"Οι ταινίες μου δείχνουν τη μάχη του ατόμου ενάντια στις συνθήκες -αυτόν τον αιώνιο προβληματισμό των αρχαίων Ελλήνων- τη μάχη ενάντια στους θεούς, τη μάχη του Προμηθέα. Με τον ίδιο τρόπο σήμερα μαχόμαστε νόμους, πολεμάμε τα πρέπει που δεν μας φαίνονται ούτε καλά ούτε δίκαια για την εποχή μας…
Πάντα αγωνιζόμαστε".
Fritz Lang

"Όταν κάνω μια ταινία, κοιτάζω το σύνολο, τα πάντα. Προσπαθώ να γυρίσω μια σκηνή που περιέχει μια ιδέα, που θα κορυφωθεί εκατό σκηνές παρακάτω…"
Fritz Lang

Ι. Γερμανία: 1890-1933
Ο Fritz Lang γεννήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου του 1890 στη Βιέννη. Γιος του αρχιτέκτονα Anton Lang και της εβραϊκής καταγωγής Paula Schlesinger Lang, ο Lang σπούδασε αρχιτεκτονική και ζωγραφική στο Τεχνικό Σχολείο της Βιέννης. Στα 20 αφήνει το σπίτι του και αρχίζει να ταξιδεύει στον κόσμο, σε χώρες όπως η Β. Αφρική, η Μικρά Ασία, η Ρωσία, η Κίνα, η Ιαπωνία και ο Ειρηνικός ζώντας κυρίως από τις πωλήσεις των σχεδίων του. Το 1913 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου καταπιάνεται με τη ζωγραφική, παρουσιάζοντας τα έργα του σε μια έκθεση το 1914. Η έκρηξη του A' Παγκοσμίου Πολέμου τον αναγκάζει να επιστρέψει στη Βιέννη, όπου κατατάσσεται στον αυστριακό στρατό. Ύστερα από τέσσερις τραυματισμούς, απαλλάσσεται με το βαθμό του λοχαγού και ξεκινάει τη συγγραφή σεναρίων κατά την ανάρρωση του σε ένα βιεννέζικο νοσοκομείο.
Μετά τον πόλεμο ο Lang μετακομίζει στο Βερολίνο, όπου εργάζεται στο πλευρό του παραγωγού Erich Pommer ως αναγνώστης σεναρίων, σεναριογράφος και τελικά σκηνοθέτης για λογαριασμό της Decla Bioscop με την οποία θα κάνει την πρώτη του ταινία, Halbblut, που σήμερα θεωρείται χαμένη. Η τρίτη του ταινία Οι Αράχνες (1919/20), μια περιπέτεια σε δύο μέρη, μετατρέπεται σε ένα μικρό σκάνδαλο της εποχής της και τοποθετεί το σκηνοθέτη στη λίστα των εμπορικότερων της περιόδου.
Έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη του κοινού, ο Lang συνεχίζει με την κριτική αποδοχή που του φέρνει ο Θλιμμένος Θάνατος (1921), ταινία που συνυπογράφει με την ηθοποιό και σεναριογράφο Thea von Harbou, σταθερή συνεργάτη και σύζυγό του από το 1924. Μια αλληγορική ιστορία αγάπης και θανάτου, η ταινία αυτή απoτελεί ένα από τα πολλά φιλόδοξα φιλμ που δημιούργησε το ζεύγος Lang - von Harbou. Το Δρ Μαμπούζε: ο Παίχτης (1922), μια ταινία επίσης σε δύο μέρη, αποτελεί την πρώτη επιτυχημένη αποτύπωση του γνωστού πια εφιαλτικού κόσμου του Lang. Τοποθετημένη σε ένα παρακμασμένο μεταπολεμικό Βερολίνο, η ταινία έχει για πρωταγωνιστή της τον Rudolf Klein-Rogge σαν ένα αρχι-εγκληματία ο οποίος οδηγείται στην τρέλα από τα οράματα των θυμάτων του (ο συγκεκριμένος ηθοποιός πρωταγωνίστησε στις περισσότερες γερμανικές ταινίες του σκηνοθέτη και επανέλαβε το ρόλο του το 1933 με την κλασική Διαθήκη του Δρ Μαμπούζε). Το 1924 είναι η χρονιά των Νιμπελούνγκεν. Αποτελούμενη από δύο σχεδόν δίωρα επεισόδια, η ταινία είναι μια επικών διαστάσεων απόδοση του αρχαίου σκανδιναβικού θρύλου των Νιμπελούνγκεν, γνωστό κυρίως από τις όπερες του Βάγκνερ, που παραμένει μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς στο σινεμά του φανταστικού.
Ωστόσο, η επόμενη ταινία του Lang ήταν αυτή που τον έκανε γνωστό σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για τη Μητρόπολη (1926), μια εκθαμβωτική ματιά σε μια φουτουριστική πόλη και κοινωνία, που πήρε δύο χρόνια για να σχεδιαστεί και να γυριστεί. Ορόσημο του γερμανικού Εξπρεσιονισμού, πρωτοπόρος των ειδικών εφέ, δοκίμιο στη σχέση ανθρώπου και μηχανής και πάντα επίκαιρη, η Μητρόπολη αποτελεί τον απόλυτο ορισμό της ταινίας-σταθμού.
Μετά τη Μητρόπολη, ο Lang επιστρέφει σε γνώριμα εδάφη με τους Κατάσκοπους (1928) γυρίζει μια ακόμη ταινία επιστημονικής φαντασίας (Γυναίκα στη Σελήνη, 1929) και κάνει τελικά το πρώτο του πραγματικό αριστούργημα, το Μ, ο Δράκος του Ντίσεντολφ (1929). Η ιστορία ενός δολοφόνου παιδιών, που καταδιώκεται και δικάζεται από τον υπόκοσμο της πόλης του, συνδύαζε ιδανικά τον ήχο και την εικόνα (είναι η πρώτη ομιλούσα ταινία του Lang), και πρόβαλε μια εξαιρετική ερμηνεία από τον πρωταγωνιστή του Peter Lorre, σε ένα σύνολο απίστευτου σασπένς και υψηλής δραματουργίας που αποτελεί επίσης και πρώτη κινηματογραφική απόδοση ενός serial killer.

