(για την ταινία Μικρή Ερωτική Ιστορία του Krzysztof Kieslowski)

της Ευδοξίας Κυροπούλου

Ο Τόμεκ παρακολουθεί με ένα μικρό τηλεσκόπιο την απέναντι γειτόνισσα του Μάγκντα. Ξέρει τις ώρες που γυρνά, τους άντρες που γεμίζουν τα βράδια της και τις πιο απογυμνωμένες μοναχικές στιγμές της. Νιώθει ότι την αγαπά αληθινά. Όταν επιτέλους θα συναντηθούν το γεγονός θα στιγματίσει η αφοπλιστικά σκληρή συμπεριφορά της Μάγκα η οποία θεωρεί ότι η προσφορά του σώματος είναι αρκετή για να ονομαστεί έρωτας. Σε λίγο οι ρόλοι θα αλλάξουν και η Μάγντα θα γευτεί τον καθυστερημένο αληθινό έρωτα αλλά θα είναι πλέον αργά. Η ταινία μοιάζει με ένα διπρόσωπο πορτρέτο του έρωτα. Ένα διπλό είδωλο μέσα σε έναν καθρέφτη. Οι δυο όψεις του έχουν τους αντιπροσώπους τους στην ταινία. Δυο ψυχές που αναζητούν ο ένας τον άλλο σε διαφορετικά στενά.

Το πριν
Ο Τόμεκ καθυστερεί στα μονοπάτια μιας ξεχασμένης αθωότητας η οποία όμως είναι προορισμένη να χαθεί έτσι κι αλλιώς. Όλη η ουσία της ζωής του μοιάζει να συσσωρεύεται στη στιγμή που ξεσκεπάζει το πορτοκαλί πανί που καλύπτει το τηλεσκόπιο. Γιατί τότε θα τη δει. Θα μοιραστεί τις στιγμές της νιώθοντας όλο και πιο κοντά της. Στην ανεμελιά της θα γελάσει, στην ερωτική της πράξη θα θυμώσει, στο κλάμα της θα τρομάξει. «Γιατί οι άνθρωποι κλαίνε; ». «Γιατί η ζωή πληγώνει»θα του απαντήσει η μητέρα του φίλου του. Είναι ένα παιδί που κρυφοκοιτά τον κόσμο των μεγάλων έτοιμος να γίνει κι αυτός μέλος του. Ζει μια αγάπη χωρίς θέλω. Μια αγάπη που μοιάζει πιο ώριμη από αυτόν. Είναι ακόμα προστατευμένος από την ρομαντικότητα του. Φοβάται να ζητήσει. Ή μάλλον του φτάνει αυτό που έχει. Το βλέμμα του είναι η έκφραση της αγάπης του και η πηγή της δύναμης του. Κοιτά για να νιώσει.
Η Μάγντα από την άλλη ζει κυνικά τη ζωή της. Προτιμά να κλείνει τα μάτια και να αναλώνεται στην ηδονή της μιας νύχτας χωρίς να αφήνεται σε κάτι πιο αληθινό. Αναζητά την ολοκλήρωση μέσα στο εφήμερο και στο τυχαίο παραμυθιάζοντας τον εαυτό της. Υπάρχουν όμως στιγμές που η αλήθεια της μοναξιάς της εισβάλλει ακάλεστη προκαλώντας της σπασμούς και πόνο. Δεν ξέρει όμως ότι εκεί έξω υπάρχει κάποιος που πονά μαζί της. Δεν το φαντάζεται γιατί έχει πάψει να πιστεύει στην πιθανότητα του. Είναι μια γυναίκα που πρόκειται να γίνει και πάλι για λίγο παιδί.

