(Γυρίσματα της τύχης)
του Woody Allen
(κριτική: Σπύρος Γάγγας)

H διαφορά μεταξύ δημιουργού και ταλαντούχου στο σινεμά έγκειται μεταξύ άλλων στο γεγονός ότι το ρεπερτόριο του πρώτου καθοδηγείται από μια επεξεργασμένη αντίληψη για τον κόσμο και τα ηθικά ή φιλοσοφικά διλήμματά του. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η κοσμοθεωρία του δημιουργού ισοδυναμεί, συνήθως, με μια μεταφυσική και οντολογική θέση. Το σινεμά του Γούντι Άλεν ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Στα «Γυρίσματα της Τύχης» επιστρέφει στο ζήτημα της απροσδιοριστίας (και της τυχαιότητας) που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις ως μέρους μιας ευρύτερης και συμπαντικής πραγματικότητας. Ωστόσο, δεν αποτυπώνει μια ουδέτερη κυριαρχία της τυχαιότητας σε σχέση με την ανθρώπινη βούληση αλλά φροντίζει επιμελώς και με χαριτωμένα σαρκαστικό τρόπο την διαμεσολάβηση της τυχαιότητας από την αρετή.
Το κεντρικό ζεύγος (Ζαν και Φανί) κατοικεί στο Παρίσι και απολαμβάνει τα προνόμια μια πολυτελούς ζωής αφού ανήκει στα υψηλότερα στρώματα της γαλλικής μπουρζουαζίας. Ο Ζαν, ευθυτενής και κτητικός, αρέσκεται στο να οργανώνει κυνηγητικές αποδράσεις με φίλους στην εξοχική τους κατοικία. Η Φανί, νεότερή του, απολαμβάνει την πολυτέλεια αλλά δεν κυριεύεται εξ ολοκλήρου από αυτή. Αντιθέτως, διατηρεί ανοιχτή την γοητεία προς τη ζωή που εκτείνεται πέρα από την «κρυφή γοητεία» της αψεγάδιαστης κομψότητας και του επιδεικτικού πλούτου. Την ανοιχτότητα προς την ζωή και άλλες αξίες της την ενσαρκώνει η τυχαία συνάντηση της Φανί με έναν πρώην συμφοιτητή της, τον Αλέν. (Ή μήπως η «συνάντηση» με την αυτοαναφορά του ίδιου του Άλεν ως προς τη χαμένη νεότητά του και το επικείμενο τέλος του με σαφή την αποτύπωση της κωμωδίας του θανάτου, όπως την ενέγραψε με ποικίλους τρόπους ο ίδιος στις ταινίες του, έχοντας εμπνευστεί από τον Ίνγκμαρ Μπέργμαν;) Η ερωτική χημεία των δύο νέων θα κάμψει ηθικές αντιστάσεις αλλά θα τροφοδοτήσει υποψίες και αδίστακτες πρωτοβουλίες εκ μέρους του απατημένου Ζαν.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Φανί μπαινοβγαίνει σε δύο διαμετρικά αντίθετους κόσμους. Από τη μια το εκθαμβωτικό διαμέρισμα, τα γεύματα σε ακριβά γκουρμέ εστιατόρια, η πόζα που πασχίζει να επικυρώσει την ισχύ της. Από την άλλη, η θαλπωρή μιας λιτής σοφίτας, η απόλαυση μια σπιτικής μακαρονάδας ή της ποικιλίας του τυριού στην προσβάσιμη σε όλους λαϊκή αγορά, η ατημέλητη εμφάνιση και η περιπατητική διάθεση του πλάνητα στο ζωντανό από υλικότητα και ιδέες Παρίσι. Διότι ο άξονας της ταινίας κινείται από τον φετιχισμό της ύλης προς την υλικότητα της ζωής, του έρωτα και των πνευματικών αξιών. Ο Ζαν στην σχεδόν ψυχαναλυτικά διυλισμένη εμμονή του με τον μοντελισμό μαζί επίσης με την κυνηγητική του βουλιμία μένει αλυσοδεμένος στον κόσμο των σκιών, του τεχνητού και των ειδώλων (και διόλου τυχαία φωτογραφίζεται ως σκιώδης και ντυμένος στα μαύρα).
Εδώ υπεισέρχονται ποικίλες κινηματογραφικές αναφορές που μόνο επιφανειακές δεν είναι. Διότι είναι η «κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» που στρέφει την φόρμα της μεγαλοαστικής κομψότητας προς τη σουρεαλιστική της αποδόμηση και αυτοκαταστροφή· και η σκηνές του κυνηγιού μάλλον αναφέρονται στην επίσης τραγελαφική αυταρέσκεια της μπουρζουά ένδυσης της αγριότητας και της δομικής ανάγκης για κυριαρχία στον αδύναμο όπως την απέδωσε ο Ρενουάρ στον «Κανόνα του Παιχνιδιού»· το δε λούσιμο του διαμερίσματος του Ζαν και της Φανί με το βαθύ μπλέ του Βιτόριο Στοράρο αποτελεί παραλλαγή του «Κονφορμιστή». Άλλωστε ο ίδιος ο Ζαν με τη σφιγμένη του ιδιοσυγκρασία και κτητικότητα δεν είναι παρά μια μετεξέλιξη του φασίστα Κλερίτσι (τον οποίο υποδύεται ο Ζαν (!) Λουί Τρεντινιάν στο αριστούργημα του Μπερτολούτσι) με τον «κονφορμισμό» να διασφαλίζεται τώρα μέσα από την ισχύ και την εξολόθρευση όσων εμφανίζονται κατά τύχη (!) στις ρωγμές της ίδιας της μεγαλοαστικής αλαζονείας και μεγαλομανίας τιθάσευσης της απροδιοριστίας. Ως απροσδιόριστη εμφανίζεται τελικά η συνομοσιολογική ενορχήστρωση του «κατά τύχη» εγκλήματος, έχοντας, ωστόσο ολοκληρώσει μόνο κατά το ήμισυ τη «δουλειά».
Σε τέτοιες επιστροφές στις «προηγούμενες ζωές» του σινεμά, διασώζεται η ίδια η προϊούσα ανανέωση του, μόνο όμως υπό την προϋπόθεση ότι έχει εσωτερικευθεί η φόρμα εκείνη που αποτυπώνει στο φαινομενικό απλό κάδρο ώριμα σημειολογικά ίχνη προς μια οντολογία για τη ζωή. Ο Γούντι Άλεν στα «Γυρίσματα της Τύχης» δεν αφήνει αυτή την πίστη του για το σινεμά και το λαχείο της ζωής στην τύχη. Κάθε άλλο μάλιστα…