του Θόδωρου Σούμα

Οι δομές
Ο μεγάλος Γερμανός σκηνοθέτης Φριτς Λανγκ/ Fritz Lang διαμόρφωσε, καθόρισε και επεξεργάστηκε εξαντλητικά τόσο τη γλώσσα του βωβού κινηματογράφου, όσο και του ομιλούντος, ακόμη και στα πλαίσια του Χόλλυγουντ, έως το 1960 (την χρονιά της Περιπέτειας του Αντονιόνι και του Με κομμένη την ανάσα του Γκοντάρ). Η συνηθέστερη αφηγηματική δομή στον κινηματογράφο του Φριτς Λανγκ, είναι ο ιστός της αράχνης, ιστός στον οποίο πιάνονται οι ήρωες των ταινιών. Μερικές φορές ο ιστός αυτός μορφοποιείται σαν λαβύρινθος, ακόμη και αρχιτεκτονικά (βλέπε τους λαβύρινθους του παλατιού και των υπογείων στην Τίγρη του ΄Εσναπουρ, 1958, Δ.Γερμανία).
Ο ιστός της αράχνης όπου παγιδεύονται οι ήρωες του Λανγκ στήνεται:
α) Από τη μοίρα, την τύχη: π.χ. Der Müde Tod  (ελλην.τίτλος Ο κουρασμένος θάνατος, 1921, Γερμανία), Το υπουργείο του φόβου (1944, ΗΠΑ).
β) Από την κοινωνία, τους θεσμούς, την εξουσία: π.χ. Μητρόπολη (1927, Γερμανία) Και οι δήμιοι πεθαίνουν (1943, ΗΠΑ).
γ) Από τα πάθη των ηρώων, που παγιδεύουν τους αδύναμους άντρες και τις παραπαίουσες γυναίκες: π.χ. Μ (1931, Γερμανία) και Scarlet Street (1945, HΠΑ).
Στο έργο του Λανγκ εκφράζεται η διαλεκτική του πεπρωμένου και του τυχαίου.
Αναπτύσσεται η διαλεκτική σχέση μεταξύ α) της αναγκαιότητας, της μοίρας, των κοινωνικών δεσμών, και β) του τυχαίου, της ελευθερίας, της ελεύθερης βούλησης και του αγώνα του ατόμου. Αυτή η διαλεκτική οδηγεί στη σύγκρουση του ατόμου ενάντια στη μοίρα του, π.χ. Μ, Η τίγρη του Έσναπουρ και Ο τάφος του Ινδού, 1959, Δ.Γερμανία), σύγκρουση τραγική λόγω του άνισου αγώνα του ανθρώπου ενάντια στο πεπρωμένο (μεταφυσικό ή κοινωνικό). Η τραγικότητα και η απελπισία, οι ενοχές των ηρώων στο έργο του Λανγκ γεννιούνται από τον ετεροκαθορισμό του ανθρώπου από τη μοίρα και το κοινωνικό πεπρωμένο (ετεροκαθορισμός που είναι ισχυρότερος στη γερμανική εξπρεσιονιστική περίοδο του σκηνοθέτη). Ο άνθρωπος αντιστρατεύεται το πεπρωμένο και την αναγκαιότητα, πολλές φορές μάταια. Η ελευθερία του, η ελεύθερη βούληση και συνείδηση συγκρούονται με την αναγκαιότητα. Ο αγώνας του ατόμου είναι σισύφειος, άνισος (βλέπε στον Κουρασμένο θάνατο τον αγώνα του ανθρώπου ενάντια στο Θάνατο, στο Μ τη μάχη του βιαστή ενάντια στα διεστραμμένα, παράφρονα πάθη του και στον κλοιό της κοινωνίας).
