soder2.jpg

Ο Steven Soderbergh είναι ένας σημαντικός σκηνοθέτης για το χολιγουντιανό σινεμά. Από την ταινία Sex, Lies and videotape (σταθμός για το ανεξάρτητο σινεμά) μέχρι τα βραβεία Όσκαρ, διήνυσε με μια μακρά διαδρομή.
Η φιλμογραφία του είναι γεμάτη από μικρές "ανορθόδοξες" ταινίες.
Σ' αυτές τις ταινίες μπορούμε να διακρίνουμε την αγωνία ενός αληθινού δημιουργού αλλά και την έφεση ενός σκηνοθέτη για να δοκιμάζεται συνεχώς, να πειραματίζεται και να ανακαλύπτει καινούρια πράγματα.
Στα αποσπάσματα που ακολουθεί σχολιάζει τις ταινίες του.

Solaris & Full Frontal (2002)
Ο πλανήτης Solaris είναι βασικά μια μεταφορά, για την οποία δεν γνωρίζεις με βεβαιότητα την ουσία της. Θα μπορούσε να' ναι μια μεταφορά για τον Θεό, τον θάνατο, τον έρωτα. Απ' αυτή τη σκοπιά είναι ένας καθρέπτης. Όλη η ταινία έχει σχέση με τον αν μπορείς να παραδοθείς σε κάτι που είναι άγνωστο. Ο Kelvin στην ταινία παίρνει μια απόφαση αν θα ρισκάρει να πεθάνεις, με σκοπό να δει την γυναίκα του ξανά.
soder0.jpgΗ ταινία Full Frontal είχε επίτηδες μια αισθητή άτακτη, απειθάρχητη. Με το Solaris ήταν δύσκολο, επειδή είχα την άποψη ότι για να λειτουργήσει χρειαζόταν να έχει μια πολύ συγκεκριμένη οπτικά αισθητική. Από την μια πλευρά θα μπορούσα να είμαι κάπως χαλαρός στο Full Frontal και μετά να κάνω το Solaris, όπου κάθε εικόνα συνδέεται με την επόμενη, έτσι επιτακτικά η τεχνική μπήκε στο πρώτο πλάνο. Πως μπορούσα να το κινηματογραφήσω έτσι ώστε να υποβοηθούνται και να προσαρμόζονται οι ερμηνείες των ηθοποιών ,αλλά και το μεγάλο οπτικό σχέδιο που ήθελα να στήσω; Κάνοντας αυτή την ταινία δεν είχα πολλά περιθώρια για λάθη.
Η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα σ' αυτή την ταινία και την προηγούμενη, την ρωσική (σε σκηνοθεσία Andrei Tarkovsky) και το μυθιστόρημα είναι ότι η ταινία μας εκθέτει με λεπτομέρεια το παρελθόν της σχέσης του Kelvin και της συζύγου του: Τι συνέβη σ' αυτούς στην Γη πριν χρόνια. Αισθάνθηκα ότι θα έπρεπε να έχει δει κάποιος τι συνέβη σ' αυτά τα πρόσωπα πριν, από την στιγμή που η ταινία εξερευνά την ιδέα αν είσαι καταδικασμένος να ζεις μια σχέση, συνεχώς με τον ίδιο τρόπο και κάθε φορά, συνεχώς με το ίδιο πρόσωπο.
soder1.jpg
Sex, Lies and videotape (1989)
Θα ευχόμουν να μην είναι τόσο κοντρολαρισμένη σαν ταινία και να υπήρχε σ' αυτήν λίγο περισσότερη αποστασιοποίηση, γιατί πιστεύω ότι έτσι θα ήταν πιο αστεία και θα ήταν λίγο πιο χαλαρή. Είναι λίγο σοβαρή σαν ταινία για τα γούστα μου. Όμως αυτή η εντιμότητά της έχει ως αποτέλεσμα μία συναισθηματική εγγύτητα στους χαρακτήρες κάτι το οποίο συχνά δεν έχω στο έργο μου.

