(10 +1 σημαντικές ταινίες)

The Invisible War -Kirby Dick
Ο Kirby Dick αποτελεί μια από τις πιο τολμηρές φωνές στο χώρο του αμερικάνικου ντοκιμαντέρ. Στις ταινίες του, οι οποίες κινούνται περισσότερο στο χώρο της ερευνητικής δημοσιογραφίας, αποκαλύπτονται σκάνδαλα-συχνά σεξουαλικά- γύρω από θεσμούς που δύσκολα επιδέχονται κριτικής. Παράλληλα όμως καυτηριάζεται και η υποκρισία με την οποία καλύπτεται η βία που ασκούν ισχυροί οργανισμοί με μεγάλα πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα. Καθολική εκκλησία, κινηματογραφική βιομηχανία, ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί ήταν οι στόχοι των τελευταίων ταινιών του. Σε αυτούς έρχεται τώρα να προστεθεί και ο αμερικανικός στρατός. Στο πολύκροτο ντοκιμαντέρ του The Invisible War ο Dick καταπιάνεται με ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα που είδαν το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ: το επιδημικό φαινόμενο των σεξουαλικών επιθέσεων στους κόλπους των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων.
Κ.Π.

Soupçons (Οι σκάλες) -Jean-Xavier de Lestrade
Η αποτελούμενη από 8 επεισόδια σειρά ντοκιμαντέρ The Staircase/ Soupçons/ Οι σκάλες είναι μια καταγραφή των γεγονότων γύρω από την δίκη του Michael Peterson για τον φόνο της γυναίκας του, μια συναρπαστική αφήγηση με ανατροπές, ένα πραγματικό δικαστικό δράμα.
Όλα ξεκίνησαν τον Οκτώβρη του 2001, μ’ ένα τηλεφώνημα του στις Πρώτες Βοήθειες: η γυναίκα του Kathleen είχε πέσει από τις σκάλες και ζητούσε βοήθεια. Όμως όταν ήρθε η αστυνομία, τον κατηγόρησε για δολοφονία και τον συνέλαβε. Η αφήγηση της σειράς επικεντρώνεται ακριβώς στη νομική μάχη για την υπεράσπιση του. Δύο είναι τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα: από την μια ο εισαγγελέας με την ομάδα του και από την άλλη οι δικηγόροι του Michael Peterson και η οικογένεια του. Η οπτική της σκηνοθεσίας είναι εστιασμένη πάνω στο δεύτερο στρατόπεδο.
Δ.Μ.

Gaea Girls (Τα κορίτσια από την Γκαέα)  -Kim Longinotto, Jano Williams
Η ταινία αφηγείται τις προσωπικές ιστορίες των κοριτσιών που ζουν στην σχολή πάλης Gaea. Η σκηνοθεσία χρησιμοποιεί ως πρόφαση τη δημοσιογραφική έρευνα -η προετοιμασία των γυναικών παλαιστών- για να δημιουργήσει μια ταινία με ισχυρούς χαρακτήρες -η αλαζονική και καταπιεστική δασκάλα, η έμπειρη μαθήτρια, η νεοσύλλεκτη-, περίπλοκες σχέσεις και δραματικές συγκρούσεις. Εδώ ο περίκλειστος και ασφυκτικά γεμάτος από αντικείμενα χώρος του γυμναστηρίου γίνεται ο τόπος όπου μια εσωτερική πάλη διεξάγεται: είναι ο δύσκολος αγώνας για την κατάκτηση της αξιοπρέπειας και του αυτοσεβασμού, είναι η πάλη ενάντια στις προσωπικές αδυναμίες, είναι τέλος η μέχρις εσχάτων αναζήτηση των προσωπικών ορίων. Στην κατάληξη αυτού του αγώνα η μόνη αληθινή ανταμοιβή είναι η προσωπική ικανοποίηση μετά την κοπιώδη προσπάθεια.
Δ.Μ.

