Μια ιδιόμορφη πράξη αναχωρητισμού συμβαίνει στην τελευταία σκηνή της ταινίας Kadosh: η ηρωίδα βγαίνει από τα τείχη της πόλης, που μέχρι τότε τη φιλοξενούσε, και επιστρέφει στον "έξω κόσμο". Καθώς λοιπόν απομακρύνεται, ανεβαίνοντας σ' έναν από τους λόφους που την περιβάλλουν, ο θεατής διακρίνει για πρώτη φορά, σε γενικό πλάνο, στο βάθος, την πόλη: είναι η Ιερουσαλήμ. Αυτό το τελευταίο πλάνο είναι και το πιο αποκαλυπτικό της ταινίας, τόσο για τη ψυχολογική κατάσταση της ηρωίδας, όσο και για τη σκηνοθετική τακτική που ο Amos Gitai, ακολουθεί στην "Τριλογία των Πόλεων". Για την ηρωίδα, καταρχήν, η πράξη αυτή συνιστά μια απόφαση ζωής: στη διάρκεια της ταινίας έχει πραγματοποιήσει μία σημαντική ρήξη με το περιβάλλον της και η αναχώρηση της από την πόλη είναι άμεση συνέπεια αυτής της ρήξης. Είναι η πράξη της ηρωίδας δηλωτική των νέων αποφάσεων που έχει πάρει για την ζωή της, προδιαγράφοντας και τη διαδρομή που θα ακολουθήσει στο μέλλον: απομακρυνόμενη από την πόλη, η ηρωίδα αφήνει πίσω της έναν τρόπο ζωής, απαρνιέται έναn πολιτισμό. 
Για τον σκηνοθέτη, όμως, αυτή η ίδια σκηνή είναι η στιγμή που -σε γενικό πλάνο- αποκαλύπτει στον θεατή, τοn κρυφό (και στην κυριολεξία) αθέατο πρωταγωνιστή της ταινίας: τον αστικό χώρο. Στην "τριλογία των πόλεων" του Amos Gitai -που περιλαμβάνει τις ταινίες Αναμνήσεις/ Devarim (1), Μέρα με τη Μέρα/ Yom Yom (2), Kadosh (3)-, ο αστικός χώρος, στον οποίο τα πρόσωπα διαβιούν, η πόλη και οι τόποι της, όλα είναι καθοριστικά, τόσο για τη δραματική πλοκή, όσο και για την ανάπτυξη της αφήγησης. Διαδραματιζόμενες αντίστοιχα στις πόλεις Τελ Αβίβ, Χάιφα και Ιερουσαλήμ, οι ταινίες Devarim, Yom Yom και Kadosh, συγκροτούν, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, μια τριλογία, η οποία -παρ' όλες τις διαφορές που παρουσιάζουν οι ταινίες στον τόνο, τη δραματική πλοκή ή την αφηγηματική γραμμή- οικοδομείται πάνω σε μια κοινή βάση. Διακρίνεται, σ' αυτές τις ταινίες, μια κοινή αντίληψη για τον αστικό χώρο: Μια αντίληψη που αναφέρεται στη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στα άτομα και τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες της κάθε πόλης.

Σ' αυτές τις ταινίες, τα πρόσωπα (οι κεντρικοί, αλλά και οι περιφερειακοί χαρακτήρες στη δραματική πλοκή) βρίσκονται υπό τη δυναστική επιρροή του χώρου στον οποίο ζουν, η ταυτότητά τους καθορίζεται από τις αθέατες συντεταγμένες του αστικού τοπίου, τελούν σ' ένα συνεχή διάλογο με τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες του, αντιδρούν -είτε θετικά είτε αρνητικά- στις δυναμικές του αστικού χώρου, αλληλεπιδρούν με το αστικό περιβάλλον, το επηρεάζουν και επηρεάζονται απ' αυτό. Είναι λοιπόν οι πόλεις, όχι μόνο το τοπίο για τις συγκρούσεις της δραματικής πλοκής, αλλά και ένας αόρατος χαρακτήρας της δραματικής πλοκής, ένα μη- ορατό πρόσωπο που επιβάλλει πολλές φορές δυναστικά την παρουσία του στους άλλους χαρακτήρες.