Η ανταλλαγή
Ο Τόμεκ μετά από μια παρεξήγηση που δημιούργησε θα βρει το θάρρος να της το πει. Τα λόγια που θα διαλέξει «Έκλαιγες χθες…» θα την ξυπνήσουν απότομα. Η ειλικρίνεια του θα γίνει γι’ αυτήν μια πρόκληση ώστε να του αποδείξει την δική της όψη του έρωτα. Η αποδοχή της πρόσκλησης για το πρώτο ραντεβού θα βάλει φτερά στα πόδια του Τόμεκ. Η απλή του αγάπη είναι ήδη ικανοποιημένη από αυτό. Μόνο ο μυστήριος μελαγχολικός άνθρωπος της μοίρας, όπως έχει ονομαστεί, που συντροφεύει σχεδόν όλους τους ήρωες του Δεκαλόγου θα βρεθεί στο δρόμο του, προειδοποιητικό σημάδι που δεν μπορεί να ερμηνεύσει ο πανευτυχής μικρός Τόμεκ. Είναι εκεί για να σημάνει το τέλος των δύο κόσμων όπως τους ξέρουν οι δυο ένοικοι τους και την αρχή της πτώσης τους.
Ο Τόμεκ σ’ αυτό το μοναδικό ραντεβού είναι σφιγμένος και πάλι ειλικρινής. Η αθωότητα του θα οδηγήσει τη δύσπιστη Μάγκντα να του ορμηνεύσει πως ο έρωτας έχει όρους και συνθήκες για να λειτουργήσει.. Όταν ο Τόμεκ μπαίνει επιτέλους στο σπίτι της νιώθουμε μαζί του ταραχή και αμηχανία. Είναι σαν να ανεβαίνουμε επιτέλους στη σκηνή. Αγγίζει ταραγμένος τα αντικείμενα που τόσο καιρό συντρόφευαν την φαντασία του χωρίς να ξέρει πώς να αντιδράσει. Η Μάγκντα τότε θα προσπαθήσει να του διδάξει την «τεχνική» του έρωτα. Η απότομη εισβολή της στον απροετοίμαστο Τόμεκ θα αποδειχθεί διαβρωτική και μοιραία γι’ αυτόν. Θα φύγει τρέχοντας σκοντάφτοντας στον άνθρωπο της μοίρας ,ο οποίος σφραγίζει την εμφάνιση του. Ο πληγωμένος Τόμεκ όπως στα ερωτικά παραμύθια θα κόψει τις φλέβες του. Τομές που θα κόψουν και τον έρωτα του πια. Εκείνη ακριβώς την στιγμή που θα πεθάνει ο δικός του έρωτας ο δικός της θα γεννηθεί.

Το μετά
Η Μάγντα από αντικείμενο θέασης και φαντασίωσης θα αναλάβει αυτή τον ρόλο του παρατηρητή. Το τελευταίο κομμάτι της ανήκει. Αυτή έχει φωνή. Η πανικόβλητη αποχώρηση του Τόμεκ ήταν ένα σοκ και γι’ αυτήν. Περίμενε άλλη αντίδραση και αυτή η εξέλιξη της προκαλεί ταραχή. Η θεωρία της για τον έρωτα γκρεμίζεται και χωρίς αυτήν δεν μπορεί να δικαιολογήσει τα γεγονότα πια. Της γέννιουνται αμφιβολίες και τύψεις. Αρχίζει να νιώθει έντονο το αίσθημα της ενοχής. Καταλαβαίνει πως πλήγωσε μια ψυχή για να επιβεβαιώσει το ψέμα του έρωτα που τόσο πολύ τελικά υποτιμούσε.
Από δω και πέρα ψάχνει, ανησυχεί. Επισκέπτεται το δωμάτιο του. Το αντικείμενο παρακολούθησης μπαίνει στον χώρο της παρακολούθησης. Έρχεται αντιμέτωπη με την αλήθεια του. Μπαίνει στη θέση του. Έτσι και οι δύο επισκέπτονται ο ένας τον κόσμο του άλλου. Ζητά να μάθει το όνομα του. Τον ψάχνει στη δουλειά του, ρωτά γι’ αυτόν. Όταν χτυπά το τηλέφωνο αναζητά τη φωνή του. Για μια λέξη εξιλέωσης. Μια ευκαιρία για συγνώμη. Κάθεται υπομονετικά δίπλα στο παράθυρο και με τα δικά της κιάλια, αγωνιά και προσμένει. Ερωτεύεται κι ελπίζει. Χάνει την κατασκευασμένη ηρεμία της και βιώνει συναισθήματα που είχε από καιρό ξεχάσει αλλά και νέα ικανά να την αλλάξουν.

