Ernellaek Farkaseknal (It’s Not the Time of My Life), Szabolcs Hajdu (Διεθνές Διαγωνιστικό)
Με κέντρο τα τοπία της (ενδο)οικογενειακής ζωής, η ταινία του Ούγγρου Szabolcs Hajdu (Bibliotheque Pascal, White Palms) είναι μια συχνά ειρωνική στους τόνους πινακοθήκη προσώπων.
Ένας χώρος. Ένα μεσοαστικό σπίτι. Δύο οικογένειες. Οι οικοδεσπότες και οι φιλοξενούμενοι. Ένας γεγονός. Η ξαφνική και απροειδοποίητη άφιξη της μιας οικογένειας στο σπίτι της άλλης. Μια κατάσταση, η αναγκαστική συγκατοίκηση. Αυτές είναι οι συντεταγμένες της ταινίας.
Όταν καταφθάνουν απρόσκλητοι σπίτι της αδελφής της Eszter, η Ernella, ο άνδρας της Albert και η έφηβη κόρη της (που υποδύεται η Lujza Hajdu, κόρη του σκηνοθέτη), κουβαλούν μαζί τους μια αποτυχία: την αποτυχημένη μετανάστευση τους στην Σκωτία. Αν και τίποτε δεν εξηγείται με σαφήνεια, η αίσθηση της αποτυχίας ρίχνει βαριά τη σκιά της στην οικογένεια της Ernella. Από την άλλη η αναγκαστική συγκατοίκηση για την Eszter (στο ρόλο η Orsolya Török-Illyé, η σύζυγος του σκηνοθέτη), τον άνδρα της (στο ρόλο ο σκηνοθέτης) και το 5χρονό γιο τους Bruno (που υποδύεται ο Zgismond Hajdu) φέρνει στην επιφάνεια εντάσεις...
Βασισμένη σ' ένα θεατρικό έργο του σκηνοθέτη, η ταινία δεν κρύβει την καταγωγή και τον αυτοβιογραφικό της χαρακτήρα. Η κάμερα ποτέ δεν εγκαταλείπει τον κλειστό χώρο αυτού του άνετου και ζεστού στην ατμόσφαιρά του μεσοαστικού σπιτιού -που παρεμπίπτοντος είναι το σπίτι του ίδιου του σκηνοθέτη. Ανήσυχη και ρευστή στην κίνησή της και πολλές φορές κολλημένη στα πρόσωπα, η κινηματογραφική κάμερα -που χειρίζονται 13 (!) μαθητές του σκηνοθέτη- μοιάζει να εξερευνά κάθε γωνία και κάθε όψη, όχι μόνο της οικογενειακής εστίας, αλλά και των προσώπων και των μεταξύ τους (οικογενειακών) σχέσεων.
Συσσωρεύοντας μικρά και ασήμαντα γεγονότα, χειρονομίες και βλέμματα η σκηνοθεσία σκιαγραφεί τόσο τα δύο οικογενειακά τοπία όσο και τις μεταξύ τους σχέσεις. Οι κωμικοί τόνοι και ο σαρκασμός, το υπονοούμενο και η αμφισημία είναι κεντρικά στοιχεία του σκηνοθετικού βλέμματος. Ίσως ακριβώς λόγω των προηγουμένων, η ταινία ανήκει στις κινηματογραφικές περιοχές που βρίσκεται και το σινεμά του Robert Altman, του John Cassavetes και του Mike Leigh.

Učiteľka (The Teacher), Jan Hřebejk (Διεθνές Διαγωνιστικό)
Τσεχοσλοβακία. Αρχές δεκαετίας του 80, λίγα χρόνια πριν την κατάρρευση. Μια βραδινή συγκέντρωση γονέων σ' ένα σχολείο. Θέμα της, η συμπεριφορά της δασκάλας, της κυρίας. Drazděchová απέναντι σε μια μαθήτρια που αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Οι γονείς καταφθάνουν, συζήτηση ξεκινά...