Kafka (1991)
Μια τεράστια χαμένη ευκαιρία. Μια απόλυτη απογοήτευση, όταν την βλέπεις σήμερα. Υπάρχει σ' αυτήν μια πραγματικά ενδιαφέρουσα ιδέα και, ο σεναριογράφός της Lem Dodds και εγώ, θα μπορούσαμε, στα αλήθεια, να κάνουμε κάτι που να είναι επιβλητικό, να είναι ενδιαφέρον και διασκεδαστικό σήμερα. Και έχω τύψεις, και εξ' αιτίας [αυτής της αποτυχίας] δεν έχω δουλέψει ξανά με ασπρόμαυρο φιλμ.
soder3.jpg
King Of the Hill (1993)
Συνειδητά ήθελα να κάνω κάτι πιο ζεστό. Στον Kafka υπάρχει ένα κληρονομικό μου ελάττωμα, μια τάση να είμαι λίγο ψυχρός και υπερβολικά αναλυτικός -και για την ταινία Kafka αυτό ήταν σαν να βάζεις καπέλο πάνω στο καπέλο. Αυτό λειτουργεί καλύτερα με ένα τέτοιο υλικό, το οποίο αν δεν είσαι προσεκτικός μπορεί να γίνει πολύ συναισθηματικό. Όμως το γεγονός ότι εγώ ο ίδιος έκανα το μοντάζ των ταινιών μου επηρεάζει την ικανότητα μου να παίρνω αποφάσεις. Ήμουν πολύ ανασφαλής σχετικά με την διάρκεια της ταινίας, και δύο μέρες πριν η ταινία κλείσει έκανα ορισμένα κοψίματα που νομίζω ότι έβλαψαν την ταινία, μια σειρά από ωραία στοιχεία σχετικά με τους χαρακτήρες: για τον πατέρα και την μητέρα και την μεταξύ τους σχέση. Στο τέλος της ημέρας ποιος νοιάζεται αν η ταινία είναι τρία λεπτά μεγαλύτερη.

The Underneath (1985)
Θα έπρεπε να υπάρχει μια παγκόσμια πολιτιστική Δύναμη Κρούσης που να σε σταματά όταν έχεις ιδέες όπως το να συνδυάσεις την Red Desert (σ.τ.μ.. Κόκκινη Έρημος ταινία του Antonioni) με μια ταινία με ληστείες αυτοκινήτων. Νά έρχονται στο δωμάτιο του ξενοδοχείου σου και να σου λένε "Λυπούμαστε, όμως αυτό (που ετοιμάζεις) είναι σπατάλη χρημάτων και χρόνου".
soder4.jpgΉμουν στα αλήθεια έρμαιο των κυμάτων. Ήθελα να δουλέψω και η ιδέα να διασκευάσω την ταινία Criss Cross (σ.τ.μ. κλασικό φιλμ νουάρ σε σκηνοθεσία Robert Siodmak) παρουσιάστηκε από μόνη της. Ήταν μετά από μία περίοδο που με είχαν προσεγγίσει για να κάνω το Quiz Show και ύστερα με πήραν τηλέφωνο και μου είπαν "Δεν είσαι πλέον μέσα". Εκείνη την περίοδο ο Robert Redford έκανε την εκτέλεση παραγωγής στο King of the Hill, από το οποίο αργότερα απέσυρε το όνομα του. Δέχτηκα ένα περίεργο τηλέφωνο και την επόμενη μέρα έμαθα ότι ο Bob ήταν ο τύπος (σ.τ.μ. ο Robert Redford είναι ο σκηνοθέτης του Quiz Show) . Όμως ήταν το καλύτερο που μου συνέβη, γιατί αν έκανα το Quiz Show η μικρή φωνή που ούρλιαζε μέσα μου και λέγε να ταρακουνηθώ και να ξεκινήσω πάλι από την αρχή, θα είχε εξαφανισθεί. Κάνοντας το The Underneath άφησα αυτή την φωνή να ακουστεί.

