(Ψίθυροι της άμμου)
της Nan T. Achnas

Επικεντρωμένη στην σχέση μητέρας –κόρης, η ταινία προσεγγίζει με ευαισθησία και λεπτότητα το εύθραυστο και ονειρικό σύμπαν της νεαρής ηρωίδας.
Η ιστορία διαδραματίζεται στην ανατολική Ιάβα. Κεντρικά πρόσωπα σ’ αυτήν είναι μία μητέρα (στον ρόλο η σταρ του ινδονησιακού κινηματογράφου Christine Hakim) και η νεαρή της κόρης Daya. Ζουν μόνες τους πουλώντας παραδοσιακά φάρμακα και βότανα. Η Daya μεγαλώνει υπό την αυστηρή προστασία και επίβλεψη της μητέρας της, χωρίς την συμβολή ή την παρουσία του πατέρα της. Όταν το χωριό στο οποίο μένουν θα δεχτεί επίθεση, μητέρα και κόρη θα φύγουν, αναζητώντας καταφύγιο σ’ ένα απομονωμένο χωριό, το οποίο είναι πλημμυρισμένο από άμμο. Η απουσία του πατέρα σκιάζει τον συναισθηματικό κόσμο της νεαρής Daya, ωθώντας την να καταφεύγει στο απατηλό σύμπαν των ονείρων. Η επιθυμία της Daya θα γίνει πραγματικότητα και ξαφνικά εμφανισθεί ο πατέρας της. Ζώντας μία πρόσκαιρη ευτυχία η Daya θα ανακαλύψει για πρώτη φορά τον πατέρα της. Ο Agus αφηγείται στην κόρη του ιστορίες από τα ταξίδια του και σιγά -σιγά η μεταξύ τους σχέση γίνεται δυνατότερη και στενότερη. Ωστόσο η ευτυχία που βιώνει η ηρωίδα δεν θα διαρκέσει για πολύ. Η ανάμιξη του πατέρα της στην απόπειρα σεξουαλικής κακοποίησης της θα προκαλέσει την κατάρρευση του ονειρικού τους κόσμου.
Ταινία που βασίζεται στην ποιητική ατμόσφαιρα, το Whispering Sands έχει στον κέντρο της τον αγώνα την νεαρής κοπέλας να ξεφύγει από τον προστατευτικό ιστό της μητέρας της και να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο στην ζωή. Η σαγηνευτική φύση, τα μαγευτικά τοπία, η διάσταση παραμυθιού που ενυπάρχει στην αφήγηση, οι ονειρικές σκηνές μάς υπενθυμίζουν την υποκειμενική οπτική της ταινίας: παρακολουθούμε την ηρωίδα να παραβιάζει στο όριο που χωρίζει την παιδική ηλικία και την ωριμότητα. Το τέλος μοιάζει να δικαιώνει και να αναδεικνύει την μητρική αγάπη.
Δ.Μ.

Nan. T. Achnas (Ινδονησία). Σπούδασε κινηματογράφο στην Τζακάρτα και στην Αγγλία. Σκηνοθέτησε ντοκιμαντέρ και μικρού μήκους ταινίες για πάνω από 10 χρόνια. Whispering Sands, είναι ο τίτλος της πρώτης της μεγάλου μήκους ταινίας με υπόθεση. «Η σκηνοθεσία μιας ταινίας με υπόθεση είναι παρόμοια μ’ αυτή ενός ντοκιμαντέρ, μιας μικρού μήκους ταινίας ή μιας διαφημιστικής ταινίας. Απλώς διαρκεί περισσότερο χρόνο και πιο πολλοί άνθρωποι είναι αναμεμιγμένοι. Στη πρώτη ταινία όλες οι εμμονές, οι ανασφάλειες, όλοι οι φόβοι εμφανίζονται κατά την διάρκεια της σκηνοθεσίας».
Επικεντρώνεται στην σχέση μητέρας -κόρης- και στο γοητευτικό «εξωτικό» τοπίο της Ινδονησίας. Η ταινία χαρακτηρίζεται από μια ευαισθησία και λεπτότητα, καθώς περιγράφει την σχέση της νεαρής ηρωίδας με την αυστηρή της μητέρας. Στον ρόλο της μητέρας η εθνική σταρ της Ινδονησίας Christine Hakim (μέλος της κριτικής επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών 2002). «Η Christine έχει μια μεγάλη γενναιόδωρη καρδιά. Είναι μια πολύ γενναιόδωρη ηθοποιός».