Ο σκηνοθέτης αναπτύσσει το μεγαλύτερο μέρος της δράσης μέσα στην σχολική αίθουσα. Φλάσμπακ, που διακόπτουν την εντός της αιθούσης δράσης, αφηγούνται τα γεγονότα που ως κατάληξη είχαν αυτή τη συγκέντρωση. Κέντρο όλων το πρόσωπο της δασκάλας (στο ρόλο η εξαιρετική Zuzana Mauréry). Πρόσωπο που αντανακλά τις παθογένειες ενός καθεστώτος -το φαβοριτισμό, την επιθετική συμπεριφορά προς τον αδύναμο, την εκβιαστική συμπεριφορά-, η δασκάλα συνιστά τη δοκιμασία αλλά και την πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι γονείς. Πάντα με κέντρο τη δασκάλα, συνθέτοντας μια πινακοθήκη χαρακτήρων, με τρόπους και μεθόδους συμβατικούς και στέρεους, ο Jan Hřebejk (Divided We Fall, Kawasaki’s Rose) δημιουργεί κάτι περισσότερο από ένα πολιτικό και ηθογραφικό σχόλιο για την εποχή. Είναι τα ηθικά διλήμματα, είναι οι προσωπικότητες των γενναίων και των αδύναμων, είναι οι στάσεις αντίστασης ή αποδοχής του Κακού που εντέλει έρχονται στο κέντρο. Όπως να υποδεικνύει και το τέλος, όλα τα προηγούμενα δεν συνιστούν το ίδιον μιας εποχής ή ενός καθεστώτος...

Fale (Waves), Grzegorz Zariczny (Διεθνές Διαγωνιστικό)
Με παρελθόν στο ντοκιμαντέρ, αυτή η πρώτη ταινία μυθοπλασίας του Πολωνού σκηνοθέτη έχει στο κέντρο της μια δύσκολη εφηβεία.
Σήμερα. Nowa Huta, ένα λαϊκό προάστιο της Κρακοβίας στην Πολωνία. Δυο κορίτσια, η Kasia (που υποδύεται η ερασιτέχνις Katarzyna Kopec) και η Ania (στο ρόλο η επίσης ερασιτέχνις Anna Kesek) σπουδάζουν σε μια σχολή κομμωτικής και παράλληλα εργάζονται σ' ένα κομμωτήριο. Μαθήματα και δουλειά, μια φιλία, βόλτες και παιχνίδια, τα όνειρα για το μέλλον. Τρυφερότητα και ο αυθορμητισμός της νεότητας. Είναι οι σχέσεις με τους γονείς που σιγά -σιγά έρχονται στο προσκήνιο.
Η κάμερα κρατώντας πάντα μια απόσταση ασφαλείας -ως σ' ένα ντοκιμαντέρ παρατήρησης- παρατηρεί τα δύο κορίτσια. Εστιάζει τόσο στις μεταξύ τους σχέση και στην εξέλιξη που έχει αυτή, όσο κυρίως στις σχέσεις τους με την οικογένεια. Από τα δύο πρόσωπα ο σκηνοθέτης σιγά -σιγά φέρνει στο κέντρο της προσοχής την μια, την Ania: είναι οι διαταραγμένες και προβληματικές σχέσεις με τη μητέρα της που οδηγούν αυτήν ταινία προς την κορύφωση και τη λύση..
Χαμηλότονο και χωρίς ιδιαίτερες δραματικές εξάρσεις, με επιμέλεια στη σύνθεση των κάδρων, η ταινία είναι διάστικτη από φόρους τιμής στο ντοκιμαντερίστκο βλέμμα του Krzysztof Kieślowski. Χρονικό και πορτραίτο μιας ανήσυχης γενιάς, που ζει εγκλωβισμένη στα λαϊκά προάστια των μεγαλουπόλεων, χωρίς υποστήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον, η ταινία διαθέτει κάτι από τη δύναμη της παρατήρησης του ανατολικό-ευρωπαϊκού “Νέου Κύματος”, τόσο στην πολωνική όσο και την τσεχοσλοβακική εκδοχή του.