En quête des soeurs Papin (Αναζητώντας τις αδελφές Παπέν) -Claude Ventoura
Τις απαρχές ενός λογοτεχνικού μύθου εξερευνά το ντοκιμαντέρ Αναζητώντας τις αδελφές Παπέν/ En quête des soeurs Papin /In Search of the Papin Sisters του Claude Ventoura. Πρόσωπα που ενέπνευσαν τον Jean Genet/ Zαν Zενέ για το θεατρικό έργο Les Bonnes /Οι Δούλες, οι αδελφές Παπέν –η Kριστίν /Christine  και η Λέα /Léa- δολοφόνησαν, τον Φεβρουάριο του 1933 στη Le Mans, την κυρία Λανσελέν/ Madame Lancelin και την κόρη της Zενεβιέβ /Geneviève.
Χρησιμοποιώντας την φόρμα της αστυνομικής ταινίας, όπου η δημοσιογράφος μετατρέπεται σε ντετέκτιβ, ο σκηνοθέτης εξερευνά τόσο τις συνθήκες της δολοφονίας όσο και τον απόηχό της στην κοινωνία. Ακολουθώντας τα αχνά από το χρόνο ίχνη των προσώπων, αναζητά στη μοναδική επιζούσα αυτού του δράματος, που παίχθηκε στο εσωτερικό του αστικού σπιτιού, τις απαντήσεις. Η λεπτομερής καταγραφή των γεγονότων και των συνθηκών αποκαθάρει το γεγονός της δολοφονίας, αλλά και τα πρόσωπα του δράματος από τις λογοτεχνικές παραδηλώσεις του, παραδίδοντας τα καθαρά από οποιαδήποτε μυθοποίηση στην Ιστορία.
Δ.Μ.

Marcela -Helena Trestikova
Η ταινία παρακολουθεί σε βάθος είκοσι έξι χρόνων την τραγική ιστορία μιας απλής γυναίκας από την Τσεχία, της οποίας η ζωή δοκιμάζεται από τα χτυπήματα της μοίρας. Ο γάμος, το διαζύγιο, ο θάνατος της κόρης της και η αδυναμία διαχείρισης αυτής της απώλειας δίνονται μέσα από τους βαθύτατα συγκινητικούς μονολόγους της ηρωίδας, με διακριτικό και ειλικρινή τρόπο, αναδεικνύοντας και όχι εκθέτοντας το ανθρώπινο δράμα.
Η ταινία, η οποία βραβεύτηκε ως το καλύτερο ευρωπαϊκό ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ της Σεβίλλης το 2007, αποτελεί παράλληλα και μια ακτινογραφία της γραφειοκρατικής κομμουνιστικής Τσεχοσλοβακίας
Κ.Π.

Death on the Staircase: The Last Chance -Jean-Xavier de Lestrade
Σίκουελ της πετυχημένης σειράς ντοκιμαντέρ Soupçons /The Staircase του ίδιου σκηνοθέτη, το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει τα γεγονότα μετά την καταδίκη του συγγραφέα Michael Peterson για τη δολοφονία της γυναίκας του Kathleen.
Το πρώτο μέρος, το αποτελούμενο από 8 μέρη ντοκιμαντέρ The Staircase ήταν μια συναρπαστική καταγραφή της δίκης και ότι προηγήθηκε αυτής: επικεντρωμένο τόσο στην προσωπικότητα του Michael Peterson, και την οικογένεια του, όσο επίσης και στη διαδικασία της δίκης. Τώρα, ο σκηνοθέτης, με αφετηρία το Νοέμβρη του 2011,  εστιάζει στις προσπάθειες για αναψηλάφηση της δίκης και απελευθέρωση του καταδικασμένου Michael Peterson.
Ότι πυροδοτεί την αφήγηση είναι η αποκάλυψη ότι ένας από τους εμπειρογνώμονες, που κατέθεσαν στη πρώτη δίκη, ο Duane Deaver παραποιούσε συστηματικά στοιχεία, με αποτέλεσμα μια σειρά από δικαστικές πλάνες.
Δ.Μ.

