Ο Bob Rafelson ανήκει -μαζί με τους Martin Scorsese, Francis Ford Coppola, Brian DePalma, Monty Helman, Terrence Malick και Peter Bogdanovich- σε μία γενιά αμερικάνων σκηνοθετών που στα τέλη της δεκαετίας του 60 και στην δεκαετία του 70 άλλαξαν το τοπίο στον χώρο του αμερικάνικου σινεμά. Ανιψιός του σεναριογράφου Samson Raphaelson (συνεργάτη του Ernest Lubitsch και του Hitchcock στο Suspicion), ο Bob Rafelson από νεαρή ηλικία εκτέθηκε στις περιπέτειες μίας ζωής χωρίς δεσμεύσεις. Καβαλάρης σε rodeo, ναύτης σε υπερωκεάνιο, ντράμερ σε συγκρότημα τζαζ, σπούδασε φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο, ασχολήθηκε με το ραδιόφωνο και τελικά κατέληξε στην τηλεόραση γράφοντας σενάρια. Μαζί με τους φίλους του Bert Schneider και Steve Blauner δημιούργησαν την εταιρεία παραγωγής BBS (υπεύθυνη για ταινίες, όπως το Easy Rider και Last Picture Show). "Κατασκεύασαν" το γκρουπ The Monkees, την αμερικάνικη απάντηση στους Beatles, με αφορμή το ομώνυμο τηλεοπτικό σόου. Το 1968 είναι ο πρώτος σταθμός μίας συνεργασίας που διαρκεί για όλο το διάστημα της καριέρας του: ο Bob Rafelson έγραψε μαζί με τον Jack Nicholson το σενάριο της ταινίας Head. Σκηνοθετώντας την ο Rafelson κατέγραψε όλη την σουρεαλιστική ατμόσφαιρα, όλη την ποικιλία χρωμάτων, ρυθμών και μουσικών της δεκαετίας του 60. 
Δύο είναι τα σημεία γύρω από τα οποία περιστράφηκε η διαδρομή του Bob Rafelson. Το πρώτο είναι η νουάρ λογοτεχνία - James Cain (Postman Always Ring Twice), Raymond Chandler (Poodle Springs), Dashiell Hammett (House on Turk Street) -, οι τρεις κυριότεροι εκπρόσωποι της νουάρ λογοτεχνίας, έχουν μεταφερθεί στην οθόνη από τον Bob Rafelson. Σ’ αυτές τις ταινίες (αλλά και σε άλλες όπως Black Widow (1987)), η προσοχή του εστιάζεται στη ψυχολογία των προσώπων, στις σκοτεινές εκδοχές του αμερικάνικου ονείρου, στις γκρίζες ζώνες της αμερικάνικης κοινωνίας, στους δαίμονες όπως η λαγνεία και ο άκρατος και αχαλίνωτος ερωτισμός που σημαδεύουν τα κεντρικά πρόσωπα.
Το δεύτερο σημείο γύρω από το οποίο περιστράφηκε το σινεμά του είναι το ταξίδι ως μία συντριπτική εμπειρία ζωής, αλλά και ως ένα ύφος ζωής. Σε ταινίες όπως το Five Easy Pieces (1970) και King of Marvin Gardens (1972) δύο από τις εμβληματικές ταινίες του ανεξάρτητου σινεμά (αλλά και σε άλλες όπως τα Stay Hungry, Mountains of the Moon), θα συναντήσουμε ήρωες που ζουν στον δρόμο. Πρόσωπα ανυπότακτα, αρνητές της οικογένειας και της τάξης τους, ονειροπόλοι, κυνηγοί του απόλυτου, ζουν στον δρόμο τα όνειρά τους. Οι προβληματικές σχέσεις με την οικογένεια, η έμφυτη ανησυχία τους (τόσο τυπική στην δεκαετία του 70), η απόρριψη του κομφορμισμού, τούς ωθεί σε μία περιπετειώδη ζωή (όπως αυτή που έζησε ο σκηνοθέτης στην νεότητά του).
Αυτές οι ταινίες μάς αποκαλύπτουν, το χώρο στον οποίο κινήθηκε όλα αυτά τα χρόνια ο Bob Rafelson: το σινεμά του αφηγείται ιστορίες απόδρασης από το αστικό τοπίο, άρνησης της κρατούσας ηθικής. Επιπλέον μάς αποκαλύπτουν και κάτι άλλο: την έλξη που τού ασκούν πρόσωπα που επιλέγουν να ζήσουν μία ζωή σε διαρκή ένταση, πρόσωπα που αποστρέφονται το τέλμα, την ακινησία, τις συμβατικότητες, που αφήνονται στην περιπέτεια, το χάος, την κίνηση.
Σ' αυτά τα πρόσωπα είναι αφιερωμένες οι ταινίες του Bob Rafelson.
Δημήτρης Μπάμπας
