In Between, Maysaloun Hamoud
Πορτρέτο τριών διαφορετικών γυναικών παλαιστινιακής καταγωγής που ζουν στο Ισραήλ και της συγκατοίκησής τους σε ένα διαμέρισμα του Τελ Αβίβ, η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της αραβο-ισραηλινής Maysaloun Hamoud είναι ένα τολμηρό εγχείρημα που εξελίσσεται όχι μόνο σε πορτρέτο μιας ολόκληρης κοινωνίας αλλά και σε χρονικό μιας βαθιάς γυναικείας φιλίας.
Αυτή που ξεχωρίζει εξαρχής είναι η Lalia, μια γοητευτική δικηγορίνα, με έντονη προσωπικότητα. Ευφυής με κοφτερό μυαλό και χιούμορ συνιστά το δυναμικότερο στοιχείο της τριάδας. Η συγκάτοικός της η Salma, μουσικός που δουλεύει dj σε bar, κινείται σε χαμηλότερους τόνους, δεν ενδιαφέρεται τόσο για την εικόνα της και φαίνεται να ανήκει σε έναν πιο underground χώρο. Οι δυο τους μοιράζονται το ίδιο διαμέρισμα αλλά και τις ίδιες απόψεις για τη ζωή. Σεξουαλική απελευθέρωση, απόρριψη συμβιβασμών και ξενύχτια με φίλους μέχρι πρωίας. Μέσα σε αυτό το έκλυτο για τα ήθη της περιοχής περιβάλλον εισέρχεται άθελά της η σεμνή Nur, επιμελής φοιτήτρια πληροφορικής αλλά και πιστή μουσουλμάνα που παρά τις φιλοδοξίες της είναι αρραβωνιασμένη και προορισμένη αυστηρά για σύζυγος. Η φαινομενικά αταίριαστη συνεύρεση των τριών νεαρών γυναικών και ο τρόπος που αυτή εξελίσσεται αποτελεί βασικό αφηγηματικό άξονα της ταινίας και πυροδοτεί κάποιες από τις ωραιότερες σκηνές της, ενώ παράλληλα ανατρέπει γνωστά στερεότυπα και προσδοκίες του θεατή. Ένας δεύτερος ωστόσο άξονας που εμφανίζεται από πολύ νωρίς, εξίσου σημαντικός με τον πρώτο και κύριος μοχλός της αφηγηματικής δράσης και των ανατροπών της, είναι αυτός των ερωτικών σχέσεων των ηρωίδων, όπως και των σχέσεων με το οικογενειακό τους περιβάλλον. Όσο διαφορετικές και να φαίνονται οι πορείες των ηρωίδων στο χώρο αυτό, στην ουσία πρόκειται για κοινές διαδρομές, αφού ο αντίπαλος είναι σταθερά ο ίδιος: οι παραδοσιακές αξίες της κοινωνίας από την οποία προέρχονται, η αντίληψη ενός παλιού, συντηρητικού και συχνά γεμάτου υποκρισία ανδροκρατούμενου κόσμου. Η ταινία βασίζεται θεματικά πάνω σε αυτή την αντίθεση παλιού-καινούριου, ενώ και σκηνοθετικά η διάκριση είναι αισθητή: ζωντανός, γεμάτος ενέργεια, χρώματα και ένταση ο κόσμος των κοριτσιών, μουντός και άτονος ο πατριαρχικός κόσμος καταγωγής τους.
Κινούμενο μεταξύ κωμωδίας και δράματος το In Between έρχεται να απεικονίσει αυτήν ακριβώς την αντίθεση, αφήνοντας και ελάχιστες πολιτικές αιχμές για την ενδιάμεση κατάσταση την οποία βιώνουν από κοινού οι τρεις ηρωίδες λόγω της εθνικής τους ταυτότητας. Η ταινία εστιάζει ωστόσο κυρίως στο στενό κοινωνικό κύκλο της οικογένειας, αποκτώντας έτσι έναν πιο οικουμενικό χαρακτήρα. Και παρά τη συμβατική κινηματογραφική της γραφή προβάλλει με ένταση, χιούμορ αλλά και ευρηματικότητα την επανάσταση μιας γενιάς γυναικών που βρίσκονται παγιδευμένες ανάμεσα σε δύο κόσμους. Τα προσωπικά όνειρα, τις επιθυμίες και την αδιαπραγμάτευτη ελευθερία τους από τη μια, τις προσδοκίες, τους (εκ)βιασμούς, τις απαιτήσεις για πίστη και αφοσίωση σε ένα παραδοσιακό αξιακό σύστημα από την άλλη. Και όσο βαρύ και αν είναι κάποιες φορές το τίμημα της επιλογής τους ό,τι διακυβεύεται είναι κατά πολύ σημαντικότερο.
Η ταινία, η οποία τιμήθηκε με το βραβείο Fipresci στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης (2017), προκάλεσε πλήθος αρνητικών αντιδράσεων στον παλαιστινιακό χώρο με αποκορύφωμα την έκδοση φάτβα (ισλαμικού απαγορευτικού νόμου) καθώς και τη δημοσιοποίηση απειλών από φονταμενταλιστικούς κύκλους κατά της ζωής της σκηνοθέτριας και των τριών πρωταγωνιστριών της.