First Position -Bess Kargman
Την προετοιμασία έξι νεαρών χορευτών για έναν από τους σημαντικότερους διαγωνισμούς μπαλέτου στον κόσμο παρακολουθεί το ντοκιμαντέρ Πρώτη θέση/ First Position της Μπες Κάργκμαν/ Bess Kargman. Οι έξι ήρωες, τρία αγόρια και τρία κορίτσια από 11 έως 15 χρονών, προέρχονται από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και διαφορετικά κίνητρα το καθένα. Μέσα από τις προσωπικές τους μαρτυρίες μπροστά στο φακό, που εναλλάσσονται συνεχώς, σκιαγραφούνται τα πορτρέτα έξι ιδιαίτερα ταλαντούχων παιδιών ή εφήβων που έχουν ωριμάσει πρόωρα. Οι ιστορίες ενός υιοθετημένου κοριτσιού από τη Σιέρρα Λεόνε και ενός νεαρού από την Κολομβία ξεχωρίζουν εξαιτίας και της δραματουργικής τους βαρύτητας.
Η σκηνοθέτρια επιλέγει έναν χώρο που τον γνωρίζει καλά, όχι τόσο για να φωτίσει τη διαδικασία ανάδειξης νικητών του Youth American Grand Prix της Νέας Υόρκης, όσο για να προβάλει όσα κρύβονται πίσω από τα φώτα και τη λάμψη της σκηνής. Την αφοσίωση και την αγάπη για το χορό, τους στόχους και τις φιλοδοξίες των υποψηφίων αλλά και τις σκληρές συνθήκες προπόνησης, τους τραυματισμούς και τις απογοητεύσεις, τη στέρηση της παιδικής ηλικίας.
Κ.Π.

The Imposter -Bart Layton
Το 1994 στο San Antonio του Τέξας των ΗΠΑ, ο 13χρονος Nicholas Barclay, μετά από ένα καυγά με την οικογένεια του, εξαφανίζεται. Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά, η οικογένεια του ειδοποιείται ότι βρέθηκε σ’ ένα άσυλο για εγκαταλελειμμένα παιδιά στην Ισπανία. Στην πραγματικότητα είναι ο 23χρονος Frédéric Bourdin, ο οποίος, χάρις σε μια συγκυρία παράδοξων γεγονότων, υποδύεται τον εξαφανισμένο Nicholas. Με αφετηρία αυτήν τη χρονική στιγμή, το ντοκιμαντέρ αφηγείται ότι ακολούθησε: το ταξίδι της αδελφής του εξαφανισμένου Nicholas στην Ισπανία, την αναγνώριση και την άφιξη του Frédéric Bourdin στις ΗΠΑ, τις έρευνες που οδήγησαν τελικά στην αποκάλυψη της πλαστοπροσωπίας και της εξαπάτησης.
Η σκηνοθεσία επιλέγει για την παρουσίαση των γεγονότων μια διττή στρατηγική. Από την μια πλευρά υπάρχουν οι συμμετέχοντες στα γεγονότα -ο Frédéric Bourdin, η μητέρα, η κόρη και ο γιος της οικογένειας, η πράκτορας του FBI, ο ντετέκτιβ- που μιλώντας κατά πρόσωπο στο φακό αφηγούνται την εμπλοκή τους, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις τους. Και από την άλλη υπάρχει η εκ των υστέρων αναπαράσταση των γεγονότων, μια δραματική στο ύφος αφήγησή τους. Τα δύο αυτά μέρη διαπλέκονται -πολλές φορές μ’ ένα τρόπο ιδιοφυή- με οικογενειακές λήψεις βίντεο, και είναι ακριβώς αυτή η διαπλοκή που δημιουργεί τις αφηγηματικές και δραματικές εντάσεις. Ότι αναδύεται σιγά- σιγά είναι το μυστήριο της εξαπάτησης και της αποδοχής του νεαρού από την οικογένεια. Και είναι ακριβώς αυτή η αφηγηματική εκκρεμότητα -άλυτη μέχρι τέλους- που κορυφώνει το ντοκιμαντέρ.
Δ.Μ.