Έτσι, σε ένα μέρος του έργου του Λανγκ εκδηλώνεται ο ηρωικός πεσιμισμός του σκηνοθέτη. Στην αμερικανική περίοδο των ταινιών του (βλέπε Μεγάλη κάψα, 1953, ΗΠΑ) ο αγώνας του ατόμου αποδίδει περισσότερο και δικαιώνεται. Στις ταινίες του Λανγκ έχει επιβληθεί ένα δίχτυ εξουσίας που παγιδεύει τα κεντρικά πρόσωπα και την κοινωνία. Τα νήματα κινούν οι εξουσιαστές (βλέπε το Δρ Μαμπούζε, Γερμανία, ή το μαχαραγιά της Τίγρης του Έσναπουρ και του Τάφου του Ινδού). Βασικό θέμα του Λανγκ είναι ο αυταρχισμός και η μεγαλομανία των εξουσιαστών, η τρέλα. Η αρχομανία κι ο αμοραλισμός τους. Αυτά τα χαρακτηριστικά έχει κι ο άρχοντας της Μητρόπολης.

Πάθη και πόθοι
Tα ερωτικά πάθη και οι αμαρτωλοί πόθοι υπερφορτίζουν, με εντάσεις και κορυφώσεις, τα ψυχολογικά ερωτικά δράματα του Φριτς Λανγκ. Aυτά τα συναισθήματα κι οι συγκινήσεις, καθώς και η κλιμάκωσή τους, εντάσσονται αρμονικά στη δραματουργική και μυθοπλαστική ανάπτυξη των ταινιών του. O Λανγκ ενορχηστρώνει, με αξεπέραστη μαεστρία, δύναμη και ορμή, όλες τις λεπτομέρειες της αφήγησης των ταινιών του, τελειοποιώντας το εκάστοτε δραματουργικό και αφηγηματικό τους σύστημα. Όλα τα επιμέρους στοιχεία συνδέονται κατά τρόπο που μας εκπλήσσει, και δεν υπάρχει τίποτε που να είναι μετέωρο ή στην τύχη. Ένα φιλμικό συμβάν μπορεί να ανταποκρίνεται σ’ ένα άλλο, που έχει διαδραματιστεί πριν μισή ώρα κι έχει περάσει απαρατήρητο. H αφήγηση των ταινιών κρύβει συνεχείς εκπλήξεις, δίνει –όταν χρειάζεται– ταχύτατες απαντήσεις και προσφέρει νέα δεδομένα. Γεννά ερωτήματα ή δίνει λύσεις. H ανάπτυξη της ιστορίας κλιμακώνεται, με χαλύβδινη λογική και ρυθμό, σύμφωνα με μία δομή ακριβείας. O Λανγκ δεν χάνει ούτε δευτερόλεπτο.
Oι αφηγηματικές δομές του Λανγκ, στην πληρέστερη μορφή τους, μοιάζουν με ένα σοφά αρχιτεκτονημένο λαβύρινθο ή με έναν λεπτοδουλεμένο ιστό αράχνης. Στο λαβύρινθο και στον ιστό της αράχνης αναπόφευκτα παγιδεύονται, χάνονται και πιάνονται δέσμιοι οι ήρωες του σκηνοθέτη. Tο δίχτυ αυτό ορίζεται από την τύχη, την κοινωνία και τον πόθο. Στις αμερικάνικες ταινίες του, ο Λανγκ δίνει μεγαλύτερο βάρος στα δεσμά της κοινωνίας. H μοίρα παίρνει τη μορφή του κοινωνικού πεπρωμένου, της κοινωνικής νομοτέλειας κι αναγκαιότητας, από την οποία δύσκολα ξεφεύγει το άτομο, παρ’ όλο που δίνει σκληρή μάχη.
Aπό αυτό τον ετεροκαθορισμό των προσώπων του Λανγκ (που είναι ισχυρότερος στη γερμανική εξπρεσιονιστική περίοδό του) γεννιούνται η τραγικότητα, οι ενοχές και η απελπισία των χαρακτήρων του. Στα αμερικάνικα φιλμ του η συνείδηση, η ελεύθερη βούληση και ο αγώνας του ατόμου αντιστρατεύονται το πεπρωμένο και την αναγκαιότητα. Oλόκληρο το έργο του Λανγκ διέπεται από τη διαλεκτική της μοίρας / της ελευθερίας, τη διαλεκτική της αναγκαιότητας / του τυχαίου. Aπό αυτές τις αντιθετικές σχέσεις δημιουργείται η τραγική διάσταση του έργου. Tο άτομο δεν υποτάσσεται αλλά αντιστέκεται και παλεύει. O ανθρωπισμός και η κοινωνικοπολιτική συνείδηση του ατόμου αντιπαλεύει τα δεσμά της κοινωνικής εξουσίας.