Gleissendes Glück (Original Bliss), Sven Taddicken (Διεθνές Διαγωνιστικό)
Αντιμέτωπη με τις κρίσεις της μέσης ηλικίας και ασφυκτιώντας στο γάμο της, μια γυναίκα αναζητά τη διέξοδο.
Η ηρωίδα της αφήγησης, η Helene (το ρόλο υποδύεται η εξαιρετική ηθοποιός Martina Gedeck) έρχεται διαρκώς αντιμέτωπη με ό,τι θεωρεί σημαντικό: το κενό στην συζυγική της ζωή. Αν και αντιλαμβάνεται αυτό το κενό ως ένα πνευματικό -θεωρεί δηλαδή ότι έχει χάσει την επαφή της με το θείο - ωστόσο αυτό μοιάζει να έχει μια πολύ πιο απτή εξήγηση. Είναι η παραίτηση, είναι η απουσία κάθε έκφρασης, η απουσία επικοινωνίας που αντανακλάται στο ψυχρό βλέμμα και το ανέκφραστο πρόσωπο της ηρωίδας. Είναι άσκηση βίας, η έλλειψη κάθε κατανόησης από την πλευρά του συζύγου της που σημαδεύουν το σώμα της. Πέρα όμως από τα προηγούμενα, όπως αποδεικνύεται και από την εξέλιξη των πραγμάτων, υπάρχει και κάτι άκρως σωματικό: η απουσία της σεξουαλικής απόλαυσης. Αναζητώντας απαντήσεις η Helene θα συναντήσει τον ψυχολόγο καθηγητή συγγραφέα, μια διασημότητα των ΜΜΕ, τον Dr Eduard Glück (στο ρόλο ο επίσης εξαιρετικός (Ulrich Tuku). Η σχέση μαζί του θα είναι αποκαλυπτική, όχι μόνο για την Helene.
Βασισμένη στο βιβλίο του Σκοτζέζου συγγραφέα A.L. Kennedy, η ταινία είναι καταρχάς ένα πολύπλοκο και πυκνό στην ύφανση του πορτραίτο δύο προσώπων. Μετατοπίζοντας την εστίαση στο δεύτερο μέρος της αφήγησης στο πρόσωπο του ψυχολόγου καθηγητή, αλλά διατηρώντας πάντα την οπτική της ηρωίδας, ο σκηνοθέτης θέτει απέναντι στην ηρωίδα το ανδρικό ανάλογό της. Βυθισμένο στις απάθειες (;) της επιστημονικής έρευνας και τις διαστροφές της, αυτό το πρόσωπο δεν αποτελεί μόνο το αντίβαρο, αλλά όπως φαίνεται και το κρυφό κέντρο βάρους της ταινίας. Άλλωστε το όνομα του – Glück- είναι ό,τι αναζητούν οι ήρωες: την ευτυχία
Έτσι η αφήγηση στο δεύτερο μέρος γίνεται ένας διάλογος των δύο αυτών προσώπων. Ένας διάλογος αποκαλύπτικος των προσώπων. Και είναι μέσα από αυτόν τον διάλογο -στη σωματική του, σεξουαλική διάσταση- που θα οδηγηθούν στη λύση

Kollektor, Alexei Krasovskiy (East of the West)
Ένας τηλεφωνητής, ή μάλλον ένας εισπράκτορας χρεών μέσω του τηλεφώνου, είναι ο ήρωας σ' αυτήν τη ρώσικη ταινία.
Παρασκευή βράδυ και ο Artur (στο ρόλο ο Konstantin Khabenskiy) είναι ακόμη στο γραφείο. Μόλις έχει τελειώσει με τα τελευταία τηλεφωνήματα της δουλειάς. Σ΄ αυτά, με τη δέουσα λεκτική φορτικότητα και επιθετικότητα, απαιτεί από τους χρεώστες να πληρώσουν τα χρέη τους. Όμως το βράδυ τώρα ξεκινά, και ο ήρωας διακανονίζει, πάντα μέσω του τηλεφώνου, τα της βραδινής του εξόδου. Όταν η κρίση θα κάνει την εμφάνισή της: δέχεται ένα τηλεφώνημα που τον πληροφορεί ότι ένα δυσφημιστικό γι΄ αυτόν βίντεο κάνει το γύρο του διαδικτύου. Τώρα είναι οι συνέπειες αυτής της επιθετικής προς αυτόν ενέργειας που πρέπει να διαχειριστεί.
