(Μια νέα ματιά στον κινηματογράφο της Βαϊμάρης)

Η ρετροσπεκτίβα της 68ης Berlinale (2018) εστιάζει στο ευρύ κινηματογραφικό τοπίο της εποχής της Βαϊμάρης. Πριν από 100 χρόνια, με τη λήξη του πρώτου παγκόσμιου πολέμου και στην αυγή της δημοκρατίας της Βαϊμάρης ανέτειλε και μια νέα εποχή, από τις πιο δημιουργικές και επιδραστικές στην ιστορία του γερμανικού κινηματογράφου. Στα πλαίσια του αφιερώματος διοργανώνονται 28 προγράμματα προβολών ταινιών μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ και μικρού μήκους της περιόδου 1918 -1933. Μέσα από διαφορετικά κινηματογραφικά είδη και σε ένα φάσμα που κινείται από εύθυμες οπερέτες και κωμωδίες γεμάτες λογοπαίγνια έως ταινίες με έντονο κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο το αφιέρωμα προβάλλει θέματα ταυτότητας, καταγράφοντας έτσι το πνεύμα της δημοκρατίας της Βαϊμάρης. «Οι ταινίες είναι εξαιρετικά φρέσκες και επίκαιρες», αναφέρει ο διευθυντής του φεστιβάλ Dieter Kosslick.
Το αφιέρωμα δίνει έμφαση σε τρία θέματα: «το εξωτικό», «το καθημερινό» και «το ιστορικό». Το  Im Auto durch zwei Welten (1927-1931) των Clärenore Stinnes και Carl Axel Söderström είναι ένα φανταστικό ταξίδι σε μακρινές εξωτικές χώρες. Στο Menschen im Busch (1930), ένα πρώιμο δείγμα εθνογραφικού σινεμά, οι Friedrich Dalsheim και Gulla Pfeffer παρατηρούν την καθημερινή ζωή μιας οικογένειας στο Τόγκο, δίνοντας για πρώτη φορά το λόγο στα ίδια τα υποκείμενα αντί της συνήθους off-camera αφήγησης. Τα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ των Ella Bergmann-Michel, Winfried Basse και Ernö Metzner αιχμαλωτίζουν τη ζωή στο Βερολίνο και τη Φρανκφούρτη στα 1920. Ενώ στο «Brothers» (1929), ο Werner Hochbaum στρέφει την κάμερα σε μια οικογένεια προλετάριων και στο στερημένο τρόπο ζωής τους.
Ο Rainer Rother επικεφαλής του αφιερώματος και καλλιτεχνικός διευθυντής της Deutsche Kinemathek – Museum für Film und Fernsehen (Γερμανική Ταινιοθήκη και Μουσείο Κινηματογράφου) δηλώνει σχετικά: «Η Berlinale έχει και παλιότερα τιμήσει σε σημαντικές ρετροσπεκτίβες της σκηνοθέτες και κινηματογραφικούς αστέρες της εποχής της Βαϊμάρης. Τώρα όμως με αυτή τη θεματική ανασκόπηση δίνεται η ευκαιρία να στρέψουμε την προσοχή μας σε ταινίες που δεν αποτελούν μέρος του κανόνα. Η ποικιλομορφία και η αισθητική διαφοροποίηση αυτών των ταινιών όχι μόνο δίνει νέα προοπτική στον τρόπο θέασης μιας θρυλικής για την ιστορία του γερμανικού κινηματογράφου εποχής, αλλά και ενισχύει την καλλιτεχνική του φήμη».

«Επίκαιρες απεικονίσεις μιας πολωμένης κοινωνίας»
 
