Cult ή καλλιτέχνης; Το παράδειγμα του Σέιτζουν Σουζούκι θα μπορούσε, ίσως, να αποτελέσει μια αφορμή για να λυθούν ορισμένες -δυτικού τύπου- παρεξηγήσεις που αφορούν στην ιστορία του ιαπωνικού κινηματογράφου και τους δημιουργούς του. Με πρώτη και κύρια, την παρεξήγηση που αφορά στην αντιδιαστολή των όρων καλλιτέχνης ή τεχνίτης, ακόμα κι όταν πρόκειται για τους κορυφαίους Κουροσάουα, Όζου και Μιζογκούτσι. Οι οποίοι, ίσως, δεν έκαναν ποτέ τίποτα παραπάνω από το να κινηματογραφήσουν, με εξαιρετική επιμέλεια και «καλλιέπεια» βέβαια, κλασικούς μύθους γνωστών αφηγηματικών ειδών αλλά και σύγχρονες ιστορίες, μέσα από την οπτική και το ρυθμό που τους υπαγόρευε η παραδοσιακή τους κουλτούρα. Και το έκαναν αυτό μέσα από ένα (βιοτεχνικό αρχικά και βιομηχανικό μετά) σύστημα παραγωγής ψυχαγωγικών προϊόντων (που «έκλεβε» από όλες τις τέχνες), στο οποίο οι ίδιοι εργάζονταν ως ειδικευμένοι τεχνίτες –για να βιοπορίζονται και όχι για να κάνουν Τέχνη. Τα καλλιτεχνικά (με ή χωρίς εισαγωγικά) προσόντα τους όμως, τα ανακάλυπταν συνήθως, όταν το έργο τους ερχόταν σε επαφή με τους εστέτ κάποιου ευρωπαϊκού φεστιβάλ. Όπως συνέβη και με τον Σέιτζουν Σουζούκι, όταν μετά από 40 εμπορικές ταινίες (β΄ διαλογής /προβολής) με την υπογραφή του στη σκηνοθεσία, έκανε στροφή στον καλλιτεχνικό κινηματογράφο και η πρώτη ταινία της τριλογίας του Τάισο, Τσιγγάνικη μελωδία, βραβεύτηκε με εύφημη μνεία στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 1981. Έκτοτε έχουν γίνει αρκετά αφιερώματα σε διάφορα φεστιβάλ της Δύσης. Κι εδώ γεννάται μια άλλη απορία, που αφορά την εποχή μας κι έχει περίπου ως εξής: για κάθε κινηματογραφιστή, που έχει όλα τα προσόντα για να ανακηρυχτεί cult -και όντως έτσι έχει συμβεί, συνεπάγεται ότι του έργο του διακρίνεται από κάποια αισθητική πρωτοτυπία και άρα έχει κάποια καλλιτεχνική αξία που αξίζει να μελετηθεί; Ή μήπως αρκεί, σε μια τέτοια περίπτωση, να μας δοθεί απλώς η ευκαιρία να δούμε τις ταινίες του και να το ευχαριστηθούμε, άντε το πολύ και να ανα-γνωρίσουμε το στιλ του μέσα από αυτές; Για να μην υπερβάλλουμε πάλι με τους Ιάπωνες –και παρεξηγηθούμε.
Σωτήρης Ζήκος