Nan T. Achnas: Η άμμος ως μεταφορά
Η σκηνοθέτις από την Ινδονησία περιγράφει τις περιπέτειες της δημιουργίας για την ταινία της Ψίθυροι της άμμου/ Whispering Sands
 
H ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
Από τότε που ήμουν νέα ενδιαφέρουν για τον κινηματογράφο. Κινηματογράφος, λογοτεχνία, όλες οι μορφές τέχνες, όπως η ζωγραφική…
Υποθέτω ότι, για μένα, ήταν μία φυσική επιλογή τελικά να διαλέξω μία μορφή τέχνης, η οποία είναι ο συνδυασμός όλων των τεχνών που αγαπάω. Έτσι μετά το λύκειο, εργάστηκα σαν δημοσιογράφος για ένα χρόνο, και μετά γράφτηκα στο Ινστιτούτο Τεχνών της Τζακάρτα. Έπειτα και ενώ ήμουν στη σχολή, έκανα ταινίες μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ και ταινίες για βιομηχανίες. Έτσι από το 1985 βρίσκομαι στον κόσμο του κινηματογράφο.

Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ SUHARTO
Ο καθένας περνούσε δύσκολα. Πιο συγκεκριμένα την περίοδο των ταραχών στη Τζακάρτα ήταν άσχημα. Μία ολόκληρη σειρά από κτίρια πίσω από το σπίτι μας κάηκαν. Ήμασταν τυχεροί που το σπίτι μας δεν κάηκε, όμως χρειάστηκε να το εκκενώσουμε και να πάρουμε μαζί μας όλα τα αντικείμενα αξίας. Ήταν μία τραυματική περίοδο στην ζωή μου, γι’ αυτό πιστεύω ότι στη ταινία Ψίθυροι της άμμου/ Whispering Sands υπάρχει το στοιχείο του εμπρησμού και η αίσθηση ανομίας που υπήρχε στην Ινδονησία στο τέλος της δεκαετίας του 90. Την περίοδο του Suharto πράγματι υπήρχε, όσο αφορά την έκφραση, καταπίεση. Υπήρχε ένα πολύ σκληρό συμβούλιο λογοκρισίας και υπήρχαν κανονισμοί κυβερνητικοί που σε υποχρέωναν να υποβάλλεις το σενάριο για έγκριση πριν τα γυρίσματα. Κανένας μέλος του συνεργείου, ούτε οι ηθοποιοί, δεν ήταν μέλος των κυβερνητικών σωματείων επειδή δεν θέλαμε να ακολουθήσουμε τους επισήμους κανονισμούς.

Η ΑΡΧΙΚΗ ΙΔΕΑ
Γύριζα ένα ντοκιμαντέρ στο όρος Bromo, στη ανατολική Ιάβα το 1990. Ήταν για τον τουρισμό, ένα ντοκιμαντέρ παραγωγής της κυβέρνησης. Το όρος Bromo είναι ένα πολύ ψηλό και ψυχρό βουνό. Όμως το μέρος ήταν για μένα μαγικό, επειδή κάθε μέρα μπορούσες να δεις την ανατολή και την δύση του ήλιου: ήταν τόσο όμορφα, σου έκοβε τη ανάσα. Και έπειτα υπήρχε μία εικόνα που μου ήρθε στο μυαλό, όταν γύριζα το ντοκιμαντέρ, μίας μητέρας να κοιτάζει την κόρη της, που κρατούσε στην αγκαλιά της. Ήταν μία εικόνα που σταδιακά αναπτύχθηκε σε μία ιστορία, ένα σενάριο που λεγόταν Ψίθυροι της άμμου - η ιστορία μίας μητέρας και της κόρης της και η προδοσία του πατέρα. Ήθελα να απεικονίσω την προδοσία σε πολλές διαφορετικές μορφές, συμπεριλαμβανόμενης και αυτής της κακοποίησης. Στην ταινία υπάρχει μία μορφή κακοποίησης, ίσως μίας παράξενης, όμως πολύ συντριπτικής (σ.τ.μ. ο πατέρας πουλά την κόρη του για σεξουαλικούς σκοπούς). Η κακοποίηση είναι κακοποίηση, ανεξάρτητα αν είναι σωματική ή διανοητική. Αυτό υπήρχε από την αρχή στη ιστορία που σχεδίασα. Μ’ έκανε να σκεφτώ ότι στα αλήθεια θα ήθελα να κάνω ντοκιμαντέρ για μορφές κακοποίησης που συμβαίνουν στην Ινδονησία και αφορούν παιδιά και γυναίκες. Αυτό θα είναι κάτι το οποίο θα δουλέψω και θα ερευνήσω σε ντοκιμαντέρ αλλά και ταινίες μεγάλου μήκους.