Έγκλειστη η δράση της μέσα στο χώρο ενός γραφείου, σ' ένα ουρανοξύστη της Μόσχας, μ' ένα και μοναδικό ήρωα, η ταινία μοιάζει ως μια επανεγγραφή, σ' άλλο χώρο και μ' άλλο θέμα, της ταινίας Locke (Steven Knight, 2013). Όμως ακόμα και αυτό το γεγονός της επανεγγραφής είναι μια πρόκληση, για τον πρωτεμφανιζόμενο Ρώσο σκηνοθέτη. Μια πρόκληση στην οποία ανταποκρίνεται.
Ακολουθώντας τους κανόνες ενός σινεμά δράσης, ο Alexei Krasovskiy ξεκινά με μια αντιστροφή ρόλων: ο ήρωας, εξαρχής αντιπαθητικός λόγω της επαγγελματικής του ιδιότητας, από λεκτικά επιτιθέμενος και θύτης γίνεται το θύμα και ο αποδέκτης μιας επιθετικότητας. Ό,τι μένει να αποδειχθεί είναι το δίκαιο ή το άδικο της επίθεσης. Και αν ο ήρωας θα την αποκρούσει...
Όντας ο ήρωας το μοναδικό πρόσωπο της δράσης, βρίσκεται αντιμέτωπος, πάντα και μόνο, με την ανθρώπινη φωνή των άλλων. Είναι γι' αυτό που η ταινία δομείται, πέραν της υποκριτικής του μοναδικού ηθοποιού, και πάνω στους διαλόγους: οι συγγένειες με το θέατρο και τους μονολόγους του είναι προφανείς.
Κανένα πρόσωπο λοιπόν απέναντι στον ήρωα, καθ΄ όλη τη διάρκεια της δράσης.
Ή, μάλλον, όχι ακριβώς.
Όταν θα βρεθεί απέναντι σε κάποιον, στον κατήγορο και δυσφημιστή του, τότε αυτό θα είναι και το τέλος...


Dincolo de calea ferata (By the Rails), Cătălin Mitulescu (Διεθνές Διαγωνιστικό)
Η επιστροφή του μετανάστη στην οικογενειακή εστία και ό,τι τη συνοδεύει βρίσκεται στο κέντρο της τρίτης ταινίας του Ρουμάνου σκηνοθέτη.
Η αίσθηση ότι η εξ αποστάσεως οικογενειακή του ζωή δεν πηγαίνει καλά, είναι ο λόγος της επιστροφής για τον Adrian (Alexandru Potaceanu), ένα νεαρό Ρουμάνο μετανάστη στην Ιταλία. Όταν φθάνει στην πατρίδα του τον περιμένει η νεαρή του γυναίκα Monica (Ada Condeescu) με αισθήματα κάθε άλλο από θερμά. Η απόσταση ανάμεσα τους φαίνεται μεγάλη και το χάσμα ίσως αγεφύρωτο. Όμως ο νεαρός άνδρας είναι αποφασισμένος να λειάνει τις όποιες αντιθέσεις και να ανασυστήσει την οικογενειακή εστία.
Ο σκηνοθέτης αφηγείται, στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, ντην πρώτη βραδιά της επιστροφής του νεαρού άνδρα στην πατρίδα. Εστιάζει στις μεταξύ του ζεύγους, συζητήσεις τις περιπλανήσεις τους, τη συμμετοχή τους σ' ένα γαμήλιο γλέντι: ένα εκρηκτικό στο χαρακτήρα του μέρος της δραματικής πλοκής που δίνει μια απροσδόκητη δυναμική στην αφήγηση, μια αναφορά στο σινεμά του Emir Kusturica.