ΙΙ. Γαλλία, ΗΠΑ: 1933 - 1959
Το Μάρτιο του 1933 το Das Testament des Dr Mabuse απαγορεύεται από το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας. Δυο μέρες μετά την απαγόρευσή του, ο Lang καλείται από το ναζιστικό Υπουργείο Προπαγάνδας να συναντήσει τον Goebbels. O Goebbels εξηγεί στο σκηνοθέτη τους λόγους της απαγόρευσης (στο τέλος της ταινίας ο κακοποιός Δρ Μαμπούζε προφέρει σαν φερέφωνο τα ναζιστικά σλόγκαν) και στη συνέχεια του προσφέρει τη διεύθυνση παραγωγής στα στούντιο της UFA, με την οποία ο Lang είχε κάνει τις περισσότερες ταινίες του και που αποτελούσε τότε ευρωπαϊκό κολοσσό στην κινηματογραφική παραγωγή. Πολύ γρήγορα, ο Lang φεύγει για το Παρίσι, αφήνοντας πίσω τη Ναζιστική Γερμανία αλλά και τη γυναίκα του, Thea von Halbou, η οποία -αφού τον χώρισε- συνέχισε κάνοντας προπαγανδιστικά φιλμ για το 3ο Ράιχ.
Στο Παρίσι ο Lang κάνει μόνο το Liliom (1934), μια ιδιαίτερη ταινία πάνω στη ζωή και το θάνατο. Ένα χρόνο μετά μεταναστεύει στις ΗΠΑ, όπου ξεκινά μια νέα καριέρα, γυρίζοντας 24 ταινίες σε διάφορα στούντιο, με πρώτη από αυτές το εξαιρετικό κοινωνικό δράμα Fury (Νέμεσις, 1936) με πρωταγωνιστή τον Σπένσερ Τρέισι, που γύρισε για λογαριασμό της MGM. Η ενασχόλησή του με τους απόκληρους της κοινωνίας συνεχίζεται με δύο ακόμα ταινίες, τις You Only Live Once (1937), ένα πρόδρομο του Μπόνι και Κλάιντ με τα Χενρι Φόντα και τη Σίλβια Σίντεϊ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, και το μοναδικό μιούζικαλ της καριέρας του, You and Me (1938).
Σταθερά εγκατεστημένος το Χόλιγουντ, ο Fritz Lang έζησε την πιο παραγωγική του φάση στις δεκαετίες του 40-50, όπου γύρισε μια σειρά στουντιακών παραγωγών, που δεν υπέταξαν την προσωπική του οπτική στη λογική των στούντιο αλλά συνδύαζαν άψογα το εξπρεσιονιστικό του παρελθόν με το γκανγκστερικό δράμα και το θρίλερ. Ποτισμένες σε ένα ύφος απειλητικό και απαισιόδοξο, οι ταινίες του Lang είτε είναι κορυφαίες στιγμές του είδους που μετέπειτα βαπτίστηκε από τους κριτικούς film noir είτε δημιουργούν ένα κλίμα noir σε μελοδραματικές μυθοπλασίες. Τα Ανθρωποκυνηγητό (1941), Υπουργείο του Τρόμου (1944), H Σκύλα (1945), Η Γαλάζια Γαρδένια (1953), Η Μεγάλη Κάψα (1953), Ανθρώπινο Κτήνος (1954), Καθώς η Πόλη Κοιμάται (1955) σήμερα τοποθετούνται στην κατηγορία αυτή με τις πιο σκοτεινές και ενδιαφέρουσες στιγμές του αμερικανικού σινεμά.

