Διευρύνοντας διαρκώς τα όρια του κινηματογράφου, ο Jean Rouch παραμένει μία από τις εμβληματικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα και αστείρευτη πηγή έμπνευσης για πολλές γενιές σκηνοθετών. Ως αυτοδίδακτος σκηνοθέτης, κινηματογραφιστής και ανθρωπολόγος, επινόησε νέες τεχνικές και προσεγγίσεις αφήγησης, που ξεπερνούν τους κανόνες και τα είδη που προνοεί η παραδοσιακή σκηνοθεσία του μη μυθοπλαστικού είδους. Μέσω της «συμμετοχικής εθνογραφίας» οι ταινίες του Rouch δεν καταγράφουν γεγονότα. Αντιθέτως, ο σκηνοθέτης μετατρέπεται σε ενεργό συμμετέχοντα του γεγονότος που ο ίδιος καταγράφει στον φακό.
Το πρόγραμμα παρουσιάζει τρεις ταινίες στις οποίες ο Rouch εξερευνά σκηνοθετικά την επίσημη εθνογραφική του έρευνα, δημιουργώντας έτσι ένα νέο είδος σκηνοθεσίας: το Ciné-trance και την τελετουργική κατάληψη του πνεύματος (possession ritual), το Ethno-fiction (συνδυασμός ντοκιμαντέρ-μυθοπλασίας) και τη Δυτικοαφρικανική Μετανάστευση, καθώς και το Cinéma Vérité και τον συμμετοχικό - αναστοχαστικό πειραματισμό κοινωνικών διαστάσεων.
ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ
Chronique d`un Ete: Paris 1960 (1961)/ (Το Χρονικό ενός Καλοκαιριού: Παρίσι 1960)
Το καλοκαίρι του 1960 ο ανθρωπολόγος και κινηματογραφιστής Ζαν Ρους και ο κοινωνιολόγος Eντγκάρ Μορίν βγαίνουν στους δρόμους του Παρισιού και του Σαν Τροπέ για να έρθουν σε επαφή με την εργατική τάξη και να ρωτήσουν τον κόσμο αν είναι ευτυχισμένος. Αποτέλεσμα αυτού του πρωτοποριακού εγχειρήματος είναι ένα ντοκιμαντέρ το οποίο έμελλε να αλλάξει την πορεία ολόκληρης της γενιάς της νεοσύστατης τότε στη Γαλλία, Νουβέλ Βαγκ. Είναι η στιγμή που γεννιέται το «cinéma vérité»...
Moi, Un Noir (1958) (Εγώ ένας μαύρος)
Η ζωή και τα όνειρα τριών νεαρών Νιγηριανών που αναζητούν εργασία στις φτωχογειτονιές του Αμπιτζάν.
Les Maitres fous (1956) (Οι τρελοί άρχοντες)
"Το 1954, η ταινία Οι τρελοί άρχοντες – Les Maitres fous γίνεται αντικείμενο έντονης διαμάχης. Περιγράφει μια τελετή των Χάουκα (Γκάνα) όπου οι συμμετέχοντες, παίζοντας το ρόλο των αφεντικών τους (δεκανέας, συνταγματάρχης, κυβερνήτης…), τρώνε ένα σκυλί για να ξορκίσουν τον παρανοϊκό αποικιοκρατισμό που τους ρουφάει το αίμα. Βέβαια, η ταινία αποτελείται από πλάνα μικρής διάρκειας (διότι η κάμερα με «κουρντιστήρι», την οποία είχαν, έπρεπε να επανενεργοποιείται κάθε 25 δευτερόλεπτα), ενώ ο ήχος εγγράφεται σε μαγνητοταινίες της μισής ώρας. Ο άμεσος κινηματογράφος είναι κατ’ αρχάς η επιβεβαίωση της ταυτόχρονης παρουσίας του κινηματογραφιστή και αυτοΰ το οποίο εκείνος κινηματογραφεί. Δεν πρόκειται όμως για συγχώνευση. Το παράδοξο στον Jean Rouch βρίσκεται ακριβώς εδώ, σ’ αυτήν τη θέση που μοιάζει με τυφλό σημείο: παραμένει δυτικός (διηγείται ο ίδιος ότι εκ των υστέρων ανακάλυψε πώς η παρουσία του είχε τροποποιήσει ορισμένες από τις ιεροτελεστίες), χωρίς ωστόσο να αποτελεί μέρος της αυλής των αφεντικών. Σ’ αυτό ακριβώς το τυφλό σημείο συναντιούνται δυο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι."
(από την έκδοση Jean Breschand: Ντοκιμαντέρ, Η Άλλη Όψη του Κινηματογράφου .Τετράδια Κινηματογράφου, Εκδ. Πατάκης, υπ. σειράς: Εύα Στεφανή)
(δ.τ. Φεστιβάλ «Εικόνες και Όψεις του Εναλλακτικού Κινηματογράφου 2019)
