(Λάσπη)
του Derviş Zaim
(οι δηλώσεις του σκηνοθέτη)

ΤΟ ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΙΝΕΜΑ
Δυστυχώς πότε δεν υπήρξε, για τους Κύπριους που μιλούν τουρκικά, μια κινηματογραφική παράδοση. Οι Ελληνοκύπριοι ξεκίνησαν να γυρίζουν ταινίες τη δεκαετία του 50, έχοντας ένα οικονομικό προβάδισμα. Ξεκίνησα να κάνω ταινίες κάτω από την ομπρέλα του τουρκικού σινεμά και θα συνεχίσω να δουλεύω στο άμεσο μέλλον στη Κωνσταντινούπολη, δεδομένων των πολιτιστικών, οικονομικών και τεχνικών πλεονεκτημάτων που αυτή έχει. Ωστόσο σχεδιάζω να κάνω περισσότερες συμπαραγωγές με τους Ελληνοκύπριους και τους Έλληνες. Αν επιτευχθεί η ειρήνη στην Κύπρο είναι φυσικό να αυξηθούν οι οικονομικές και οι τεχνικές δυνατότητες για συμπαραγωγές.
Το Λάσπη /Çamur είναι η πρώτη ταινία του Τουρκοκυπριακού σινεμά και, την ίδια στιγμή, η πρώτη συμπαραγωγή ανάμεσα στην Τουρκία και τους Ελληνοκύπριος. Ελπίζω ότι αυτή είναι η απαρχή μιας συνεργασίας ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους που θα συνεχιστεί όχι μόνο στο σινεμά αλλά και σ’ άλλους τομείς.

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ
Μ’ αρέσει να δημιουργώ χαρακτήρες ή καταστάσεις που μου επιτρέπουν να χρησιμοποιώ το μαύρο χιούμορ και την ειρωνεία. Αναζητώ κωμικές φιγούρες που να είναι παγιδευμένες σε μια τραγωδία. Όλοι οι χαρακτήρες μου ανήκουν στην ίδια πνευματική οικογένεια: άνθρωποι που υποφέρουν, αλλά που υποφέρουν με αξιοπρέπεια- άνθρωποι που είναι μόνοι και απελπισμένοι αλλά υπερβαίνουν τα όρια τους. Θέλω να εξερευνήσω τα σύνορα ανάμεσα στην τραγωδία και την κωμωδία. Για μένα όσο πιο τρομακτικά είναι τα πράγματα τόσο πιο κωμικά γίνονται. Αυτό μου δίνει την ευελιξία να συζητώ τραγικά γεγονότα, λόγω του ανάλαφρου τόνου της κωμωδίας. Όπως το βλέπω, αυτός είναι ο ιδεώδης τρόπος για να απεικονίσεις τη ζωή με αλήθεια. Επίσης με γοητεύει η ιδέα να συνδυάζω στοιχεία από διαφορετικούς πολιτισμούς σ’ ένα χαρακτήρα ή σε μια δραματική κατάσταση. Αυτές οι διασταυρώσεις δημιουργούν ένα είδος συνέργιας.

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ
Πολλές πηγές με βοήθησαν να οργανώσω τη δομή, τη σύγκρουση και την ατμόσφαιρα της ταινίας Λάσπη /Çamur.
Η παιδική ανάμνηση ενός στρατιώτη μόνου του, να στέκεται στη πεδιάδα της Μεσαριάς, κάτω από τον καλοκαιρινό ήλιο…
Ιστορίες που άκουσα από φίλους για στοιχειωμένα αντικείμενα σε στρατόπεδα. Μια επίσκεψη στα ερείπια του ναού του Ασκληπιού (στο Μπέργκαμα)…
Μια επίσκεψη στο παλιό μου σπίτι στη ελληνική πλευρά της Κύπρου, μετά από 26 χρόνια…
Επεισόδια από τον πόλεμο…