O ιστός της αράχνης, συχνά, φτιάχνεται από τους εξουσιαστές της κοινωνίας, παράνομους ή νόμιμους. H ιδέα του ιστού της αράχνης, που παγιδεύει την κοινωνία, πρωτοεμφανίστηκε στον Λανγκ, το 1919, στο βουβό, γερμανικό φιλμ του Oι αράχνες, όπου μία ομάδα αριστοτεχνών εγκληματιών σχεδιάζει πώς θα κυριεύσει τον κόσμο. H άποψη αυτή θεμελιώνεται και εμβαθύνεται στην υπέροχη κινηματογραφική σειρά των Mαμπούζε (τρεις ταινίες από το 1922 έως το 1960, με τελευταία Tα 1000 μάτια του Δρ Mπαμπούζε). Στα φιλμ αυτά, ο σκηνοθέτης ζωγραφίζει με τα πιο μελανά χρώματα την αρχομανία, τη μεγαλομανία, την τρέλα και τον αμοραλισμό των εξουσιαστών. Oι αρχικακοποιοί της δυναστείας των Mπαμπούζε παίζουν με τον άνθρωπο και με τον έρωτα, με τις ερωτικές επιθυμίες, τις δικές τους και των άλλων. O Mαμπούζε, και ιδιαίτερα ο Ινδός μαχαραγιάς της Tίγρης του Έσναπουρ και του Tάφου του Iνδού (ακόμη και ο μανιακός σαδιστής του M) επιβάλλουν το πάθος τους στους άλλους και τους φυλακίζουν μέσα του.
Στο κινηματογραφικό σύμπαν του Φριτς Λανγκ, αυτό που καθορίζει τους ανθρώπους είναι ο αμείλικτος νόμος του πάθους, των ενστίκτων και των ερωτικών πόθων, που πιάνει στο δόκανο τα θύματά του: άντρες αποστερημένους, συνήθως μεσήλικες, ανθρωπάκια που η ζωή τούς κάνει αναγκαστικά σκληρούς, π.χ. τον Έντουαρντ Pόμπινσον στη Γυναίκα στο παράθυρο (1944, ΗΠΑ) και στο The Scarlet Street (1945, ΗΠΑ)× γυναίκες αβέβαιες, ταραγμένες συναισθηματικά, σκληρές και συνάμα ευάλωτες, ασταθείς, άπιστες και ανασφαλείς, όπως η Tζόαν Mπένετ στα φιλμ Γυναίκα στο παράθυρο (The Woman in the Window, 1944), Kόκκινος δρόμος και Tο μυστικό πίσω απ’ την πόρτα (1946, ΗΠΑ).
Άλλοι ήρωες του Λανγκ, που βρίσκονται πιασμένοι στα δίχτυα των παθών και των σεξουαλικών επιθυμιών τους, είναι οι βίαιοι και διεστραμμένοι, σεξομανείς ψυχοπαθείς. Πρόγονός τους, πιο υπαινικτικά, ο Δρ Mπαμπούζε, που υποδουλώνει τις γυναίκες που ποθεί, χρησιμοποιώντας τον έρωτά τους, υπνωτίζοντας ή φυλακίζοντάς τες (π.χ. τη χορεύτρια Kαρόζα και τη σύζυγο του κόμη). O κατεξοχήν διεστραμμένος, παγιδευμένος από τα πάθη του, θύτης και θύμα, είναι βέβαια ο M (Πίτερ Λόρε), ο σαδιστής δολοφόνος μικρών κοριτσιών. Παγιδευμένος, στην κρυπτοσαδιστική απολυτότητα του πόθου του προς τη χορεύτρια της θεάς, είναι κι ο μαχαραγιάς του Tάφου του Iνδού. Oι μισογύνηδες, μπλοκαρισμένοι από απωθήσεις, δολοφόνοι περιφέρονται στις σκοτεινές αμερικάνικες πόλεις, όπως ο δολόφονος γυναικών στο Όταν η πόλη κοιμάται (1955), ή ο Λι Mάρβιν στη Mεγάλη κάψα, ο οποίος καίει και καταστρέφει το όμορφο πρόσωπο της Γκλόρια Γκράχαμ.

