Bashtata (Father), Kristina Grozeva & Petar Valchanov
Η τρίτη ταινία του βουλγάρικου σκηνοθετικού δίδυμου εστιάζει στη σχέση πατέρα – γιού υπό τη βαριά σκιά ενός πένθους.
Η κηδεία μιας ηλικιωμένης. Ο σύζυγός της ζητά από τον ασπρομάλλη γιο του να φωτογραφίσει τη νεκρή μητέρα του …
Μετά τη κηδεία ο ηλικιωμένος πεπεισμένος ότι το πνεύμα της νεκρής συζύγου του βρίσκεται πολύ κοντά του, αναζητά τρόπο να επικοινωνήσει με το υπερπέραν. Επιζητώντας τη βοήθεια από έναν πνευματιστή, ο ηλικιωμένος, με τη συνοδεία του γιού του, που αναζητά μανιασμένα ένα βαζάκι μαρμελάδα κυδώνι, περιπλανιέται στην ύπαιθρο της Βουλγαρίας…
Μετά τις ταινίες The Lesson (2014) και Glory (2016), στις οποίες οι κοινωνική διάσταση ήταν έντονη και ίσως οι τόνοι πιο σκοτεινοί, οι δύο σκηνοθέτες εστιάζουν στις διαπροσωπικές σχέσεις και πιο συγκεκριμένα στις γεμάτο περιπλοκές σχέσεις γιου-πατέρα. Διανθίζοντας τη κοινή διαδρομή τους με κωμικά επεισόδια, επιχειρούν να απαλύνουν και να ελαφρύνουν ό,τι φέρνει κοντά τους δύο άνδρες : το κοινό τους πένθος. Το κωμικό των καταστάσεων που κυριαρχεί στην αφήγηση, είναι ένα κωμικό που βασίζεται στο ψέμα και στην παρεξήγηση. Ψέμα, που οι δυο άνδρες λένε προς τους άλλους, αλλά και ψέμα που λένε προς τους εαυτούς τους.
Ό,τι έχει λοιπόν σημασία στη διάρκεια της αφήγησης, δεν είναι αν τελικά θα επικοινωνήσουν ή όχι με το υπερπέραν, αλλά το αν εντέλει θα πουν την αλήθεια στον εαυτό τους και τους άλλους, αν αποδεχθούν την απώλεια, αν βιώσουν το πένθος.
To the Stars, Martha Stephens
Η δύσκολη ζωή, απόρροια του σεξουαλικού προσανατολισμού, βρίσκεται στη δραματική κορύφωση της σ’ αυτήν την αμερικάνικη ασπρόμαυρη ταινία εποχής.
Αρχές δεκαετίας του 60. Μια μικρή επαρχιακή πόλη στην πολιτεία της Οκλαχόμα. Η Iris (Kara Hayward), τελειόφοιτη στο λύκειο, αντιμετωπίζει την περιφρόνηση και επιθετικότητα των συμμαθητών της στο σχολείο. Η άφιξη της γοητευτικής και επαναστάτρια Maggie (Liana Liberto) στην πόλη αποτελεί μια διέξοδο στην απομόνωση της Iris. Οι δυο κοπέλες θα γίνουν στενές φίλες και επιπλέον, λόγω της δημοφιλίας της Maggie, η Iris γίνεται αποδεκτή από όσους και όσες προηγουμένως την απέφευγαν. Ωστόσο και η Maggie μοιάζει να έχει τις σκοτεινές της πλευρές…
Με φόντο τις αχανείς εκτάσεις και τους ανοιχτούς ορίζοντες της υπαίθρου της Οκλαχόμα, η αφήγηση εστιάζει σ’ αυτά τα δύο νεαρά γυναικεία πρόσωπα και τη μεταξύ τους σχέση. Ωστόσο, το βάρος δίνεται κυρίως στην Iris και στην διαδρομή της από το περιθώριο στην συναισθηματική ολοκλήρωση. Καθώς αυτή οδεύει προς την ενήλικη ζωή, το δεύτερο γυναικείο πρόσωπο, η Maggie, αναζητά και αυτό την συναισθηματική ολοκλήρωση. Για να βρεθεί όμως αντιμέτωπη με το βαθύτατο συντηρητισμό της εποχής και