Όμως και στις τρεις ταινίες της "Τριλογίας των Πόλεων" τα τοπία της πόλης -εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων- απουσιάζουν (4). Οι ιστορίες διαδραματίζονται στο μεγαλύτερο τους τμήμα σε εσωτερικούς χώρους: μπαρ, οι χώροι κατοικίας και εργασίας των χαρακτήρων και  τόποι θρησκευτικής λατρείας κυριαρχούν. Η κινηματογράφηση αυτών των χώρων; Ο σκηνοθέτης επιλεγεί να τοποθετήσει την κάμερα και τον θεατή σε μία θέση παρατηρητή: πλάνα γενικά και μεγάλης χρονικής διάρκειας των χώρων στους οποίους τα πρόσωπα διαβιούν. Η ενότητα χώρου και χρόνου διατηρείται σχεδόν ακέραιη σε αρκετές σκηνές, και είναι αυτό που δίνει την αίσθηση στον θεατή ότι παρακολουθεί μια σειρά από tableau vivant, από τοπιογραφίες των εσωτερικών χώρων της πόλης, από πορτραίτα προσώπων που διαβιούν σ' αυτήν (Devarim). 
Πού βρίσκεται όμως η πόλη όταν οι εικόνες της απουσιάζουν; Για τον Amos Gitai, οι πόλεις δεν είναι μόνο γεωγραφικά προσδιορισμένοι χώροι: είναι κάτι πέρα και πάνω από κάποια σημεία στον χάρτη. Η ταυτότητα μίας πόλης προσδιορίζεται από τους ανθρώπους που κατοικούν σ' αυτή, από τις σχέσεις αυτοί που αναπτύσσουν μεταξύ τους. Σχέσεις  οικογενειακές, κοινωνικές, ερωτικές: καθώς και οι τρεις ταινίες περιστρέφονται γύρω από την οικογένεια είναι οι σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα σ' αυτήν ή γύρω απ' αυτήν, το κέντρο της κάθε ταινίας. Και είναι ακριβώς αυτές οι σχέσεις, που αποκαλύπτουν την ιδιαίτερη ταυτότητα της κάθε πόλης. Σ' αυτές τις στενές διαπροσωπικές σχέσεις, ο θεατής μπορεί να αναζητήσει το πρόσωπο της πόλης: το ύφος ζωής, που οι κάτοικοι της ενστερνίζονται, τη νοοτροπία και φιλοσοφία ζωής, το πολιτισμικό (και όχι μόνο) κλίμα που επικρατεί. Και είναι αυτό το ιδιαίτερο πρόσωπο της κάθε πόλης που κυριαρχεί τις ταινίες: Η ατμόσφαιρα αστικής παρακμής του Τελ Αβίβ, η ασαφής και διφορούμενη πολιτισμική ταυτότητα της Χάιφα (όπου συνυπάρχουν Άραβες και Ισραηλινοί), το κλίμα του θρησκευτικού φανατισμού της Ιερουσαλήμ, ιερής πόλης για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες. Οι ήρωες στις ταινίες της τριλογίας είναι λοιπόν τα σημεία μίας τοπιογραφίας της πόλης, οι συντεταγμένες στον χάρτη της (Devarim). Είναι οι διαμορφωτές του προσώπου της (Yom Yom), αλλά ορισμένες φορές και οι αρνητές του (Kadosh).

