(Η γυναίκα του Τσαϊκόφσκι)
του Kirill Serebrennikov
(η κριτική του Θόδωρου Σούμα)

"Η γυναίκα του Τσαϊκόφσκι" είναι η τελευταία ταινία του Ρώσου Σερεμπρένικοφ, ενός καλού σκηνοθέτη σε δυσμένεια και υπό διωγμό στη σημερινή Ρωσία του Πούτιν, ο οποίος τελευταία ζει και εργάζεται αυτοεξορισμένος στην Ευρώπη (σκηνοθετεί όχι μόνο φιλμ, μα και θέατρο και όπερα).
"Η γυναίκα του Τσαϊκόφσκι"  αφηγείται την ιστορία της προσκόλλησης μιας νεαρής, όμορφης κοπέλας με ερωτικούς χυμούς, στον σπουδαίο και αναγνωρισμένο, ομοφυλόφιλο μουσικό Πιοτρ Τσαϊκόφσκι, τον οποίο αρχικά φλερτάρει και κατόπιν πείθει να την παντρευτεί. Αυτός υποκύπτει για να διασώσει, στην τσαρική Ρωσία του 19ου αιώνα, το αποδεκτό, επίσημο πρόσωπό του ως οικογενειάρχη και όχι ομοφυλόφιλου, και υπόσχεται στην Αντόνινα “αδελφική αγάπη” και μόνο, ούτε έρωτα ούτε σεξ. Αυτή όμως επιθυμεί περισσότερα. Γι' αυτό σύντομα ο μεγάλος μουσικός την εγκαταλείπει και τη βυθίζει στην απελπισία, στη στέρηση και στην εμμονική τρέλα. Αυτή, πιστή χριστιανή, τον κυνηγά ανυποχώρητα και δεν κάνει με τίποτα πίσω. Διεκδικεί και απαιτεί μια θέση στην καρδιά του, επιλέγει να αγνοεί την πραγματικότητα – την ομοφυλοφιλία του – και δεν παύει ποτέ να τον αγαπά και να τον λατρεύει επίμονα, άνευ όρων. Γι' αυτήν ο διάσημος, πανευρωπαϊκά αναγνωρισμένος σύζυγός της είναι κάτι σαν Θεός... Δεν του παραχωρεί διαζύγιο για λόγους απιστίας με τίποτε, ενώ και ο Τσαϊκόφσκι πηγαίνει με διάφορους άντρες και η Αντόνινα με τον δικηγόρο της, μη θέλοντας να παραδεχτεί τα “στραβοπατήματά” τους που αμφισβητούν την ιερότητα του θεσμού του γάμου.
Η ταινία του Σερεμπρένικοφ θέτει ευφυώς και πειστικά το θέμα της ερωτικής εμμονής, της ατομικής ιδεοληψίας απέναντι σε ένα πρόσωπο-αντικείμενο της ερωτικής αγάπης το οποίο αδιαφορεί πλήρως γι' αυτήν. "Η γυναίκα του Τσαϊκόφσκι", του Σερεμπρένικοφ, διερευνά τη σύγκρουση των δυο ανθρώπων, των δύο "εγώ" που δεν ακούν το ένα το άλλο, την ψυχοπαθολογία αυτής της οδυνηρότατης, θανατερής ερωτικής ιδεοληψίας χωρίς αμοιβαιότητα, που οδηγεί σε δεινά, ψυχικές κακουχίες, ψυχολογικά βάσανα, τύφλωση, αγνόηση της πραγματικότητας και στην επώδυνη, αβάσταχτη ατομική τρέλα, εδώ μιας γυναίκας που αγάπησε πάρα πολύ τον ομοφυλόφιλο ιδιοφυή μουσικό Τσαϊκόφσκι. Ο Τσαϊκόφσκι όμως δεν αισθανόταν τίποτε γι΄αυτήν, και μάλιστα, κατακουρασμένος και καταπιεσμένος από την Αντόνινα, την αποστρεφόταν λόγω της σεξουαλικής κλίσης του προς τους άντρες. Η νόμιμη σύζυγός του, που επέμενε να μην χωρίσουν και να παραμένει κολλημένη επάνω του, πέθανε υποφέροντας, το 1917, σε ψυχιατρείο...
Η φόρμα κι η αφήγηση της ταινίας αποβαίνουν μερικές φορές ευθύβολες και καθηλωτικές, και μερικές άλλες κουραστικές κι αποπνικτικά εσωστρεφείς. Ο Σερεμπρένικοφ υιοθετεί τα σκοτεινά και ατσάλινα, γκριζομπλέ, υποφωτισμένα χρώματα και μια βαριά, ζοφερή, ασφυκτική και στυλιζαρισμένη, ενίοτε μπαρόκ σκηνοθεσία, που στιγμές-στιγμές γίνεται ιερατική, με έντονη δραματική βαρύτητα. Υπάρχουν στην ταινία σκηνές ρεαλιστικές μαι και σκηνές φανταστικής, ποιητικής, αντιρεαλιστικής υφής, ενίοτε χορογραφημένες.
Σημειώνουμε πως η ταινία έχει πλούσια, δραματική και έντονη μουσική, αλλά δεν χρησιμοποιεί τη μουσική του Τσαϊκόφσκι.

Σχετικά με την ταινία

Η Αντονίνα Μιλιούκοβα είναι μία όμορφη και δροσερή κοπέλα, μέλος της ρωσικής αριστοκρατίας του 19ου αιώνα. Θα μπορούσε να έχει όποιον θέλει, όμως αναπτύσσει μια εμμονή με τον ήδη περιζήτητο συνθέτη Πιοτρ Τσαϊκόφσκι, τον οποίο ερωτεύεται τρελά με το που ακούει τη μουσική του. Ο μοναδικός της σκοπός είναι να τον παντρευτεί και να τον στηρίζει δια βίου με όλες της τις δυνάμεις στο θεάρεστο, όπως το αντιλαμβάνεται εκείνη, έργο του.
Ο συνθέτης ενδίδει για να δώσει ένα τέλος στις φήμες γύρω από το πρόσωπό του, αλλά ο γάμος αυτός δεν μπορεί να διαρκέσει… Και όσο πιο βάναυσα ο Τσαϊκόφσκι επιχειρεί να ξεφορτωθεί τη σύζυγό του, τόσο πιο εμμονικά και αρρωστημένα η ίδια πασχίζει να μείνει μαζί του, παραδομένη στην ανεκπλήρωτη αγάπη της.
Ο  Kirill Serebrennikov, σκηνοθέτης της ταινίας, δηλώνει σχετικά με την ηρωίδα: "Πολλοί την παρουσίαζαν σαν μια ηλίθια που δεν κατανοούσε το μεγαλείο του Τσαϊκόφσκι, που δεν ήταν αντάξιά του ως σύντροφος. Αμφέβαλα γι’ αυτό και θέλησα να «σκάψω» βαθύτερα, να μάθω περισσότερα γι’ αυτήν. Είναι άλλωστε προφανές πως δεν μπορείς να πλησιάσεις τον ήλιο χωρίς να καείς.
[Θέλησα να γυρίσω] ένα ψυχολογικό θρίλερ. Στον πυρήνα της ταινίας όμως βρίσκεται μια διαφορετική ιστορία αγάπης. Ταυτόχρονα είναι μια ταινία για την υποκρισία. Φωτίζει την ιδιωτική ζωή του Τσαϊκόφσκι που για δεκαετίες θεωρείτο ταμπού και σκοπίμως την απέκρυβαν και τη λογόκριναν."

(πηγή σημειώσεις για την παραγωγή)