Σε συνέντευξή του ο Rainer Rother, υπεύθυνος της ρετροσπεκτίβας «Weimar Cinema Revisited», που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της 68ης Berlinale,αναφέρει μεταξύ άλλων:
Προβάλλουμε 30 ταινίες που δεν αποτελούν τον κανόνα και οι περισσότερες δεν αναφέρονται καν στη γνωστή βιβλιογραφία. Στην πραγματικότητα αυτό δεν έγινε για να διευρύνουμε την εικόνα αυτής της περιόδου. Τα κριτήρια μας για την επιλογή των ταινιών ήταν πολύ συγκεκριμένα. Καταρχάς η διαχρονικότητά τους, το κατά πόσο δηλαδή παραμένουν επίκαιρες. Και κατά δεύτερον η σπανιότητά τους, αφού πρόκειται για ταινίες που ελάχιστα προβλήθηκαν και που αποκαταστάθηκαν ψηφιακά πρόσφατα. Το «Christian Wahnschaffe» του Urban Gad αποτελεί ενδεικτική περίπτωση.
Βασιζόμαστε στα κινηματογραφικά αρχεία. Αλλά εμπνεόμαστε και από άλλα αφιερώματα. Για παράδειγμα η ρετροσπεκτίβα του 2010-11 «Weimar
Cinema, 1919-1933: Day dreams and Nightmares» του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης είχε μεγάλο ενδιαφέρον για μας.
Η Γερμανία στη δεκαετία του 1920 είχε τους περισσότερους κινηματογράφους στην Ευρώπη. Η κινηματογραφική της βιομηχανία παρήγαγε ταινίες για τις μάζες (κάπου 2.000.000 θεατές την ημέρα), και είχε ως κύριο στόχο την καθαρή ψυχαγωγία. Επικεντρωθήκαμε σε ταινίες που ξεχωρίζουν τόσο ως προς το θέμα, όσο και ως προς τον τρόπο παραγωγής. Από την αρχική λίστα των 200 ταινιών εξαιρέθηκαν οι πιο δημοφιλείς, αφήνοντας όμως κάποιες που είχαν αποκατασταθεί πρόσφατα, όπως το «Abwege /The Devious Path (1928)» του G. W. Pabst. Η τελική ωστόσο επιλογή έγινε με βάση τρεις θεματικές : καθημερινότητα, εξωτισμός, ιστορία. Λάβαμε βέβαια υπόψη και την πειραματική προσέγγιση στο σχεδιασμό τους, π.χ. στη χρήση του ήχου.
Αν και μυθοπλασίες οι περισσότερες ταινίες του αφιερώματος ενσωματώνουν κατά κάποιο τρόπο την πραγματικότητα, πλησιάζοντας το ντοκιμαντέρ, κάτω από την επίδραση του κινήματος της «Νέας Αντικειμενικότητας» (Neue Sachlichkeit).Για παράδειγμα το «Brüder» του Werne rHochbaum είχε castαποτελούμενο εξολοκλήρου από ερασιτέχνες. Κάποιες πάλι ταινίες εστιάζουν σε κοινωνικά θέματα, όπως το κοινωνικό δράμα «Die Unehelichen/ Children of no importance» του Gerhard Lamprecht που απεικονίζει με το πιο ρεαλιστικό τρόπο τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις της εποχής. Κάποιες ξεχωρίζουν και για τις πειραματικές τους τάσεις, όπως το «Das Liedvom Leben/The Song of Life, 1931» του Alexis Granowsky, που είχε λογοκριθεί στην εποχή του.
Στα ντοκιμαντέρ του αφιερώματος συναντάμε το εξωτικό στοιχείο. Το πιο αντιπροσωπευτικό όλων είναι το «Im Autodurchzwei Welten/ Across two Worlds by car» των Stinnes & Söderström, 1927-1931, ένα ταξίδι στον κόσμο μέσα από μια πολύ μοντέρνα οπτική. Υπάρχουν όμως και ταινίες, όπως το «Opium»του Robert Reinert, όπου το εξωτικό βρίθει κλισέ και απέχει πολύ από την πραγματικότητα. (τους Κινέζους της ταινίας υποδύονται Γερμανοί ηθοποιοί!)
Η πολιτική διάσταση είναι έντονη σε πολλές ταινίες. Ειδικότερα τα «Das Liedvom Leben» και «Brothers» αναφέρονται άμεσα στην πολιτική κατάσταση της εποχής. Κάτι που έχουν κοινό οι ταινίες που επιλέξαμε είναι ότι οι κύριοι χαρακτήρες τους είναι αντι-ήρωες, άνθρωποι κατεστραμμένοι, με σπασμένα φτερά. Στο «Heimkehr» για παράδειγμα του Joe May, που έχει ως θέμα του την επιστροφή των στρατιωτών στα σπίτια τους μετά τον Α παγκόσμιο πόλεμο, το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα ορατό. Αξίζει να δει κανείς όμως το « Der Katzensteg /Regina, or the Sins of the Father, 1927» του Gerhart Lamprecht, ταινία που αποκαθηλώνει τις πρωσικές αξίες, πολύ πρωτοποριακό για την εποχή. Εδώ υπάρχουν και ταινίες, παραγωγές μικρότερων studio, που σε αντίθεση με τις υπερπαραγωγές του Babelsberg τολμούν να δουν την πολιτική μέσα από το φίλτρο της αβεβαιότητας και αμφιβολίας.
Ειδικά για το αφιέρωμα υποτιτλίσαμε τις ταινίες στα αγγλικά. Έτσι ελπίζουμε ότι θα μπορέσουν να βρουν το δρόμο τους και εκτός Γερμανίας.

(πηγή δελτίο τύπου, Π.)