του τόπου. Με αναφορές σε ταινίες όπως το East of Eden, The Last Picture Show -στις στιγμές των δραματουργικών κορυφώσεων-, Brokeback Mountain και Carol -στις στιγμές οικειότητας μεταξύ των προσώπων- και χρωματίζοντας την αφήγηση με συναισθήματα γλυκόπικρα, η σκηνοθέτις, χωρίς να αποφεύγει στις κορυφώσεις τους μελοδραματισμούς, σκιαγραφεί στους τόνους του γκρι, τις δυσκολίες της μετάβασης προς την ενήλικη (συναισθηματικά) ζωή…
De Patrick, Tim Mielants
Μια κατασκήνωση γυμνιστών, χαμένη μέσα σ’ ένα δάσος, στις βελγικές Αρδέννες. Ο 40χρονος Patrick (στο ρόλο ο εξαιρετικός Kevin Janssens), βοηθά τον ηλικιωμένο πατέρα του στη διαχείριση της κατασκήνωσης. Όταν ο πατέρας τους ξαφνικά πεθάνει, τότε είναι ο Patrick που αναλαμβάνει τη θέση του. Όμως ο Patrick χάνει ένα σφυρί από το σετ εργαλείων και είναι αυτό το γεγονός που απορροφά όλη την ενεργητικότητα του: ο Patrick αναζητά τον υπαίτιο. Παράλληλα, στο παρασκήνιο μαίνεται ένας αγώνας για τον έλεγχο της κατασκήνωσης. Εμπόδιο στα σχέδια των επίδοξων σφετεριστών αποτελεί ο Patrick…
Κεντρικό στοιχείο της ταινίας αποτελεί ο τόπος της δραματικής πλοκής και η συνθήκη που επικρατεί σ’ αυτόν: δηλαδή το γεγονός ότι όλοι οι ένοικοι της κατασκήνωσης κυκλοφορούν γυμνοί μέσα στο δάσος. Αυτή η γυμνότητα -και οι μεταφορές της, δηλ. πρόσωπα χωρίς προσποίηση- προκαλεί ένα διαρκές ξάφνιασμα στον θεατή, εγκαθιδρύει ένα παράδοξο / παράλογο στην ταινία. Επιπλέον, η ίδια η παρουσία του πρωταγωνιστή της, η φυσιογνωμία του, η στάση του σώματός του, η παιδικότητά του, η εμμονή του με το σφυρί: όλα αυτά συνεπικουρούν το αρχικό παράδοξο της ταινίας. Το χιούμορ της ταινίας λοιπόν, είναι ένα χιούμορ του παράδοξου, συγγενές με αυτό των ταινιών του Bruno Dumont.
Ωστόσο ό,τι παρακολουθούμε, αφηγημένο με τόνους σκοτεινούς, σε ύφος ειρωνικό και κωμικό και με τους τρόπους και τους κανόνες ενός ψυχολογικού θρίλερ, δεν είναι η αναζήτηση ενός κλέφτη (του σφυριού), ούτε μια συνομωσία εν εξελίξει με στόχο την κατάκτηση της εξουσίας, αλλά το πένθος ενός άνδρα…
Ma sai ke shao nü (Mosaic Portrait), Zhai Yixiang
Μια 14χρονη μαθήτρια, σε μια μακρινή επαρχία της νοτιοανατολικής Κίνας, στο Guizhou. Η εγκυμοσύνη της, που διαταράσσει τις ισορροπίες, οικογενειακές αλλά και κοινωνικές. Ο πατέρας απών, μετανάστης στα βιομηχανικά κέντρα του νότου, επιστρέφει. Η αναζήτηση του υπαίτιου, προσκρούει σε εμπόδια, παρόλο που η μαθήτρια εξ’ αρχής υποδεικνύει έναν από τους καθηγητές της στο σχολείο . Ένας δημοσιογράφος από μια μεγαλούπολη, το Shenzhen, έρχεται στο χωριό και προσπαθεί να βοηθήσει την έρευνα. Ωστόσο τα αποτελέσματά της είναι φτωχά. Μετά τον τοκετό το κορίτσι φεύγει, αναζητώντας καταφύγιο σ’ ένα κέντρο προστασίας για εφήβους.