Υπάρχει μια ατμόσφαιρα ασάφειας, αμφισημίας και διφορούμενου, όσον αφορά τη σχέση του ζευγαριού και την κατεύθυνση που αυτή παίρνει: κάτι που είναι απολύτως σύμφωνο με την υποκριτική της Ada Condeescu. Η σχέση τους μοιάζει μετέωρη και είναι αυτό που ο νεαρός άνδρας αντιμάχεται: πρέπει να καλύψει τη συναισθηματική απόσταση, να πολεμήσει τις αμφιβολίες, να καταβάλλει ένα τίμημα για να δημιουργηθεί η συναισθηματική οικειότητα. Τη βαρύτητα της συζυγικής κρίσης απαλύνουν οι χιουμοριστικοί τόνοι που χαρακτηρίζουν τη χαρμόσυνη ατμόσφαιρα του γαμήλιου γλεντήσουν στο οποίο συμμετέχουν ως προσκεκλημένοι οι ήρωες. Καθώς όμως η βραδιά περνά και οι εμπειρίες και οι εικόνες συσσωρεύονται, οι δύο ήρωες μοιάζουν σαν να βυθίζονται (ξανά) στην κινούμενη άμμο του έρωτα και της οικογενειακής ζωής. Είναι η πολυπλοκότητα και οι συμβιβασμοί της οικογενειακής ζωής που κρύβονται πίσω τις εικόνες της σχέσης ταινίας. Και το μικρό παιδί τους... που σ' όλη τη διάρκεια της αφήγησης είναι αμέτοχο των διαδραματισθέντων. Τεκμήριο του έρωτα τους, της κοινής τους ζωής και του κοινού τους μέλλοντος.
 
Zoologiya, Ivan I. Tverdovskiy  (Διεθνές Διαγωνιστικό)
Με φόντο τη κρίση της μέσης ηλικίας και έχοντας ως ηρωίδα μια γυναίκα, η δεύτερη ταινία του Ρώσου δημιουργού (Corrections Class) είναι ένα παραμύθι, γλυκόπικρο στην επίγευσή του.
Η Natasha (Natalia Pavlenkova) διανύει τις δύσκολες στιγμές της μέσης ηλικίας. Είναι χωρίς σύντροφο, μένει με τη μητέρα της και στην εργασία της -στο ζωολογικό κήπο- δέχεται τις κακόβουλες ενοχλήσεις και τις επιθετικές ενέργειες των συναδέλφων της. Μια σημαντική αλλαγή στο σώμα της, θα έχει ανεξέλεγκτες συνέπειες για την Natasha. Η ζωή της θα αλλάξει ξαφνικά και απότομα...
Ακολουθώντας τους κανόνες ενός ρεαλιστικού στο ύφος σινεμά -κάμερα στο χέρι και εκ του σύνεγγυς κινηματογράφηση-, ο σκηνοθέτης εισάγει τα ανορθολογικά στοιχεία στη δραματική πλοκή μ΄ ένα τρόπο ομαλό. Κανένα ξένισμα, απλώς αποδοχή από τον θεατή αυτής της τόσο ιδιαίτερης σωματικής αλλαγής της ηρωίδας. Ό,τι ενδιαφέρει τον σκηνοθέτη δεν είναι το πως αυτή διαχειρίζεται τη σωματική αλλαγή ή το ποιος είναι ο αντίκτυπος που αυτή έχει στον περίγυρό της. Αντίθετα, επιλέγει να σχεδιάσει το πορτραίτο αυτής της μεσήλικης γυναίκας, να εστιάσει στις μοναξιές της, τις απογοητεύσεις της, τις πίκρες της, τις ελπίδες, τα ανεκπλήρωτα όνειρα της. Γεμάτη “φροϋδικές” αναφορές (αλλά και κάποιες “καφκικές”, βλ. Η μεταμόρφωση) αυτή η σωματική αλλαγή απελευθερώνει τη ηρωίδα. Κανένα “πέρασμα του χρόνου” δεν στέκεται εμπόδιο στην εκπλήρωση των επιθυμιών. Εντέλει, είναι η διαφορετικότητά της το μέσο για την εκπλήρωση...

Δημήτρης Μπάμπας