(Ο δικαστής)
της Zaneta Vangeli

Ένας μποξέρ στο ρινγκ, μία παρτίδα σκάκι, ο Πάπας σε περιοδεία, ο Διάβολος και το 666, ο Bill Clinton σε επίσκεψη στο Βερολίνο, ένα ζευγάρι γευματίζει σε εστιατόριο, περιπλάνηση στο Σκόπια, μοιρολόγια και θρησκευτικοί ύμνοι, μουσική techno αλλά και τζαζ, γκάνγκστερ και δολοφόνοι στα Δυτικά Βαλκάνια, η μυθοπλασία και η πραγματικότητα.
Σ’ αυτή την πειραματική ασπρόμαυρη ταινία, που έκανε την πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Βενετίας, η μυθοπλασία συγκροτείται από τις αντανακλάσεις μίας αναταραχής. Μία πραγματικότητα, περίπλοκη και πολλές φορές ασαφής, τροφοδοτεί με εικόνες και ιδέες τη σκηνοθεσία. Ταινία, που ταξιδεύει σε πολλές πόλεις- από τα Σκόπια στην Φρανκφούρτη και από εκεί στην Βοστόνη και την Νέα Υόρκη- χωρίς πότε όμως να χάνει το τόπο που τη γέννησε, δηλαδή τα Βαλκάνια. Πρόσωπο με κομβικό ρόλο στο μυθοπλαστικό ιστό είναι ένας νεαρός σκηνοθέτης που κάνει την πρώτη ταινία, με τίτλο Ο Δικαστής. Σ’ αυτήν επιχειρεί να συνθέσει ένα πορτραίτο, αντι-συμβατικό και πειραματικό, του Κακού.
Αποδόμηση των μύθων και σχόλιο για την κατάσταση στην Πρώην Γιουγκοσλαβία, θέατρο και εικαστικά, η μυθολογία του Σατανά, ασυνήθεις εικόνες και οπτικές γωνίες, σχόλιο για την αναπαράσταση: όλα αυτά αποτελούν μέρος της σκηνοθετικής στρατηγικής. Η ταινία θα μπορούσε να θεωρηθεί το ανάλογο της μουσικής Trip- Hop: εικόνες ήδη γνωστές και οικείες (ready-made) χρησιμοποιούνται από μία άλλη οπτική γωνία, ενταγμένες σ’ ένα άλλο πλαίσιο, και υπακούοντας σε μία ρυθμική βάση. Εδώ η αίσθηση Deja-vu μεταμορφώνεται σε μία πρωτότυπη οπτική εμπειρία.
Η σκηνοθέτης που κατάγεται από το Μοναστήρι (Bitola) της FYROM σπούδασε εικαστικά στα Σκόπια και στη Φρανκούρτη και το έργο της –πίνακες ζωγραφικής, video και video installations- έχει παρουσιάστει σε πολλές εκθέσεις.
Η Zaneta Vangeli, σκηνοθέτης της ταινίας Ο δικαστής/ The Judge/ Sudijata, δηλώνει στον κατάλογο του Φεστιβάλ Βενετίας 2002: «H ταινία Ο δικαστής έχει μία αφήγηση, η οποία μοιάζει με τις διακλαδώσεις από τις ρίζες ενός δένδρου. Σ’ αυτή την αφήγηση δεν υπάρχουν αντιλήψεις που να αναφέρονται στο λεγόμενο “καλό” και “κακό”. Η ταινία Ο δικαστής αναφέρεται κυρίως στην αποδόμηση ορισμένων μύθων στα αποκαλούμενα “Δυτικά Βαλκάνια” (δηλαδή στη Macedonia), όπως είναι ο μύθος του διαβόλου, ο μύθος της συνωμοσίας, ο μύθος του πολιτικά ορθού. Η ταινία Ο δικαστής είναι απόπειρα να εστιάσουμε στην αποφατική αρχή, η οποία είναι η προσέγγιση του όρου “Θεός” αρνούμενοι ή διαφοροποιούμενοι αυτό που δεν είναι».
Δ.Μ.

Αποδόμηση
Ή Ο ρόλος του “ready-made”
της Zaneta Vangeli

Η “βιογραφία” της ταινίας έχει σχέση με μία επέκταση: τη διακλάδωση της ρίζας της ιστορίας. Αυτό είναι ένα από τα πιο ελκυστικά χαρακτηριστικό των χαμηλών προϋπολογισμού ανεξάρτητων παραγωγών. Φυσικά έχει το τίμημα του, αλλά λειτουργεί. Αξιοσημείωτο για τη διαδικασία της κατασκευής αυτού του περίπλοκου σχεδίου –που κινηματογραφήθηκε σε τοποθεσίες της Macedonia, Γερμανία και ΗΠΑ- είναι η αρχή του “ready-made”, που υλοποιήθηκε σε πολλά επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο μπορεί να θεωρηθεί ως το “επίπεδο των αντικειμένων”. Η χαμηλός προϋπολογισμός καθόρισε τη χρήση, στις περισσότερες των περιπτώσεων, ολοκληρωμένα έτοιμων χώρων ή σκηνογραφιών, έτοιμων κοστουμιών κ.λπ.
Στο επίπεδο του “συγχρονισμού” πολλά σημαντικά και εντυπωσιακά γεγονότα συνέβησαν -τα οποία δεν ήταν δυνατόν να αγνοηθούν λόγω του κυρίαρχου χαρακτήρα τους- και την ίδια στιγμή συνέπεσαν με το ενδιαφέρον του σκηνοθέτη Vlad Freeborg για τους “τελευταίους χρόνους” της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Αυτά τα γεγονότα ήταν ο Δ’ και ο Ε’ Βαλκανικός πόλεμος -δηλαδή αυτός στη Γιουγκοσλαβία το 1999 και στη Macedonia το 2001- μέχρι την περίοδο που αποκαλείται η “Όαση της Ειρήνης”. Συνέβησαν ταυτόχρονα με τη φάση του post-production. Λόγω του γεγονότος ότι η πραγματικότητα είναι πάντα ταχύτερη και πιο ικανή από οποιαδήποτε μυθοπλασία, το σχέδιο ποτέ δεν θα μπορούσε να είναι “ενημερωμένο μέχρι την τελευταία στιγμή”. “Ο θεός δεν είναι ο δημιουργός του Θανάτου” (1.1. Μωυσής).
Το τρίτο επίπεδο της “ready-made” αρχής που εφαρμόζεται σ’ αυτή τη πειραματική ταινία αφορά το επίπεδο της “προσωπικότητας”. Αυτό πραγματοποιήθηκε με την απ’ ευθείας συμμετοχή πάνω από 20 ατόμων, που υποδύθηκαν τους αληθινούς τους “ρόλους”, δηλαδή υποδύθηκαν τον εαυτό τους. Αυτή ποπ-καλλιτεχνική προσέγγιση επέτρεψε την επίτευξη μέγιστης αυθεντικότητας για τους χαρακτήρες και την ίδια στιγμή την απεικόνιση της underground σκηνής, ειδικότερα στα Σκόπια.

(κείμενο της Zaneta Vangeli, σκηνοθέτις της ταινίας Ο δικαστής/ The Judge/ Sudijata, στις σημειώσεις για την παραγωγή. Απόδοση Δημήτρης Μπάμπας)