Σε κάθε μια ταινία της τριλογίας, οι κεντρικοί και οι περιφερειακοί χαρακτήρες είναι στενά δεμένοι με την πόλη που κατοικούν, αποτελούν ψηφίδες που σχηματίζουν την τοπιογραφία της: μία οργανική σχέση συνδέει τους φανατικούς ορθόδοξους εβραίους με την ιερή πόλη, την Ιερουσαλήμ, τον υποχονδριακό ήρωα (παιδί ενός μεικτού γάμου που αποκαλείται ανάλογα με την εθνικότητα του συνομιλητή του Μοσσέ, Μούσα ή Μος) με την Χάιφα, τους τρεις φίλους (τέκνα των ιδρυτών του κράτους του Ισραήλ), που βρίσκονται αντιμέτωποι με μια υπαρξιακή κρίση, με το Τελ Αβίβ. Αυτά τα πρόσωπα -κεντρικά στη δραματική πλοκή- προσδιορίζονται από μια αντίθεση: είναι η προσωπική τους ζωή, οι αντιλήψεις τους, η στάση και ο τρόπος ζωής που αντιπαρατίθενται με την κοινωνική ζωή, με το ιδιαίτερο πρόσωπο κάθε πόλης, με το zeitgeist του αστικού χώρου. Είναι αντιφάσεις του αστικού τοπίου (Yom Yom), είναι οι υπόγειες (Devarim), αλλά και οι ανοικτές συγκρούσεις, οι οποίες αναπτύσσονται στον αστικό χώρου (Kadosh), που αντανακλώνται στα πρόσωπα. Και είναι ακριβώς αυτή η αντίθεση που διατρέχει τη δραματική πλοκή σε κάθε ταινία: ανάμεσα στα προσωπικά συναισθήματα του κάθε προσώπου και τον τρόπο ζωής, που το αστικό τοπίο επιβάλει (Kadosh), ανάμεσα στο χάος και στο φόρτο συναισθημάτων του αστικού χώρου και την ανάγκη του ατόμου για εσωτερική γαλήνη (Devarim), για συναισθηματική κατανόηση (Yom Yom). 

Δημήτρης Μπάμπας

 (1) Αναμνήσεις/ Devarim(1995). Υπόθεση: τρεις φίλοι -ένας δικηγόρος, ένας φωτογράφος και ένας μουσικός- περνούν τον χρόνο τους στο Τελ Αβίβ αναζητώντας την προσωπική ισορροπία και προσπαθώντας να βάλουν μία τάξη στο χάος της προσωπικής τους ζωής.
 (2) Μέρα με τη Μέρα/ Yom Yom (1998). Υπόθεση: Ο Μοσέ, γόνος μίας αραβο-εβραϊκής οικογένειας που μένει στην  Χάιφα, ζει σε κατάσταση διαρκούς ανισορροπίας, βιώνει με δραματικό τρόπο της αντιφάσεις της ύπαρξης. Η αιτία;  Οι περιστασιακές και αμφίβολης προοπτικής σχέσεις καθώς επίσης και η απουσία μίας σαφούς πολιτισμικής ταυτότητας -αφού βρίσκεται ανάμεσα σε δυο πολιτισμούς. 
  (3) Kadosh (1999). Υπόθεση: ένα ζευγάρι ορθόδοξων εβραίων - ο Μέιρ και η Ρίβκα- βρίσκεται σε κρίση, καθώς δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά. Ο Μέιρ είναι αναγκασμένος να χωρίσει την Ρίβκα του και να παντρευτεί μιαν άλλη γυναίκα. Η Μάλκα, αδελφή της Ριβκα είναι ερωτευμένη με τον Γιακόβ , οποίος δεν ανήκει στην θρησκευτική κοινότητας. Όμως η Μάλκα αναγκάζεται να παντρευτεί ένα μέλος της θρησκευτικής κοινότητας.
  (4) Η ταινία Devarim ξεκινά με μια περιπλάνηση στα νεκροταφεία του Τελ Αβιβ. Στην ταινία Yom Yom, παρόλο ότι και εδώ έχουμε μία εμμονή στους εσωτερικούς χώρους, έχουμε και την πιο καθαρή απεικόνιση του αστικού χώρου.