Το τέλος
Όταν επιτέλους διακρίνει τη σκιά του πίσω απ’ την κουρτίνα θα τρέξει να τον βρει. Δεν θα καταφέρει να του μιλήσει. Η μητέρα του φίλου του θα προσπαθήσει να τον προστατεύσει. Δε θα την αφήσει να αγγίξει ούτε τις πληγές του. Τότε η Μάγντα θα κοιτάξει από το τηλεσκόπιο, απέναντι στο διαμέρισμα της και θα δει τον εαυτό της τη στιγμή της αδυναμίας της. Τη στιγμή που νόμιζε πως ήταν μόνη και πάλευε με τους φόβους και τις αγωνίες της. Αυτή τη φορά όμως ο Τόμεκ θα βρεθεί δίπλα της να της πιάσει τον ώμο κι αυτή να χαϊδέψει το μάγουλο του. Ελπίδα; Όνειρο; Ευχή ; Ότι κι αν είναι αυτή η εικόνα μας πληροφορεί πως η Μάγντα συνειδητοποιεί πόσο ο άνθρωπος χρειάζεται τον άνθρωπο για να επιβιώσει. Έχει την ανάγκη μιας σχέσης αληθινής, που να διαρκεί και να είναι εκεί για κάθε πόνο ή χαρά. Δεν ξέρουμε τι συνέβη με τον Τόμεκ, βλέπουμε όμως τα αποτελέσματα της πράξης του. Η Μάγντα δεν είναι η ίδια πια. Βρίσκει ή καλύτερα ξαναβρίσκει την χαμένη εμπιστοσύνη της στη ζωή. Γιατί μπορεί να μας κάνει να κλαίμε αλλά ο δρόμος της κρύβει μυστικά που πολλές φορές μας κάνουν και κλαίμε από χαρά.

Τέλος τηλεοπτικής εκδοχής
Η τηλεοπτική εκδοχή της ταινίας επιφυλάσσει μία πιο σκληρή έκβαση. Η Μάγντα ποτισμένη από τη χαρά της να τον ξαναδεί αντιμετωπίζει έναν Τόμεκ “ενήλικα”. Έναν Τόμεκ που δεν ονειρεύεται και ο έρωτας δεν κρύβει γι’ αυτόν την αλήθεια. Ψυχρός κι απόμακρος. Δεν μπορείς να ανιχνεύσεις κάποιο σημάδι από την παλιά του λαχτάρα όταν την έβλεπε. «Δεν σε παρακολουθώ πια». Αυτή η μόνη πρόταση που θα της πει γκρεμίζει όλες τις ελπίδες που μαζί της κι εμείς είχαμε χτίσει. Χάνει την δύναμη της. Δεν τον ορίζει πια. Βουβή βιώνει τα αποτελέσματα της πράξης της. Δεν μπορεί να τον έχει πια. Έχασε την ευκαιρία της και τώρα το μόνο που μένει είναι να προσπαθήσει να την ξαναβρεί. Αναζήτηση μακροχρόνια κι αβέβαιη. Το τέλος αυτό αντικρίζει τη ζωή με ένα πιο τελεσίδικο σκεπτικό. Ό,τι υπήρχε πέρασε και άφησε πληγή και στις δυο πλευρές. Η Μάγκντα μετανιώνει κι ο Τόμεκ μπαίνει στη ζωή των μεγάλων τραυματισμένος κι έχοντας χάσει την πίστη του στο ένα και μοναδικό που δεν έπρεπε να χάσει, την πίστη του στην αγάπη.

(Η ταινία Μικρή Ερωτική Ιστορία/ A Short Film About Love / Krotki Film o Milosci Krzysztof Kieslowski κυκλοφορεί σε DVD με ελληνικούς υπότιτλους)