(Άδεια δίχτυα)
του Behrooz Karamizade
(η κριτική της Ζωής- Μυρτώς Ρηγοπούλου)

Πόσο μπορεί να κρατήσει κανείς την αναπνοή του κάτω απ’ το νερό; Και πόσο να ζει σε μια χώρα όταν δεν αναπνέει; Σ’ ένα Ιράν, που, όπως κι αλλού, οι ευκαιρίες για τους νέους είναι ελάχιστες αν είναι φτωχοί κι ένας εργαζόμενος μπορεί έως και ν’ απολυθεί για την ανθρωπιά του, ο φτωχός Αμίρ κι η πιο πλούσια Ναργκές, αγαπιούνται μόνο κρυφά, εξαιτίας της κοινωνικής διαφοράς τους. Όταν ο Αμίρ απολύεται από σερβιτόρος η μόνη δουλειά που βρίσκει είναι ψαράς, σε μια ακτή πολλά χιλιόμετρα μακριά, πηγαίνει, όμως, για να μαζέψει χρήματα και να ζητήσει την Ναργκές σε γάμο. Εκεί, γίνεται φίλος με έναν νεαρό συγγραφέα, τον Ομίντ κι εκμεταλλεύεται τις ικανότητές του στη θάλασσα για να αρχίσει να αυξάνει, επικίνδυνα και παράνομα, το εισόδημά του. Όμως η Ναργκές δείχνει σαν να έχει κουραστεί κι εκείνος αρχίζει να νιώθει αμφιβολίες για την αφοσίωσή της...
Στο Empty nets πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Behrooz Karamizade, κι ήδη βραβευμένη με το Ειδικό βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του Κάρλοβι Βάρι, ο σκηνοθέτης, πατώντας στέρεα στα χνάρια του ιρανικού σινεμά, βρίσκει μ’ ευκολία τον δρόμο του για ν’ αφηγηθεί κινηματογραφικά την ιστορία του με τρόπο που να έχει ουσία, να συγκινεί και ν’ αγγίζει. Με αμεσότητα, δύναμη, ατμοσφαιρικότητα και τη γνωστή ιρανική ανθρωποκεντρική ματιά, κι ας την ξέρει μόνο εκ του μακρόθεν, ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Karamizade μετατρέπει με άνεση μια ερωτική ιστορία σε κοινωνικό δράμα, με μια δόση τραγικότητας να αντανακλά τ’ ανέλπιστο και πολλές στιγμές σασπένς να παραπέμπουν σ’ αστυνομική ταινία. Η εξαιρετική φωτογραφία του Ashkan Ashkani συμβάλλει τα μέγιστα στο αποτέλεσμα, το ίδιο και η σκηνοθετική άποψη για το πως πρέπει ν’ αλλάζουν τα καδραρίσματα κι η ταχύτητα ανάλογα με τη φάση της ιστορίας.
Η εσκεμμένη ανάμειξη των ειδών, όχι μόνο δεν θολώνει την αφήγηση, αλλά αντίθετα της προσδίδει ουσία βάζοντας με μαεστρία στο τραπέζι μια ολόκληρη σειρά από κοινωνικά κυρίως θέματα, που αφορούν τη νέα γενιά του Ιράν, τα διλήμματα και τους ασφυκτικούς περιορισμούς της, αλλά και τις ταξικές διαφορές και τη γυναικεία καταπίεση, όπως και τον τρόπο που φερόμαστε στη φύση. Η θάλασσα είναι η τρίτη πρωταγωνίστρια του Empty nets, ένας χαρακτήρας που μας μιλάει συνεχώς μέσα απ’ τα συναισθήματα που προκαλεί στους ήρωες -απ’ την ανεμελιά και την ελπίδα, μέχρι το φόβο και το θάνατο-, αλλά και μέσα απ’ τους τρόπους που ο άνθρωπος της φέρεται δίχως σεβασμό κι εκτίμηση, προσπαθώντας απλά να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητές της.
Οι ψαράδες της ταινίας απλώνουν τα δίχτυα τους σύμφωνα μ’ έναν παραδοσιακό ιρανικό τρόπο ψαρέματος, επίπονο και δύσκολο, τον οποίο ο Karamizade, παρουσιάζει με φοβερή φυσικότητα -αφού πρώτα αφιέρωσε χρόνο να τον μελετήσει- κάνοντας την καθημερινότητα του παραθαλάσσιου καταυλισμού μια πολύ αξιόλογη ταινία μέσα στην ταινία. Η φυσικότητα είναι ένα ακόμα προσόν του Empty nets σε συνδυασμό με την αυθεντικότητα των ερμηνειών των πρωταγωνιστών της. Και παρ’ ότι όπως λέει ο σκηνοθέτης στόχος του ήταν να μιλήσει ειδικά για τη νέα γενιά του Ιράν -για να μάθει κι ο ίδιος τον τόπο καλύτερα μια και τον ξέρει κυρίως από μακριά-, ο τρόπος που αντιδιαστέλλει κινηματογραφικά την στασιμότητα των καταστάσεων με μια διαρκή αίσθηση κίνησης που όμως δεν καταλήγει κάπου, κάνει την ιστορία του οικουμενική· μια απ’ τις διαχρονικές ιστορίες του ανθρώπου. Ο αγώνας του Αμίρ ενάντια στη μοίρα του, γίνεται έτσι αυτός του κάθε ανθρώπου, που ως άλλος Σίσυφος προσπαθεί ξανά και ξανά ν’ ανεβάσει το βράχο του σ’ έναν ανέλπιδο τόπο. Η σκηνοθεσία κάνει την καρδιά μας να σφίγγεται μαζί μ’ εκείνη του Αμίρ, βλέποντάς τον να μην έχει χώρο να σταθεί και ν’ απελπίζεται και να είναι αμφίβολο αν μπορεί να ελπίζει καν σ’ ένα νέο τόπο.

Karlovy Vary 2023