Η ΕΝΟΧΗ
Όλοι οι χαρακτήρες της ταινίας Λάσπη /Çamur έχουν κάποια αισθήματα ενοχής, αν και αυτή παίρνει διαφορετικές μορφές και λειτουργεί σε διαφορετικά επίπεδα. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς κάνουν βήματα προσπαθώντας να απελευθερωθούν από την ενοχή και αργά ή γρήγορα το πετυχαίνουν. Την ίδια στιγμή κάθε χαρακτήρας αποκαλύπτει την ενοχή του μ’ ένα τρόπο που επιδρά στους άλλους, ωθώντας τους σε μια διαδικασία για να αλλάξουν κάτι στην αφηγηματική γραμμή. Κάθε αποκάλυψη της ενοχής πυροδοτεί, προκαλεί μια άλλη.
Για παράδειγμα η ενοχή είναι το κεντρικό μοτίβο πίσω από τον χαρακτήρα του Temel. Ρίχνει πλαστικά εκμαγεία των Ελλήνων στη θάλασσα, βγάζει το ρολόι του Έλληνα που σκότωσε, ή μυστικά εξομολογείται τα “εγκλήματα πολέμου” στη βιντεοκάμερα και μετά σπάζει την κασέτα. Όμως, στο τέλος, καταφέρνει να ξεπεράσει την ενοχή μέσα από μια δημόσια εξομολόγηση.

Η ΑΠΛΗΣΤΙΑ
Η απληστία και τα χρήματα είναι τα κλασικά χαρακτηριστικά της φιλοδοξίας για δύναμη και εξουσία. Μια φιλοδοξία που πολύ εύκολα μπορεί να φέρει καταστροφή και στο άτομο που την έχει, αλλά και σ’ όσους τον περιβάλλουν. Η άσβεστη δίψα για δύναμη και εξουσία μπορεί να παραδώσει αυτό το άτομο στο κακό. Στην ταινία Λάσπη /Çamur κάθε χαρακτήρας αγωνιά για να κερδίσει κάποιο είδος δύναμης, όμως η φύση και το είδος αυτής καθορίζονται από τη στάση του χαρακτήρα απέναντι στη δύναμη. Ο Ali θέλει τη δύναμη της λάσπης για να θεραπευθεί. Ο Temel θέλει να εξομολογηθεί για να ξεπεράσει το κακό που έχει στο μυαλό: θέλει περισσότερη δύναμη, έτσι ώστε να μπορεί να επισκέπτεται τη λάσπη.

ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ
Το Απρίλιο του 2003, τα σύνορα που χώριζαν την Ελληνική και Τουρκική πλευρά της Κύπρου άνοιξαν, επιτρέποντας τους πολίτες να μετακινηθούν ελεύθερα. Όμως δεν είναι αυτή η περίπτωση της ταινίας Λάσπη /Çamur . Τελικά θα ήταν σωστό να πούμε ότι η ταινία διαδραματίζεται στο πολύ πρόσφατο παρελθόν. Ο Temel προφέρει μια ένδειξη για το πότε, όταν λεει ότι το πλαστικό εκμαγείο του Έλληνα βρίσκεται στο παλιό του σπίτι μετά από 25 χρόνια. Δεδομένου ότι, ο Έλληνας έφυγε από το σπίτι του το 1974, τη χρονιά των μετακινήσεων των πληθυσμών στο νησί, αυτό τοποθετεί χρονικά την ταινία στο 1999.

ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΝΩΣΗ
Αυτοί που δουλεύουν για την ειρήνη στην Κύπρο, είναι απ’ όσο ξέρω πολύ σοβαροί μ’ αυτό που κάνουν. Ακόμα και αν υπάρχουν ορισμένα παράξενα γεγονότα, ποτέ δεν θα μπορούσα να είμαι αντίθετος σε ειρηνευτικές πρωτοβουλίες, για ηθικούς λόγους. Η ταινία Λάσπη /Çamur είναι ένα πολιτικό έργο τέχνης που προωθεί την ειρήνη και όλες τις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες. Αφού είμαι ένας αφηγητής ιστοριών, και όχι ένας ιστορικός, ο κύριος μου στόχος ήταν να δώσω προτεραιότητα στη μυθοπλασία παρά στη ρεαλιστική απεικόνιση της ζωής. Αποφάσισα να χρησιμοποιήσω ένα μείγμα ρεαλισμού, σουρεαλισμού, συμβολισμού και ειρωνείας στην ταινία.
Η ειρήνη είναι μια αργή διαδικασία. Για να υπάρχει ειρήνη θα πρέπει οι παλιοί εχθροί να αρχίσουν να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο. Ότι μορφή και να έχει ο δρόμος προς την ειρηνική επίλυση είναι ο δύσκολος δρόμος. Το καλύτερο που μπορεί να προσφέρει η ταινία Λάσπη /Çamur είναι μια συμβολή, μια συνεισφορά προς αυτή την κατεύθυνση. Τα πολιτιστικά έργα είναι αντάρτες σ’ αυτό το πόλεμο για την ειρήνη.

(αποσπάσματα από συνέντευξη του Dervis Zaim στις σημειώσεις για την παραγωγή της ταινίας Λάσπη / Çamur)