(Η αδελφότητα της καπνιστής σάουνας)
της Anna Hints
(κριτική: Ζωή- Μυρτώ Ρηγοπούλου)

Κάπου εκεί στα βάθη του Εσθονικού δάσους, απομονωμένο φαινομενικά, αλλά και πολύ πιο κοντά στον πολιτισμό απ’ ότι δείχνει, ένα μικρό σπιτάκι διαφυλάττει και διατηρεί την πανάρχαια εσθονική παράδοση της σάουνας, ήδη ενταγμένης στον κατάλογο των στοιχείων άυλης κληρονομιάς της UNESCO. Χώρος καταφυγής και ψυχαγωγίας, εξομολογητήριο και πηγή χαράς, όσο ο καιρός περνά, γίνεται όλο και περισσότερο τόπος καθαρισμού όχι μόνο σωμάτων, αλλά και ψυχών μιας παρέας γυναικών που το επισκέπτονται τακτικά, σε μια τελετουργία διαφυγής από τις καθημερινές τους ζωές κι απ’ τις ασφυκτικές πραγματικότητες που τις περιβάλλουν.
Ταινία αδιαμφισβήτητης δύναμης και λυρισμού, με εξαιρετική απόδοση του εθνογραφικού στοιχείου -μακάρι να είχε αναπτυχθεί και περισσότερο-, δεξιοτεχνικά σκηνοθετημένη, φωτισμένη και μονταρισμένη, σε βαθμό που ανά στιγμές ν’ αναρωτιέται κανείς για την ντοκιμαντερίστικη της υπόσταση και γι αυτά που η σκηνοθέτρια εσκεμμένα άφησε απέξω και με διαλόγους που προκαλούν ακριβώς τις ίδιες σκέψεις, Η αδελφότητα της καπνιστής σάουνας/ Smoke Sauna Sisterhood της Άννα Χιντς, συνιστά δείγμα σκηνοθετικού ταλέντου, πόσο μάλλον που είναι και το πρώτο της μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ και θα αρέσει σε πολλούς, δεν θα βγει, όμως εύκολα κι απ’ το μυαλό αυτών που θα έχουν επί μέρους αντιρρήσεις. Βραβευμένη το 2023 με το βραβείο σκηνοθεσίας ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ του Σάντανς, η ταινία συνδυάζει την εθνογραφική διάσταση και το στοιχείο του διαχρονικού με μια πολύ σύγχρονη ματιά πάνω σ’ αυτά που δυσαρεστούν κι ασφυκτιούν μια γυναίκα.
Έχοντας κάνει λες ηθελημένο τσεκ σ’ όλα ανεξαιρέτως τα συστατικά μιας «γυναικείας» θεματολογίας, που ξεκινά απ’ τα βλέμματα και την εξωτερική εμφάνιση και καταλήγει στις πιο σκληρές πραγματικότητες της αρρώστιας και του βιασμού, η σκηνοθέτης με στόχευση σαφή και διαυγή -έως και υπερβολικά ενίοτε-, αποτυπώνει τα θέλω της μέσα απ’ τον καλλιτεχνικό, μυστηριακό και πολύ ευφάνταστο τρόπο με τον οποίο κινηματογραφεί το γυμνό γυναικείο σώμα, που βασικά πρωταγωνιστεί στο ντοκιμαντέρ της. Παραμένοντας συνεχώς κοντά κι απέναντι, η κάμερα το δείχνει ανά τμήματα ή συνδυάζοντας μέρη διαφορετικών σωμάτων ως ένδειξη των γυναικείων κοινών, μέσα από μια συγκεκριμένη γήινη παλέτα, πολύ πιο απτή, απ’ αυτή της ίδιας της φύσης, την οποία αποδίδει συχνότερα με μακρινά πλάνα ως φευγαλέα, μαγευτική και μεταλλασσόμενη μέσα απ’ τις εποχές της, πιστοποιώντας μέσα απ’ την αντίθεση αυτή της κινηματογραφημένης εικόνας, τους τρόπους που ο πολιτισμός περιορίζει τη γυναικεία ψυχή, αλλά και τη δυνατότητα της τελευταίας να αποτινάξει τα δεσμά μέσα από ένα είδος σύμπραξης που παραπέμπει στο ρητό «η ισχύς εν τη ενώσει».
Οι γυναίκες της ταινίας παλεύουν με τους περιορισμούς και τα τραύματα που τις σημάδεψαν όσο είναι μέσα στο σπίτι, μετατρέπονται, όμως, σε εικόνες χαράς, όταν βγαίνουν έξω απ’ αυτό και ως πανάρχαιες νύμφες του δάσους απολαμβάνουν μαζί τη φύση τρώγοντας, τραγουδώντας ή μπαίνοντας στα παγωμένα νερά, ανακτώντας μέσα απ’ τις ενωτικές τους τελετουργίες που συνηχούν τις δικές της εποχές, κάτι απ’ τον αρχετυπικό τους εαυτό, έτσι που η αρχική φράση «να είσαι δυνατή, να είσαι ισχυρή» ν’ αποκτά μια πιο διαχρονική και ουσιαστική σημασία.
Η κινηματογραφική εικόνα γίνεται έτσι κι αυτή ένας τόπος που η σκηνοθέτρια μπορεί να πει ελεύθερα αυτό που θέλει και την εκπροσωπεί, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι κάποιες πλευρές θα μείνουν ηθελημένα αθέατες, όπως οι χαρές που οι άνδρες φέρνουν ή η δυνατότητα των γυναικών να είναι θύτες κι αυτές ή να εκπίπτουν από μόνες τους της δύναμής τους, κι αυτές είναι μερικές απ’ τις σκέψεις που μπορεί να κάνει κανείς μετά τη θέαση της Αδελφότητας της καπνιστής σάουνας  στο ίδιο πνεύμα ελευθερίας μ’ αυτό που ήθελε κι η σκηνοθέτρια να αναδείξει.

Νύχτες Πρεμιέρας 2023