Schizopolis (1996)
Για μένα -ο οποίος μέχρι τότε ήμουν ένας πολύ κοντρολαρισμένο σκηνοθέτη- η ταινία είναι μια πολύ ακραία αντίδραση. Εκτός από την ανοικονόμητη ενέργεια που έχει, υπάρχει παράλληλα και μια αφηρημένη αναπαράσταση τού τι συμβαίνει όταν η επικοινωνία σ' ένα γάμο διαλύεται. Προσπαθούσα να καθορίσω αν μπορεί ο θεατής να συλλάβει συγκεκριμένα αισθήματα και αισθήματα διαμέσου της αφαίρεσης.
Έχοντας στο μυαλό μελλοντικά να προσπαθήσω να πάρω ένα συνηθισμένο υλικό μυθοπλαστίας και να του δώσω ώθηση, αυτή η ταινία ήταν ένας καλός τρόπος για να δοκιμάσω τον εαυτό μου. Σε κάθε στάδιό της έθετα ερωτήσεις στον εαυτό μου.
soder8.jpg
Gray' s Anatomy (1996)
Ένα από τα πράγματα που δεν είχα στο Schizopolis ήταν συγκεκριμένοι πόροι για να δοκιμάσω οπτικές φαντασιώσεις. Το Gray' s Anatomy υπήρξε μας έδωσε την δυνατότητα σ' έμενα και τον Elliot Davis να καθίσουμε κάτω και να μην κάνουμε τίποτε άλλο από οπτικές φαντασιώσεις. Ήταν μια πολύ γόνιμη περίοδος για μένα. Θυμάμαι να είμαι τελείως χαλαρός και οι ιδέες να μου έρχονται συνέχεια - είχα την αίσθηση ότι αυτό κατά κάποιο τρόπο θα το ξοφλούσα.