The Mother Derdo and the Walnut Tree, Serdar Önal
Στα υψίπεδα της ανατολικής Τουρκίας, σε μια περιοχή που αποτελούσε κάποτε σημαντικό σταθμό καραβανιών και που τώρα παρακμάζει, βρίσκεται το μικρό χωριό της μάνας Ντέρτο. Η ίδια το χει προ πολλού εγκαταλείψει. Το ίδιο και τα παιδιά της, που σκόρπισαν σε Κωνσταντινούπολη και Αρμενία. Επιστρέφει όμως σε αυτό κάθε χρόνο, μένει για ένα διάστημα στο παλιό ερειπωμένο της σπίτι, συναντά τις αδελφές της, θυμάται ιστορίες από το παρελθόν. Και πηγαίνει πάντα στην αγαπημένη της καρυδιά, που στέκεται πανύψηλη στην άκρη του χωραφιού, για να χαϊδέψει τα φύλλα της και να μαζέψει τους καρπούς της. Ο κορμός του γέρικου δέντρου, σαν προέκταση της ίδιας , κλείνει μέσα του το παρελθόν και τη δύναμη της ψυχής  της.
Την πολυτάραχη ζωή αυτής της Αρμένισσας από την επαρχία Μπιτλίς της ανατολικής Ανατολίας αφηγείται το ντοκιμαντέρ του Serdar Önal. Μιας γυναίκας που μετά τη δολοφονία του άντρα της έφυγε με τα οχτώ παιδιά της για την Κωνσταντινούπολη για να ξεκινήσει μια νέα ζωή. Χωρίς να γίνεται σαφής αναφορά στα αίτια του εγκλήματος αλλά με ξεκάθαρες τις συνέπειές του – την καταπάτηση της εδαφικής περιουσίας της οικογένειας- και κάποιες καίριες αιχμές για την ιστορία κατατρεγμού των Αρμενίων, η ταινία εστιάζει κυρίως στο πρόσωπο της ίδιας της ηρωίδας. Η κάμερα την παρακολουθεί στις καθημερινές της ασχολίες στο χωριό,- τον πιο προσωπικό και προσφιλή της τόπο- αλλά και σε οικογενειακές εκδηλώσεις στη μεγάλη πόλη, στιγμές μιας μάλλον σιωπηλής απόστασής της από τα πράγματα. Η ταινία δομείται κυρίως πάνω στο δικό της αυτοβιογραφικό λόγο. Πέρα βέβαια από τις αφηγήσεις της ίδιας δε λείπουν κι αυτές των οικείων και συγγενών. Μέσα από συνεντεύξεις, οικογενειακά στιγμιότυπα και εξομολογήσεις  χτίζεται σιγά-σιγά και αποσπασματικά η ιστορία της θρυλικής Ντέρτο. Μιας γυναίκας που επί οχτώ χρόνια παρά τις ταλαιπωρίες της μετακίνησης επέμενε να καταφεύγει στα δικαστήρια για την υπόθεση της γης της, προκειμένου να δικαιωθεί. Το πείσμα και την υπερηφάνειά της καταγράφει εντέλει η ταινία και μέσα από αυτήν ενός ολόκληρου λαού.
Το «The Mother Derdo and the Walnut Tree», που κέρδισε το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο 36ο Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης, δεν ξεχωρίζει τόσο για την πρωτοτυπία της ιστορίας του  όσο για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει την ηρωίδα του. Αιχμαλωτίζοντας σταδιακά  κάτι από την πείρα και τη σοφία της και αποκαλύπτοντας συχνά με χιούμορ την υπομονή και επιμονή της σκιαγραφεί το πορτρέτο μιας μάνας που παρά τον ξεριζωμό κρατά βαθιά τις ρίζες της στο γενέθλιο τόπο, όπως ακριβώς και η αγαπημένη της καρυδιά.