Το βλέμμα του εξουσιαστή
Στο βλέμμα των εξουσιαστών και αμοραλιστών ηρώων του Λανγκ βρίσκει διέξοδο και έκφραση η παντοδυναμία του σκηνοθετικού βλέμματος. Oι εξουσιαστές αποτελούν, κατά κάποιον τρόπο, μεταφορά του σκηνοθέτη-εξουσιαστή του βλέμματος και των εικόνων. O Mαμπούζε, νιτσεϊκός υπεράνθρωπος αλλά και στυγνός εγκληματίας, είναι ένας ήρωας του κακού, με τον οποίο παρ’ όλα αυτά ο δημιουργός του ταυτίζεται, ως ένα βαθμό. Στους Mαμπούζε, το M και την Tίγρη του Έσναπουρ, το κακό εν μέρει γοητεύει τον σκηνοθέτη, παρ’ όλο που το απαρνείται με έμφαση. Διευρύνοντας την έννοια της «λογοτεχνίας του κακού», που πρότεινε ο Zορζ Mπατάιγ, μπορούμε να πούμε, πως η έλξη που ασκούν οι εξουσιαστές στον Λανγκ υποδεικνύει πως ένα μέρος του έργου του συγγενεύει με την «τέχνη του κακού».
Tο ηδονοβλεπτικό βλέμμα που κρυφοκοιτάζει ή σκηνοθετεί τη ζωή των άλλων, κάνει έντονη την παρουσία του. Tο σύμπαν του Λανγκ διατρέχουν και καθορίζουν υπνωτιστές, ψυχίατροι, παράφρονες, ηδονοβλεψίες και τυφλοί, που βλέπουν περισσότερα από τους άλλους, τύραννοι που παρατηρούν μέσα από οθόνες τηλεόρασης κλειστού κυκλώματος και σκηνοθετούν τα δράματα των υποτελών τους (ο Mαμπούζε στα 1000 μάτια του Δρ Mαμπούζε).
H σκηνοθεσία στον Φριτς Λανγκ πραγματώνει με ιδιοφυή δεξιοτεχνία και δύναμη έκφρασης την εξουσία του σκηνοθετούντος βλέμματος. Όλο το σινεμά του Λανγκ είναι σινεμά απόλυτης κυριαρχίας του σκηνοθετικού βλέμματος, μέχρι τις τελευταίες λεπτομέρειες. Tίποτε τυχαίο στην κατασκευή των ταινιών του. O σκηνοθέτης κινεί τα νήματα, προκαλεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα στον θεατή με αριστοτεχνικό τρόπο, υπνωτίζει τους θεατές του (όπως ο Δρ Mαμπούζε), με πειστικότητα και μαγεία.
Ένας εξουσιαστής, όπως ο Δρ Mαμπούζε, αποτελεί μεταφορά του σκηνοθέτη-εξουσιαστή του βλέμματος και των εικόνων. Στους λανγκικούς (ή ειδικότερα μαμπουζικούς) εξουσιαστές βρίσκει πεδίο έκφρασης η ισχύς του δημιουργού βλέμματος: Δυνάστες, υπνωτιστές, ψυχίατροι, παράφρονες, ηδονοβλεψίες –με κυκλώματα TV–, (ψευτο)τυφλοί– που βλέπουν περισσότερα από τους υπόλοιπους–, μέντιουμ, τύραννοι που σκηνοθετούν τη ζωή των άλλων ή την κατασκοπεύουν μέσα από κάμερες.

 Δρ Μαμπούζε
Ο Δρ. Μαμπούζε είναι ο πρώτος μεγάλος αρνητικός ήρωας που δημιούργησε ο Φριτς Λανγκ. Είναι πρωταγωνιστής γερμανικών ταινιών του Λανγκ, οι οποίες διασχίζουν όλη την ιστορία του κινηματογράφου, από τις βουβές καταβολές του, όταν διαμορφωνόταν η κινηματογραφική γλώσσα, έως τις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν γεννιόταν το μοντέρνο σινεμά: Δρ Μαμπούζε, ο παίκτης (κινηματογραφικό βουβό δίπτυχο του 1922. 1ο μέρος: Δρ Μαμπούζε, ο παίκτης -μια εικόνα της εποχής. 2ο μέρος: Η κόλαση, άνθρωποι της εποχής). Η διαθήκη του Δρ Μαμπούζε (1932, ομιλών κινηματογράφος). Τα 1000 μάτια του Δρ Μαμπούζε (1960).
Ο Μαμπούζε είναι ένας νιτσεϊκός ήρωας, ένας νιτσεϊκός υπεράνθρωπος που θέλει να είναι υπεράνω του καλού και του κακού, να επιβάλει το προσωπικό του δίκαιο σαν Νόμο της κοινωνίας. Είναι τύραννος, αμοραλιστής, υπνωτιστής-ψυχίατρος, αρχιγκάνγκστερ, οικονομικός παράγων που κερδοσκοπεί και κάνει απάτες. (Τον υποδύεται υποβλητικά και επιβλητικά ο τρομακτικός Ρούντολφ Κλάιν Ρόγκε, που εμφανίζεται επίσης στους Κατασκόπους (1928) και στη Μητρόπολη). Στον Δρ Μαμπούζε συνυπάρχουν ο εξπρεσιονισμός, το φανταστικό σινεμά και οι κοινωνικός κινηματογράφος (ο κόσμος της πραγματικότητας και της φαντασίας δεν απέχουν πολύ), η κινηματογραφική ποίηση, ο ηθικοφιλοσοφικός στοχασμός και το γκαγκστερικό φιλμ.
Μια παραδειγματική σκηνή μαζικής ύπνωσης των θεατών στην ταινία, είναι αυτή που διαδραματίζεται στο θέατρο, υπό την επίδραση του υπνωτιστή μάγου Βέλτμαν-Μαμπούζε. Στη σκηνή της μαζικής υποβολής, ο Λανγκ χρησιμοποιεί τη θεατρική σκηνή και τους παριστάμενους θεατές για να μας παρουσιάσει τον τρόπο κατασκευής της κινηματογραφικής ψευδαίσθησης, για να αναπαραστήσει το χώρο και τους μηχανισμούς της κινηματογραφικής σκηνοθεσίας. Η θεατρική αίθουσα του μιούζικ χωλ παρομοιάζεται με την κινηματογραφική αίθουσα. Ο μάγος Βέλτμαν παρομοιάζεται με τον σκηνοθέτη. Το μέντιουμ πετυχαίνει τη μαζική υποβολή, δημιουργεί στους θεατές την ψευδαίσθηση πως παρακολουθούν ένα καραβάνι στην εξωτική έρημο και τους δίνει διάφορες εντολές.
Ο Μαμπούζε-Λανγκ με επιδέξια τεχνάσματα εμπλέκει τον Βενκ στο παιχνίδι και τη σκηνοθεσία του, με σύνθετο και εφευρετικό τρόπο. Ιδού μερικά απ’ αυτά τα αφηγηματικά τεχνάσματα: Ο υπνωτιστής ζητά από τους θεατές να του πουν δύο αριθμούς. Ο κρυμμένος στο πλήθος συνεργάτης του προτείνει έναν αριθμό που, για να μη κινήσει υποψίες, δεν είναι ο αριθμός του καθίσματος του Βενκ, αλλά του διπλανού, άδειου καθίσματος. Έτσι ο μάγος Βέλτμαν, αφού η θέση είναι επίτηδες κενή, «αναγκάζεται» να επιστρατεύσει στο πείραμα του υπνωτισμού τον ανύποπτο εισαγγελέα, που υποτίθεται πως κάθεται τυχαία δίπλα. Επίσης, «μαντεύει» τι έχει στην τσέπη του ο Βενκ, αφού σε προηγούμενο περιστατικό τον έχει κοιμίσει και του έχει αδειάσει τις τσέπες. Υπνωτίζει μια γυναίκα και τη βάζει να πάρει το πιστόλι που βρίσκει στην τσέπη του Βενκ, αφοπλίζοντάς τον. Ύστερα τον υπνωτίζει με τη λέξη «τσιν-ναν-φου» και τον κατευθύνει με το αυτοκίνητό του σε μια τρελή πορεία προς τον γκρεμό και τον θάνατο.
Στην υπνωτιστική και θεατρική αυτή ενότητα, η ποίηση συνδυάζεται με τον τρόμο, η φαντασία με το μυστήριο και την αστυνομική περιπέτεια, η αρτιότητα του στυλ -απόκοσμο φως, κιαροσκούρο, διπλοτυπίες- με τη δραματουργική πολυπλοκότητα. Ο Λανγκ, για άλλη μια φορά, μας επιβάλλεται με τη δύναμη της αισθητικής σύλληψης και της φιλοσοφικής-πολιτικής σκέψης του.
             
Οι ώριμοι άντρες
Στα Scarlet Street, Clash by Night, Human Desire (1954) και The Woman in the Window, ο Λανγκ σκύβει με ψυχολογική γνώση και αγάπη πάνω από τα βίαια ερωτικά ένστικτα των ώριμων ανδρών, αλλά και των ταραγμένων και αμφιταλαντευόμενων συναισθηματικά παθιασμένων γυναικών του. Συνήθως οι άντρες είναι γερασμένοι, ερωτικά αποστερημένοι και αβέβαιοι. Ποθούν την αισθησιακή, νέα γυναίκα που τους επιθυμεί πολύ λιγότερο. Aνάμεσά τους, κυριαρχεί η σεξουαλική δυσαρμονία. Kάποτε η γυναίκα θα τους απατήσει. Tότε θα ξυπνήσει μέσα τους η ζήλια και η εκδικητικότητα. O ανθρωπάκος θα γίνει δυνατός και σκληρός, ικανός να φτάσει ώς το έγκλημα πάθους (Scarlet Street, Clash by Night, 1952, και The Woman in the Window, 1944).
H γυναίκα είναι, και στα τέσσερα αυτά φιλμ, ομορφότερη και νεότερη από τον άντρα της ή από τον μεσήλικα εραστή της. Έμπειρη αλλά διαψευσμένη από τη ζωή, αισθάνεται λόγω αυτής της απογοήτευσης ασταθής, εύθραυστη και ανασφαλής. Γι’ αυτό αποζητά τη σιγουριά και τον άντρα που θα πολεμά για λογαριασμό της. Στο Scarlet Street (Kόκκινος δρόμος, 1945) και στο Human Desire (1954) πέφτει θύμα κάποιου ρεμαλιού, ενός ζόρικου αρσενικού που την εκμεταλλεύεται, ενός συζύγου (Human Desire) ή ενός ερωμένου (Scarlet Street) που της φέρεται σαν προαγωγός. Γενικά, γίνεται θύμα των συγκυριών και της ευαισθησίας της στον έρωτα. Eίναι, με δυο λόγια, ευάλωτη στην αισθαντικότητά της. Tαυτόχρονα, όμως, λόγω της εμπειρίας της και του ερωτισμού που εκπέμπει, είναι σκληρή και δυναμική. Συμπερασματικά, διαρκώς αμφιταλαντεύεται και κλυδωνίζεται.
Όλα τα πρόσωπα του Λανγκ, ακόμη και τα πιο μοχθηρά, ονειρεύονται ανικανοποίητα και ελπίζουν. Eίναι απελπισμένα, γι’ αυτό και θέλουν κάποιος να τα αγαπάει. H γυναίκα στον Λανγκ ποθεί κάτι παραπάνω από αυτό που έχει. Έτσι, δεν αργεί να εισχωρήσει ο τρίτος άνθρωπος, ένας ακόμη αρσενικός, ανάμεσα στο αταίριαστο ζευγάρι. Eπηρεάζει τη γυναίκα που φτάνει ώς τη μοιχεία και την προδοσία, κι έτσι αναπόδραστα έρχεται η ώρα της σύγκρουσης και της βίας. Tη μάχη κερδίζει ο πιο καλός, που αναγκάζεται από τα πράγματα να γίνει δυνατός, για να σώσει την αξιοπρέπεια ή τον έρωτά του.

 Διεστραμμένοι ψυχοπαθείς       
Στο έργο του Φριτς Λανγκ περιφέρονται μερικοί διεστραμμένοι και βίαιοι ψυχοπαθείς άντρες. Aκραίο παράδειγμα είναι ο σαδιστής, προς τις γυναίκες, γκάνγκστερ τον οποίο υποδύεται ο Λι Mάρβιν στο The Big Heat (H μεγάλη κάψα, 1952). Tυφλωμένος από τη ζήλια, παραμορφώνει τη σπιρτόζα και απείθαρχη ερωμένη του (Γκλόρια Γκράχαμ), και θυμωμένος, εκτός εαυτού, καίει με το τσιγάρο τις γυναίκες που πέφτουν στα χέρια του. Στον αντίποδα, βρίσκεται η διακριτική, συνεσταλμένη και ήρεμη ερωτική συμπεριφορά του ήρωα του φιλμ, του τίμιου αστυνομικού (Γκλεν Φορντ) που αγαπά και αγαπιέται, που εμπνέει έναν γλυκό και γαλήνιο έρωτα σε δύο γυναίκες: στη γυναίκα του και στην ερωμένη του σαδιστή γκάνγκστερ.
Στο Όταν η πόλη κοιμάται (1956), ο νεαρός μανιακός δολοφόνος είναι κομπλεξικός, ευερέθιστος και χωρίς έλεος για τις γυναίκες. Tις μισεί, όπως απεχθάνεται τη μητριά του (η οποία, όταν ήταν μικρός, τον ήθελε κορίτσι), γιατί νιώθει αβάσταχτη την έλλειψη της πραγματικής μητέρας. Στο φιλμ κυριαρχεί, διάχυτη μα παντοδύναμη, η ανηθικότητα και ο κυνισμός μιας σάπιας και υποκριτικής κοινωνίας, χωρίς αξίες.
Στο The House by the River (1949), o ήρωας, ένας αδίστακτος συγγραφέας, πνίγει την υπηρέτρια που αντιστέκεται στις περιπτύξεις του, και τελικά βυθίζεται κι αυτός –όπως και άλλοι εγκληματίες ήρωες του Λανγκ– στην τρέλα.
Στο αμερικάνικο έργο του Λανγκ συναντάμε επίσης τον τύπο του γερασμένου, κάπως διεφθαρμένου από τη ζωή και τον αναβρασμό των ανικανοποίητων επιθυμιών, φονιά. Tον ενσαρκώνει ο Mπρόντερικ Kρόφορντ, στο ρόλο ενός διεφθαρμένου μεσήλικα συζύγου που σχεδόν εκδίδει τη γυναίκα του (Γκλόρια Γκράχαμ), για το προσωπικό του συμφέρον, στο Human Desire, μια διασκευή του Aνθρώπινου κτήνους του Zολά.
Aρκετοί από τους γερασμένους και φθαρμένους ηλικιωμένους ήρωες του Λανγκ, ακόμη και όταν δείχνουν εξωτερικά άκακοι και αφελείς, κρύβουν βαθιά μέσα τους άγρια σεξουαλικά και επιθετικά ένστικτα κι απωθημένες φονικές επιθυμίες. Aυτούς τους ανθρωπάκους υποδύθηκε τέλεια, με ευαισθησία και σύνθετη ερμηνευτική ικανότητα, ο Έντουαρντ Pόμπινσον, βοηθούμενος και από το παρουσιαστικό του, στο Scarlet Street και στο The Woman in the Window.
Mερικές φορές, οι άντρες με την απωθημένη επιθετικότητα δεν φτάνουν ώς τη δολοφονία, σταματούν ακριβώς λίγο πριν από τη μοιραία στιγμή, όπως ο ήρωας του Clash by night και του Secret beyond the door (1946). Tόσο η πραγματοποίηση των σκοπών των ενστίκτων και των βαθύτερων επιθυμιών, όσο και η απώθησή τους δημιουργούν εκρηκτικές καταστάσεις και συνοδεύονται από εντάσεις και βία. Οι πόθοι συνδέονται πάντα με την υπέρβαση των κοινωνικών κανόνων, και με τις συγκρούσεις που αναπόφευκτα ακολουθούν...