της Oksana Karpovich
(κριτική: Δημήτρης Μπάμπας)

Κάπου στην Ουκρανία, τρία μικρά κορίτσια κάνουν κούνια σ’ ένα δένδρο. Στην ηχητική μπάντα ακούγεται το τηλεφώνημα ενός ρώσου στρατιώτη στη μητέρα του. Εικόνες πάνω από ένα τανκ εν κινήσει.
Με πρώτη ύλη, στο ηχητικό του μέρος, τα υποκλαπέντα από τους Ουκρανούς τηλεφωνήματα ρώσων στρατιωτών στις οικογένειες τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, το ντοκιμαντέρ αυτό συνιστά μια περιπλάνηση στους τόπους του πολέμου. Όχι στην πρώτη γραμμή, αλλά στις περιοχές που απελευθερώθηκαν από τους Ουκρανούς, αλλά φέρουν ακόμα εμφανή τα σημάδια του πολέμου και τις ρώσικης βαρβαρότητας. Μία περιήγηση, ένα ταξιδιωτικό μέσα στον πόλεμο, στα συντρίμμια, τις ερειπωμένες κατεστραμμένες πόλεις που άφησαν πίσω τους οι Ρώσοι.
Εικόνες από εσωτερικά κατεστραμμένων σπιτιών, παρατημένα από τους κατοίκους τους, από σπίτια και πολυκατοικίες ερείπια, από τους δρόμους των χωριών ή των αστικών κέντρων, σημαδεμένους από τον πόλεμο. Ειδυλλιακές εικόνες μιας ειρηνικής ζωής, όπως το μπάνιο σε μία λίμνη το καλοκαίρι, διαταράσσονται από την εικόνα ενός κατεστραμμένου κτιρίου στο βάθος της εικόνας.
Η σκηνοθέτις συνήθως τοποθετεί μια σταθερή κάμερα που καταγράφει ό,τι συμβαίνει μπροστά της, συνήθως «νεκρές φύσεις», σε κάποιες άλλες περιπτώσεις η ανθρώπινη παρουσία μοιάζει νωχελική, χωρίς κανένα ίχνος ικμάδας ηλικιωμένοι που σέρνουν τα βήματά τους ή μια ομάδα εφήβων παίζει βόλεϊ από τους ήχους των σειρήνων. Ακόμα και εικόνες από ένα στρατόπεδο Ρώσων αιχμαλώτων: Η σκηνοθέτις κοιτάζει τον Άλλον, για την ακρίβεια κυρίως ακούει τον εχθρό.
Αντιπαραθέτει στις εικόνες των αποτελεσμάτων της εισβολής, εν είδει σχολίου, τη φωνή, το λόγο και τις συζητήσεις των επιτιθέμενων. Και είναι αυτή η αντιπαράθεση που δημιουργεί το τελικό αποτέλεσμα σ’ αυτό το ντοκιμαντέρ. Παρουσιάζονται έτσι οι πίσω όψεις, μια αθέατη πλευρά του πολέμου, αλλά παράλληλα και οι αντανακλάσεις της πρώτης γραμμής του μετώπου στα μετόπισθεν του εισβολέα.
Μέσα από τα τηλεφωνήματα, το λόγο των Ρώσων στρατιωτών αποκαλύπτονται οι θηριωδίες του πολέμου, οι σφαγές αμάχων, οι λεηλασίες, η βαρβαρότητα του εισβολέα, αλλά και οι αμφιβολίες, οι δισταγμοί, τα συναισθήματα. Ό,τι αναδεικνύεται από τους γεμάτους οικειότητα λόγους είναι ο κυνισμός του εισβολέα, η αναπαραγωγή του επίσημου κρατικού λόγου, αλλά σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις και η δυσπιστία απέναντι στο καθεστώς του Πούτιν.
Υπάρχει κάποιου είδους σύνδεση- συσχετισμός ανάμεσα στις εικόνες και στους τηλεφωνικούς διαλόγους. Σε μία περίπτωση αυτή η σύνδεση καταλήγει να είναι εκδοχή μιας τραγικής ειρωνείας: ένας πατέρας στρατιώτης περιγράφει στη γυναίκα του ότι η μικρή του κόρη ζητάει να σκοτώσει όλους τους Ουκρανούς για να επιστρέψει γρήγορα πίσω στο σπίτι, ενώ η εικόνα μας δείχνει την κατεστραμμένη τάξη ενός σχολείου.
Το ντοκιμαντέρ είναι επιπλέον και μία μελέτη για την αποανθρωποποίηση, για το πώς ο Άλλος, ο εχθρός, χάνει κάθε ανθρώπινη υπόσταση και πρέπει να εξοντωθεί, να σκοτωθεί…

Φεστιβάλ Βερολίνου 2024