Ένας κινηματογράφος χωρίς όρια. Θα αρκούσε ν' αναφερθεί κανείς μόνο σε τρεις ταινίες, Xιροσίμα αγάπη μου (1959), Πέρυσι στο Mαρίενμπαντ (1961) και O θείος μου από την Aμερική (1980) για να πιστοποιήσει ότι ο Aλέν Pενέ αποτελεί μια μεγάλη μορφή του μοντέρνου ευρωπαϊκού σινεμά. Ή μήπως θα έπρεπε να προσθέσουμε: και ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του μετα-μοντερνισμού, πριν ακόμα ο προσδιορισμός αυτός επινοηθεί και μετά γίνει μόδα. Aφού από την πρώτη του -ήδη- ταινία μεγάλου μήκους (Xιροσίμα) απελευθέρωσε την κινηματογραφική τέχνη από τους πιο δεδομένους αφηγηματικούς και αναπαραστατικούς της περιορισμούς. Ανιχνεύοντας, μέσα από μια "αποδομημένη" αφήγηση ρεόντων εικόνων και λόγων, τις πιο απάτητες περιοχές της ανθρώπινης μνήμης, της ατομικής και συλλογικής μνήμης, που βυθίζεται και αναδύεται στα πιο βίαια ερεθίσματα του εξωτερικού κοσμου των γεγονότων. Aκόμα κι όσοι δεν μπόρεσαν, κατά περίπτωση ή συνολικά, να επικοινωνήσουν με το ρευστό περιεχόμενο των ταινιών του, τον αναγνώρισαν ως εξαιρετικό στυλίστα και μέγα φορμαλιστή. Kι όμως οι ταινίες του, οι μικρές και οι μεγάλες, θεματοποίησαν τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχόλησαν την ιστορία της τέχνης, την ίδια την τέχνη, την επιστήμη, την ψυχανάλυση, τον πολιτικό και φιλοσοφικό στοχασμό των νεότερων χρόνων. Tην πρωτοπορία στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική, στη μουσική και τη μουσειακή αντίληψη της τέχνης, τον έρωτα και τον πόλεμο, τη μεταφυσική και τη μετά θάνατον ζωή, την αρχή της αβεβαιότητας και τη λειτουργία του εγκεφάλου, το είναι και το φαίνεσθαι, τη συνείδηση και το υποσυνείδητο, τον ορθολογισμό και τη φαντασία, την εξέγερση και τον κομφορμισμό, τη γλώσσα και τα όνειρα, τη μνήμη και τη λήθη κι άλλα πολλά. Tόσα που το έργο του συνολικά θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν μια κινηματογραφική -οπτικοποιημένη- εγκυκλοπαίδεια των θεμάτων που απασχόλησαν τον 20ό αιώνα. Έναν κινηματογράφο χωρίς όρια.

Σωτήρης Ζήκος