Nostalgia de la luz (Νοσταλγώντας το φως) -Patricio Guzmán
Η έννοια της μνήμης αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς στον κινηματογράφο του Patricio Guzmán. Στα πολιτικά του ντοκιμαντέρ με θέμα τη Χιλή του Αλλιέντε και το δικτατορικό καθεστώς του Πινοσέτ επανέρχονται τα θέματα της διαχείρισης του ιστορικού παρελθόντος. Στο «Νοσταλγώντας το φως» θέτει με ένα γοητευτικό αλλά πιο σύνθετο τρόπο τα ίδια ερωτήματα, ανάγοντας τα σε ένα κοσμικό επίπεδο.
Με αφετηρία την έρημο της Ατακάμα στη Χιλή και τον διαυγέστατο νυχτερινό ουρανό της ο Guzmán συνδυάζει δύο διαφορετικά είδη αναζήτησης που, αν και διαμετρικά αντίθετα, συναντιούνται. Τη μακροσκοπική μέσω τεράστιων τηλεσκοπίων μελέτη του σύμπαντος  με τη μικροσκοπική αναδίφηση ενός απώτερου αλλά και πιο πρόσφατου τραυματικού παρελθόντος. Ο ουρανός, ως πεδίο  επιστημονικής και φιλοσοφικής έρευνας και η άνυδρη γη, ως τόπος ανασκαφής ευρημάτων και θυμάτων της σκοτεινής ιστορίας γίνονται πεδία παράλληλα, για την ανίχνευση του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου.
Κ.Π.

Στο λύκο (To the Wolf) -Χριστίνα Κουτσοσπύρου, Aran Hughes
Ένα χωριό στην ορεινή Ελλάδα. Άγριος τόπος, πρόσωπα χωρίς τα καλύμματα του αστικού τοπίου. Κτηνοτρόφοι. Τα πρόβατα, οι λύκοι. Ομιλίες και προφορές σχεδόν ακατανόητες. Ήχοι τραχείς, ξεροί. Εικόνες σκοτεινές, γεμάτες σκιές, μισοφωτισμένες. Τα ασήκωτα βάρη της επιβίωσης -προφανή λόγω των δύσκολων συνθηκών ζωής-, χαράσσουν τα πρόσωπα, σημαδεύουν τις ψυχές. Και στους κλειστούς χώρους, οι -τηλεοπτικές- αντανακλάσεις της οικονομικής κρίσης: προσωπικές μυθολογίες και πραγματικότητες. Αφηγήσεις για μια δύσκολη καθημερινότητα. Σχεδόν άναρθρες, κραυγές απελπισίας.  Και το τέλος αναπάντεχο, απρόοπτο: οι πυροβολισμοί, οι ανακλάσεις των λάμψεων τους, κρότοι ξεροί, κοφτοί.
Η σκηνοθεσία στέκεται αμφίθυμη και μετέωρη, ανάμεσα σε πραγματικότητα και μυθοπλασία. Η ταινία θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι ένα εθνογραφικό στην υφή του ντοκιμαντέρ, μια καταγραφή της ζωής στις εσχατιές του ελληνικής επικράτειας
Δ.Μ.

Vivan las Antipodas! (Ζήτω οι αντίποδες!) -Victor Kossakovsky
Ένα ονειρικό πανόραμα τοπίων και ανεστραμμένων ειδώλων, στο οποίο πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η φύση, αποτελεί το ντοκιμαντέρ του πολυβραβευμένου σκηνοθέτη Victor Kossakovsky. Ένα παιχνίδι των αισθήσεων και των ψευδαισθήσεων που δημιουργείται από ένα πρωτότυπο οδοιπορικό σε τέσσερις αντίποδες της γης. Οι αντιθέσεις και οι ομοιότητες ανάμεσα σε αυτά τα διαμετρικά αντίθετα  ζευγάρια γεωγραφικών τόπων προβάλλουν μέσα από μια ευφάνταστη διαδοχή εικόνων κι ένα εξαιρετικό μοντάζ που αναπληρώνει την απουσία αφηγηματικής δομής. Η μουσική και οι ήχοι που συνοδεύουν τις εικόνες ενισχύουν τη δυναμική τους και λειτουργούν σαν αναπόσπαστο κομμάτι τους.  Ο άνθρωπος δε βρίσκεται στο επίκεντρο του μαγικού αυτού ταξιδιού. Η παρουσία του, διακριτική και λακωνική, υπενθυμίζει τη μικρότητά του σε έναν κόσμο που έχουμε μάθει να τον βλέπουμε ανθρωποκεντρικό.
Κ.Π.

(αποσπάσματα από κείμενα των Δημήτρη Μπάμπα και Καλλιόπης Πουτούρογλου)