Out Of Sight (1998)
Μιλώντας από μια δημιουργική σκοπιά όλα ξεκίνησαν όταν είδα τον George Clooney στην τηλεόραση και αμέσως σκέφτηκα : "Αυτός ο τύπος είναι σταρ ". Έτσι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο έκπληξης στο γεγονός ότι ήμουν υποψήφιος να σκηνοθετήσω μια ταινία στην οποία θα έπαιζε αυτός. Σκέφτηκα "Αυτός είναι ένας σπουδαίος ρόλος γι' αυτόν, θα γίνει σταρ" και ήθελα να είμαι εκεί όταν θα συνέβαινε. Όταν σου στέλνουν ένα σενάριο για να το διαβάσεις είτε το "βλέπεις" όταν το διαβάζεις, είτε όχι. Το "είδα" και ήξερα ακριβώς πως θα έμοιαζε η ταινία, πως θα ήταν, πως θα κινιόταν, πως θα ήταν οι ερμηνείες των ηθοποιών. Ήξερα τον τόνο, όταν ασχολείσαι με τον Elmore Leonard (σ.τ.μ. συγγραφέας του βιβλίου στο οποίο βασίζεται η ταινία), ο τόνος είναι το παν. Το διάβασα και είπα "Ξέρω τι θα κάνω μ' αυτό. Ελπίζω να αναλάβω αυτή την γαμημένη δουλειά" -γιατί δεν ήμουν η πρώτη επιλογή. Την ανέλαβα γιατί όλοι οι άλλοι υποψήφιοι αρνήθηκαν.
soder5.jpg
The Limey (1999)
Υπήρχαν ορισμένες ιδέες σχετικά με την αποδόμηση της αφήγησης, τις οποίες δεν είχα εφαρμόσει στο Out Of Sight. Το πρωτότυπο σενάριο ήταν τελείως γραμμικό. Στο αναθεωρημένο σενάριο υπήρχαν κάποια χρονικές αναδρομές, όχι όμως τόσες όσα πίστευα ότι θα έπρεπε να υπάρχουν, επειδή τότε δεν θα μπορούσε να διαβαστεί. Δεν δουλέψαμε το σενάριο, όμως είχαμε τον Terence Stamp και πήγαμε στην εταιρεία Artisan τον Ιούνιο του 1998 και τής παραδώσαμε την ταινία ολοκληρωμένη τον Μάρτιο του 99.
Θα έπρεπε να μπορείς να τελειώνεις μια ταινία σε εννέα μήνες, διάολε! Τα φιλμ είναι καλύτερα, οι φωτισμοί μικρότεροι και καλύτεροι, μπορείς να κάνεις τον προϋπολογισμό και να προγραμματίσεις μια ταινία στον υπολογιστή σου. Ποιος ο λόγος να διαρκεί περισσότερο το γύρισμα μιας ταινίας;
soder7.jpg
Erin Brockovich (2000)
Όταν η εταιρεία Jersey Films με βολιδοσκόπησε για την ταινία τους είπα ακριβώς: "Είναι απλώς απαίσια [σαν ιδέα].Μοιάζει με το είδος της ταινίας που δεν θα πήγαινα να δω ούτε σ' ένα εκατομμύριο χρόνια. Πως σας ήρθε ότι θα ήθελα να την σκηνοθετήσω;"
Κατά την διάρκεια της επεξεργασία, της ταινίας The Limey, υπήρχαν φάσεις, που σκεφτόμουν ότι έκανα λάθος, ότι δεν θα έβγαινε, ότι θα μετάνιωνα που αποφάσισα να αφηγηθώ την ιστορία μ' αυτό τον τρόπο. Σε μια τέτοια φάση πήρα πάλι το σενάριο της Erin Brockovich και το διάβασα πάλι και σκέφτηκα ότι ξέρω τι πρέπει να κάνω μ' αυτό: αυτό είναι αυτό που θέλω να κάνω τώρα.
soder6.jpg
Traffic (2000)
Και οι τρεις ιστορίες της ταινίας έχουν σχέση με τον έλεγχο -ο οποίος όταν αναφερόμαστε στο ζήτημα των ναρκωτικών είναι το κεντρικό ζήτημα σε προσωπικό επίπεδο -αλλά και σ΄ ένα ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο. Δεν ήθελα να κάνω κάτι που να λεει με μεγάλα γράμματα: "Αυτό πρέπει να κάνουμε". Υπάρχουν τρία σημαντικά κοινωνικά ζητήματα στην χώρα που πρέπει να αντιμετωπιστούν : η εκπαίδευση, η φτώχεια και τα ναρκωτικά. Για τα δύο απ' αυτά συζητάμε συχνά, για το τρίτο όχι. Σε τελική ανάλυση όσο πιο πολύ αληθινή είναι και όσο λιγότερη μοιάζει με χολιγουντιανή ταινία, τόσο οι θεατές θα εμπλακούν συναισθηματικά μαζί της.
(…...) Το ζήτημα είναι απλό: "Όταν είναι για το παιδί σου τότε το ζήτημα των ναρκωτικών είναι ιατρικό ζήτημα. Όταν πρόκειται για το παιδί κάποιου άλλου τότε είναι ζήτημα εγκληματικότητας". Το χάσμα που υπάρχει σ' αυτό τον τρόπο σκέψη, είναι για μένα η υπόθεση της ταινίας.

Magic Mike (2012)
Νομίζω ότι είναι από τις καλύτερες ιδέες που εχω ακούσει ποτέ για ταινία. Είναι αστείο, σέξι και τρελό, και μια ενδιαφέρουσα οπτική σε ένα αποκλεισμένο περιβάλλον που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είχαν ποτέ την εμπειρία να δούνε.

[Αποσπάσματα από συνέντευξη του σκηνοθέτη Steven Soderbergh στο αμερικάνικο περιοδικό Film Comment Jan/Feb 2001, σε σημειώσεις για την παραγωγή και σε άλλα έντυπα]