Η ΑΜΜΟΣ
Βρίσκω το στοιχείο της άμμου εξαιρετικά ενδιαφέρον- από τότε που ήμουν παιδί. Μ’ αρέσει να πηγαίνω στο ωκεανό και να παίζω με την άμμο. Κάθε κόκκος άμμου είναι διαφορετικός. Υποθέτω για μένα, αν θέλεις να βρεις μεταφορές στην ταινία, βλέπω την άμμο σαν τα ανθρώπινο είδος: κάθε κόκκος είναι διαφορετικός, κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Και η άμμος παίρνει την μορφή του σχήματος μέσα στο οποίο την τοποθετείς. Είναι όπως το ανθρώπινο είδος. Ένα πρόσωπο μπορεί να είναι κάτι, αν η κοινωνία το θελήσει, ή μπορεί να εναντιωθεί σ’ αυτό και να αναζητήσει μία άλλη ταυτότητα. Έτσι βρίσκω τις πολυπλοκότητες του ανθρώπινου είδους στην άμμο: όπως τα στοιχεία της άμμου κινούνται, αλλάζουν, παίρνουν τις μορφές των άλλων. Βρίσκουν πολύ ενδιαφέροντες τους παραλληλισμούς. Στον τόπο της ταινίας Ψίθυροι της άμμου/ Whispering Sands είναι σαν να υπάρχει μία άλλη ζωή από δίπλα ή από κάτω.

Η ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Από τεχνικής πλευράς ήταν δύσκολα γυρίσματα, γιατί έπρεπε να κινηματογραφούμε στη άμμο, στην παραλία αλλά και στα βουνά, όπου η άμμος είναι στάχτη από ηφαίστειο. Έτσι μηχανήματα χαλούσαν, έπρεπε ορισμένες φορές να περιμένουμε ένα μόνιτορ, γιατί γυρίζαμε μακριά από την Τζακάρτα. Η ζέστη αλλά και το κρύο ήταν αληθινά προβλήματα…. Όμως πρέπει να τελειώσεις την δουλειά, να εμπιστευτείς τους ηθοποιούς και τους τεχνικούς που επέλεξες και αυτοί δουλεύουν μαζί μ’ ένα πνεύμα συνεργασίας. Γυρίσαμε την ταινία σε 33 μέρες. Τα καταφέραμε. Όταν κάνεις την πρώτη σου ταινία έχεις την επιπλέον ενέργεια που σου επιτρέπεις να πραγματοποιήσεις όλα αυτά.

Ο ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ
Υπάρχει κάτι παράνομο στην ταινία, κάτι που η μητέρα δεν εγκρίνει. Επειδή η μορφή χορού την οποία εξασκεί η θεία είναι ένας προκλητικός χορός: οι γυναίκες προσλαμβάνονται για να τον χορέψουν και οι άνδρες χορεύουν μαζί τους, βάζουν χρήματα στα στήθη τους και στα κοστούμια. Στην μητέρα δεν αρέσει, γιατί της θυμίζει με ποίο τρόπο ζει η αδελφή της. Όμως για την κόρη της Daya είναι κάτι που έχει να κάνει με ελευθερία: αναζητά και εκφράζει την αισθησιακότητα της, την σεξουαλικότητα της. Ο χορός αντιπροσωπεύει κάτι που ήθελα να διερευνήσω.

(αποσπάσματα από συνέντευξη της Nan T. Achnas, σκηνοθέτις της ταινίας Ψίθυροι της άμμου/ Whispering Sands, στην ηλεκτρονική τοποθεσία www.FilmFestivals.com. Απόδοση Δημήτρης Μπάμπας)