Η αφήγηση παρόλο που έχει στο κέντρο το νεαρό κορίτσι εστιάζει κυρίως στα της έρευνας και σ’ όσους συμμετέχουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σ’ αυτήν: τον πατέρα, τον δημοσιογράφο, την τοπική κοινωνία. Η σκηνοθεσία σκιαγραφεί με τόνους σκοτεινούς ένα κοινωνικό τοπίο αφιλόξενο γι’ αυτό το κορίτσι. Αφηγηματικές ελλείψεις, χρονικά άλματα και υπαινιγμοί καθορίζουν την αφήγηση: ο θεατής βρίσκεται μέσα σε μια ομίχλη αναζητώντας το κέντρο βάρους. Ωστόσο ό,τι σχηματίζεται σιγά –σιγά είναι η εικόνα μιας νεαρής γυναίκας, η οποία δεν έχει λόγο, μοιάζει να άγεται. Είναι το ανδρικό βλέμμα –του πατέρα, του δημοσιογράφου, της τοπικής κοινωνίας-, που σχηματίζει την εικόνα της. Όμως αυτή είναι μια εικόνα θρυμματισμένη, σαν ένα πορτραίτο μωσαϊκό. Μόνο στο τέλος, η ηρωίδα μοιάζει να ανακτά τον εαυτό της και την εικόνα της. Το τραύμα όμως παραμένει…
Kongzi meng (Confucian Dream), Li Mijie
Ένα ντοκιμαντέρ καταγραφή μιας μάλλον παράδοξης και πρωτότυπης μανίας -της επιστροφής στους κλασικούς στην Κίνα- και των επιπτώσεων που αυτή έχει στην προσωπική ζωή.
Κίνα, σήμερα. Η Chaoyan, μια νεαρή μητέρα, αποφασίζει για τον 6χρονο γιο της να ακολουθήσει την κομφουκιανή παράδοση. Αυτό σημαίνει καθημερινή μελέτη για την εκμάθηση των κομφουκιανών κειμένων. Ωστόσο, ο άνδρας της παρόλο που στην αρχή ανέχεται αυτήν την επιλογή, φέρνει τις αντιρρήσεις του, όταν διαπιστώνει ότι αυτό είναι μια πρόφαση για την ίδια: η Chaoyan βυθίζεται όλο και περισσότερο σε μια μανία…
Η κομφουκιανή παράδοση συνιστά ένα από τα θεμέλια του κινέζικου πολιτισμού. Ωστόσο, σήμερα σε μια Κίνα όπου η οικονομική ανάπτυξη αλλάζει με ρυθμούς αστραπιαίους την κοινωνία, υπάρχει η αίσθηση ότι οι διδαχές του Κομφούκιου –ή Κονγκ-τζι για τους ομιλούντες την κινεζική- έχουν βρεθεί στο περιθώριο. Και γι’ αυτό έχει αναπτυχθεί και ένα κίνημα που αγωνίζεται για την επιστροφή της κομφουκιανής παράδοσης στο προσκήνιο.
Η πρωτοεμφανιζόμενη σκηνοθέτις παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς και εστιάζει στην Chaoyan και την οικογένεια της. Καταγράφει τον αγώνα της νεαρής μητέρας να ενσταλάξει αυτήν την παράδοση στον μικρό γιο της. Αναδεικνύει το παράδοξο αυτού του αγώνα –μοιάζει σαν μια βίαιη κατήχηση- και την μανία της Chaoyan, καθώς σιγά –σιγά χάνει κάθε μέτρο. Έτσι όμως παραβιάζει ό,τι ενστερνίζεται: τους θεμέλιους λίθους της κομφουκιανής διδασκαλίας, την αυτοπειθαρχία, την εγκράτεια και η οικογένεια. Και είναι ακριβώς αυτή η αντίφαση που επαναφέρει τη νεαρή μητέρα στον πραγματικό κόσμο…
Δημήτρης Μπάμπας