ΙΙΙ. Γερμανία, ΗΠΑ: 1959 - 1976
Κουρασμένος από το Χόλιγουντ και τις πιέσεις των στούντιο, ο Lang γύρισε στη Γερμανία στα τέλη της δεκαετίας του 50', επιστρέφοντας επίσης και στα πρώτα του κινηματογραφικά βήματα με ταινίες που εκτυλίσσονται σε εξωτικές τοποθεσίες (Ο Τίγρης του Εσναπούρ, 1959. Ο Τάφος του Ινδού, 1959) αλλά και στη θεματολογία που τον έκανε διάσημο. Το 1960 υπογράφει Τα Χίλια Μάτια του Δρος Μαμπούζε, τρίτο μέρος της τριλογίας που τον έφερε στο διεθνές κινηματογραφικό προσκήνιο και κύκνειο άσμα ενός από τους πρώτους οραματιστές και μεγαλύτερους δημιουργούς της 7ης τέχνης.
Προς τα τέλη της δεκαετίας του 50, μια νέα γενιά Γάλλων σκηνοθετών και κριτικών κινηματογράφων ξανακοιτάνε και επανεξετάζουν το Αμερικανικό σινεμά, ανακαλύπτοντας σε αυτό έναν αριθμό σκηνοθετών που άφησαν το προσωπικό τους στίγμα στις ταινίες που υπέγραψαν. Είναι η nouvelle vague, με προεξέχουσες φιγούρες τους Francois Truffaut, Jean Luc Godard, Claude Chabrol και άλλους, που με ευλαβική σχεδόν λατρεία αγκάλιασε το έργο του Fritz Lang και τον αναγνώρισε σαν ένα από τους σημαντικότερους δημιουργούς απαρχής του κινηματογράφου. Έτσι, το 1963 o Jean Luc Godard ζητάει από τον Fritz Lang να υποδυθεί τον εαυτό του στην Περιφρόνηση. Κυνικός και δεσποτικός, ο Fritz Lang επισφραγίζει με την εμφάνισή του στην ταινία του Godard το θρύλο που τόσα χρόνια συνόδευε το όνομά του: αυτόν του θριαμβευτή της σκηνοθεσίας.
O Fritz Lang άφησε την τελευταία του πνοή στο Λος Άντζελες στις 2 Αυγούστου του 1976.

Πέρα από τα στεγανά της ιστορικής σημασίας, το έργο του Fritz Lang αποκαλύπτεται σήμερα προφητικό, επίκαιρο και εξαιρετικά συναρπαστικό. Η καταβύθιση στα σκοτάδια του ανθρώπινου ψυχισμού αλλά και η μοναδική του εικαστική ματιά, που τόσο επηρέασε τη διαμόρφωση του σύγχρονου κινηματογράφου, εξακολουθούν να τοποθετούν τον Fritz Lang στην πρώτη σειρά του παγκόσμιου κινηματογραφικού στερεώματος.

ΓΝΩΜΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ FRITZ LANG

"Όταν είδα τη Διαθήκη του Δρ Μαμπούζε, γύρω στο 1945, είπα στον εαυτό μου 'Λοιπόν, πρέπει να κάνεις ταινίες'… Τα ντεκόρ, τα ίδια τα όρια της οθόνης είναι από μόνα τους ίδιας σημασίας με τους ηθοποιούς και οι τελευταίοι με τη σειρά τους είναι εξίσου σημαντικοί με τα κάδρα. Το έργο του Lang είναι θεμελιωμένο πάνω σε μια μεταφυσική της αρχιτεκτονικής."
Claude Chabrol

"Βλέποντας το Θλιμμένο Θάνατο συνειδητοποίησα ξαφνικά την ποιητική εκφραστικότητα του σινεμά."
Luis Bunuel

"Ο Lang είναι κατά μία έννοια αρκετά παράδοξος ώστε να συμφιλιώνει εξίσου καλά τις μικρές πληροφορίες με το φανταστικό, να καταφέρνει να είναι την ίδια στιγμή μεθοδικός και ΄υπερφυσικός'."
Andre Techine

"Στο έργο του Lang, τα πάντα διαδραματίζονται και διαμορφώνονται σε ένα σύμπαν άκρως ηθικό. Ασφαλώς, η συμβατική ηθική δεν έχει καμία θέση στο σύμπαν αυτό και οι δυνάμεις σαν αυτή (η αστυνομία, ο στρατός, η άμυνα) αποτυπώνονται πάντα εκφυλισμένες, ηττημένες, αδύναμες… Οι ήρωες του Lang είναι, στην πραγματικότητα, στο πλευρό της κοινωνίας."
Francois Truffaut

(απόσπασμα από δελτίο τύπου του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης )