του Τάκη Σπετσιώτη
Με λύπησε ο απροσδόκητος χαμός της σημαντικής Βελγίδας κινηματογραφίστριας Σαντάλ Άκερμαν/ Chantal Akerman, πρόπερσυ, στα 65 της, και πολύ περισσότερο το ότι ήταν αυτοκτονία. Κι αισθάνομαι την ανάγκη να ξαναδημοσιεύσω τούτο το σημείωμα πούχα αναρτήσει σαν τέτοια μέρα. Άλλωστε, εντελώς συμπτωματικά, την κουβέντιαζα χθες βράδυ στο τηλέφωνο με την φίλη μου και συνεργάτιδά της, μοντέζ Δέσπω Μαρουλάκου.
Στα σπουδαστικά μου χρόνια - τότε που ακόμα υπήρχε ο κινηματογράφος της ελευθερίας και της σκέψης-, η Άκερμαν ήταν από τα ολίγιστα must. Με κείνη την σπουδαία της, σαν θεματολογία αλλά και γραφή, ταινία, την "Ζαν Ντιλμάν", αλλά και με τρεις τέσσερις άλλες, το "Εγώ, εσύ, αυτός, αυτή", το "Hotel Monterey", το "Νews from home", και τα "Ραντεβού της Άννας". Tο θέμα της ήταν το σπίτι, η μητέρα στο κέντρο, αλλά και η φυγή, η περιπλάνηση, η σχεδόν σαν των νομάδων ζωή, όπως και η επιστροφή, στα "Ραντεβού". Καθώς η Δέσπω Μαρουλάκου, είχε δουλέψει σαν σκριπτ στην "Ζαν Ντιλμάν" και μού εξυμνούσε τις ικανότητες της νεαρής Σαντάλ - ήταν μόλις 25, το 1975, όταν έκανε αυτή την ταινία-, ένιωθα μάλιστα σα να την ήξερα. Για το "κορίτσι -θαύμα" μού μιλούσε κι ένας άλλος φίλος, ο Παύλος Βουλγαρίδης, χρόνια πεθαμένος, που δούλευε σαν σχεδιαστής στην βιοτεχνία δερματίνων ειδών στις Βρυξέλλες που διατηρούσε η οικογένεια της Άκερμαν. "Κοιτάξτε, κύριε Παύλο, τι έγραψε η εφημερίδα "Μοντ" για την Σαντάλ μου.", καμάρωνε η μητέρα της, δείχνοντάς του τα αποκόμματα που κρατούσε σ' ένα ντοσιέ. Όλ' αυτά στα χρόνια του '70.
Στα 1980 βρισκόμουν στο Λονδίνο και είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω την Άκερμαν σε μια συνέντευξη τύπου στην ICA για την ταινία της "Τα ραντεβού της Άννας" που έβγαινε τότε στους κινηματογράφους. Ό,τι μ' είχε εντυπωσιάσει, σ' εκείνη την κουβέντα, ήταν η απροθυμία της να βάλει ταμπέλες όπως "φεμινιστική","ομοφυλοφιλική" στις ταινίες της, 38 χρόνια πριν που αυτά τα κινήματα ήταν στην ακμή τους. Φαίνεται πως θάχε συζητηθεί πολύ το τρίτο μέρος της ταινίας της "Εγώ, Εσύ, Αυτός, Αυτή", όπου η ίδια έκανε έρωτα μπροστά στο φακό με μια φίλη της- τολμηρότατη κινηματογραφική επιλογή -, και πιθανόν φοβόταν ότι δύσκολα θα εύρισκε παραγωγό μετά απ' αυτό της το ειλικρινέστατο ξέσπασμα. Τα χρόνια περνούσαν, η Άκερμαν εξακολουθούσε να κάνει ταινίες, άλλες καλύτερες, άλλες μέτριες, κάποιες απ' αυτές δεν είχαν καθόλου καλή υποδοχή, ούτε έκαναν εισιτήρια, σε βαθμό που, όμως μού είπε το ' 94 μια φίλη που ζούσε στη Γαλλία, να αναρωτιούνται πολλοί πού έβρισκε τα λεφτά. Θολή εντύπωση έχω από κάποιες πρόσφατες ταινίες της μεσ' απ΄ το διαδίκτυο -που δεν τις είδα όλες-, και νομίζω ότι πέρα απ' το αν ήταν καλές ή κακές, ήταν πάντως έξω απ' τα νερά του τωρινού κινηματογράφου. Όμως το "Εγώ, εσύ, αυτός, αυτή" και το "Νews from home" τάχω αντιγραμένα στο αρχείο μου και στην καρδιά μου. Αλλά σε κάποιες συνεντεύξεις της που την είδα στο you tube μού φαινόταν τόσο αγχωμένη, κάπως νευρωτική, σαν άρρωστη, και μάλιστα τόλεγα μια μέρα στη Μαρουλάκου. Σήμερα αποδίδουν σε μανιοκατάθλιψη την αυτοκτονία της, λόγω της κακής υποδοχής στο Λοκάρνο της τελευταίας της ταινίας "Νο home movie", με συνέντευξη της, προ κάποιων χρόνων πεθαμένης, μητέρας της. "Η μητέρα της ήταν το στήριγμά της, σαν απάνεμο λιμάνι ήταν το εβραίικο σπίτι τους..", μούλεγε η Δέσπω. Ο ποιοτικός κινηματογράφος, ο δύσκολος, ο ερευνητικός, ο "δικός" μας έφαγε ένα του φωτεινό "Μετέωρο" (είναι ακατόρθωτο αν έχεις μεσουρανήσει στα 25 σου να κάνεις κάτι άλλο τόσο μεγάλο μετά), αφού πρώτα τό 'ριξε στην θλίψη, στην άδοξη πάλη και αναμέτρηση, στην αρρώστεια, και στην πρόωρη "Σκιά" του θανάτου, στο φινάλε, -γνωστή πια η των κινηματογραφιστών Ιστορία.
* Ο Τάκης Σπετσιώτης είναι συγγραφέας (Γραμματικός σ' ένα παιδί του δρόμου, Το άλλο κρεβάτι, Τριανδρίες κ.α.) και σκηνοθέτης, μεταξύ άλλων και των ταινιών Στην αναπαυτική μεριά (1981), Μετέωρο και σκιά (1985), Τα κοράκια (1991).
(πρώτη δημοσίευση ανάρτηση στο Facebook στις 7 Οκτωβρίου 2018)