The Last Leaf (Son yaprak), Handan Erdil
Πορτρέτο του 85χρονου Μιχάλη Σίσκου, το ντοκιμαντέρ της Handan Erdil καταγράφει στιγμές από το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής ενός από τους παλαιότερους Ρωμιούς κατοίκους της νήσου Πρώτης των Πριγκιποννήσων. Η κάμερα τον ακολουθεί στις καθημερινές ασχολίες στο σπίτι του, στις λιγοστές λόγω ηλικίας μετακινήσεις, στις κοινωνικές του συναναστροφές. Τον βρίσκει κυρίως όμως στο ναό του Γενεθλίου της Θεοτόκου, που φαίνεται να αποτελεί και το ζωτικό του χώρο. Με αργές κινήσεις και μια μελαγχολία στο βλέμμα, που ενίοτε δίνει τη θέση της και σε μια πιο σπιρτόζα διάθεση για ζωή, ο κυρ Μιχάλης αναπολεί το παρελθόν, μιλάει για τους γονείς του και την παιδική του ηλικία, δείχνει παλιές φωτογραφίες. Δε διστάζει να αναφερθεί και σε κάποια πιο προσωπικά θέματα με ειλικρίνεια, απλότητα και επίγνωση της ανθρώπινης αδυναμίας. Κυρίως όμως δεν παύει να αναφέρεται στο ναό με τον οποίο είναι στενά δεμένος. Αφήνοντας έτσι να ξεδιπλωθεί μια ζωή που παρά τη γήινή της υπόσταση είχε πάντα ως επίκεντρο και σημείο αναφοράς τη συγκεκριμένη εκκλησία. Από δεκάχρονο αγόρι που ξεκίνησε ως νεωκόρος έως και το 2015 δε σταμάτησε στιγμή να την υπηρετεί. Ίσως γιατί έβρισκε σε αυτήν τις ρίζες του, τη γλώσσα του, τη σχέση του με την ολοένα και φθίνουσα ελληνική κοινότητα. Ωστόσο παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες και τα πολλαπλά του καθήκοντα (ιερέα, ψάλτη, επίτροπου, καντηλανάφτη) ο Μιχάλης Σίσκος αισθάνεται πλέον σαν το τελευταίο φύλλο στο δέντρο. Ένα από αυτά που βλέπει να πέφτουν στον περίβολο του ναού. Τη μοναξιά του αυτή προσπαθεί να αιχμαλωτίσει το ωριαίο ντοκιμαντέρ της Handan Erdil, παραδίδοντας την εικόνα ενός ανθρώπου αλλά και μιας ολόκληρης εποχής που δυστυχώς οδεύουν προς τη δύση τους.

της Καλλιόπης Πουτούρογλου  [Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]

 

"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""