινίας στιγματίζονται από κάποιου είδους ανία, μία μελαγχολία που ανάλογη της μπορούμε να δούμε στις ταινίες του Aki Kaurismaki. Αλλά και μια ειρωνική και συχνά αυτοσαρκαστική προσέγγιση της πραγματικότητας, όπως αυτή της ταινίας Clerks (Kevin Smith) του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά.
Ο ειρωνικός τόνος με τις οποίες κοιτάζει τις επίσημες "μυθολογίες" του κινέζικου κράτους είναι σύμφωνος με την "αρνητικότητα" -την νωχέλεια και την ραθυμία- των εφήβων ηρώων. Μουσική από την ανεξάρτητη ροκ σκηνή της Κίνας -Zuoxiao Zuzhou και The Top Floor Circus- συνοδεύει τις εικόνες της ταινίας.

Agua Fria del Mar, Paz Fabrega.
Δύο παράλληλες ιστορίες. Ένα νεαρό μεσοαστικό ζευγάρι που φθάνει για διακοπές σε μια παραλία της Costa Rica. Μια οικογένεια που κάνει διακοπές στην ίδια παραλία. Δύο πρόσωπα: η νεαρή γυναίκα γεμάτη ανασφάλειες, άγχη απέναντι σ' ένα μέλλον που δείχνει συναισθηματικά αβέβαιο και απειλητικά επερχόμενο. Το 7χρονο κορίτσι της οικογένειας που αισθάνεται παραμελημένο.
Τα δύο αυτά γυναικεία πρόσωπα μοιάζουν να συνθλίβονται από το βάρος των συναισθημάτων τους: δυσθυμία, μοναξιά, ο φόβος (και το άγχος) της απόρριψης, μελαγχολία, αποξένωση. Το διφορούμενο και το ασαφές συνθέτουν την αφήγηση. Εξάλλου ο κόσμος της ταινίας είναι ο κόσμος των γυναικείων συναισθημάτων: μυστηριώδη, απροσδιόριστα και αξεδιάλυτα.

Δημήτρης Μπάμπας