(για την ταινία Nixon του Oliver Stone)
του Terry Golway/ The Guardian
Πιστεύετε ότι ο Ρίτσαρντ Νίξον/ Richard Nixon ήταν ένας ύπουλος, ραδιούργος πολιτικός, ανάξιος εμπιστοσύνης; Ε, λοιπόν, ξανασκεφτείτε το. Σύμφωνα με τη ταινία του Όλιβερ Στόουν/ Oliver Stone, δεν ήταν παρά ένα αξιολύπητο θύμα του Τέρατος, δηλαδή της Αμερικάνικης Ψυχροπολεμικής Πολιτικής. Ο Νίξον, τελικά, δεν μπόρεσε να τα βάλει πέρα με το Τέρας. Κανένας δεν μπορεί. Το Τέρας είναι μεγαλύτερο από τον καθένα μας, έτοιμο πάντα να καταστρέψει όποιον το προκαλέσει. Δαιμονικές φλόγες βγαίνουν από τα ρουθούνια του σκοτεινού αυτού πλάσματος με τη φοβερή δύναμη. Το Τέρας είναι πανταχού παρόν στην ταινία του Στόουν, «Νίξον». Αυτή τη φορά, όμως ο σκηνοθέτης του JFK έχει φροντίσει να τεκμηριώσει το κινηματογραφικό του δημιούργημα. Λίγο πριν από την πρεμιέρα του φιλμ, ο ίδιος και οι συνεργάτες του έδωσαν στη δημοσιότητα ένα βιβλίο: κεντρικό κομμάτι είναι το σενάριο, συνοδευόμενο από 168 υποσημειώσεις με αποδεικτικά στοιχεία για τα πάντα, από τη σχέση του Νίξον με τη γυναίκα του μέχρι την ιδιαίτερη συμπάθεια του αρχηγού του FBI Έντγκαρ Χούβερ για τους ομοφύλους του, με εκτενείς βιβλιογραφικές αναφορές και υλικό από τις περίφημες μαγνητοταινίες του Γουότεργκειτ.
Αυτή τη φορά, ο σκηνοθέτης δεν θα είναι υποχρεωμένος να αποκρούσει τη γκρίνια των σχολαστικών ιστορικών, που είχαν φρίξει με την εμμονή του στο JFΚ, ότι οι πάντες, από τον αντιπρόεδρο Λύντον Τζόνσον μέχρι την Αστυνομία του Ντάλας είχαν αναμιχθεί στη δολοφονία του Τζον Κένεντι. Οι ιστορικοί, αυτοί οι συμβατικοί τύποι, απαιτούσαν αποδείξεις. Και τότε ο Στόουν αποφάσισε να τους αποστομώσει λέγοντας ότι στο κάτω κάτω αυτός είναι καλλιτέχνης και όχι παραγωγός ντοκιμαντέρ.
Στον «Νίξον» όμως, τα στοιχεία αφθονούν και ο Στόουν τα έχει συγκεντρώσει σαν καλός μαθητής. Μόνο για το «Τέρας» δεν υπάρχει τεκμηρίωση.
Σύμφωνα με τον Κρίστοφερ Γουίλκινσον/ Christopher Wilkinson, τον συνεργάτη του Στόουν στο σενάριο, «το Τέρας είναι μια μεταφορά για τις πιο σκοτεινές οργανικές δυνάμεις της αμερικάνικης ψυχροπολεμικής πολιτικής: την αντικομμουνιστική εκστρατεία, τις μυστικές υπηρεσίες, την πολεμική βιομηχανία, το οργανωμένο έγκλημα, το μεγάλο κεφάλαιο….» Και πώς να υπάρξει αποδεικτικό υλικό αφού κατά το Γουίλκινσον «το πιο ανατριχιαστικό, είναι ότι το Τέρας δεν γνωρίζει ότι υπάρχει»;!
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο. Νομίζαμε ότι ο Νίξον κρατούσε τα ηνία. Η συμβατική ιστορία μας λέει ότι εξελέγη το 1968 και ότι οι αποφάσεις του (συνέχιση, κορύφωση και άδοξη λήξη των πολεμικών επιχειρήσεων στο Βιετνάμ, τηλεφωνικές υποκλοπές που κατέληξαν στο «σκάνδαλο Γουότεργέιτ» και στην παραίτηση του το 1974), όρισαν το προφίλ της αμερικάνικης πολιτικής κατά τις δύο συνεχόμενες προεδρικές θητείες του. Όμως ο 34ος πρόεδρος των ΗΠΑ , πέθανε τον Απρίλη του’94 σε ηλικία 81 ετών, παρουσιάζεται από τον Όλιβερ Στόουν σαν ανήμπορο θύμα -θύμα του τέρατος, θύμα του παρελθόντος του, θύμα της προσωπικής του δυστυχίας. Βασανιζόταν από την ανάμνηση μιας άτεγκτης μητέρας, από τον πρόωρο θάνατο των δύο αγαπημένων αδελφών του, αλλά και από σύμπλεγμα ταξικής κατωτερότητας. Όταν ο Άντονι Χόπκινς/ Anthony Hopkins, που τον ενσαρκώνει στην ταινία, επαναλαμβάνει εκείνη τη μεμψίμοιρη, γεμάτη παράπονο αποχαιρετιστήρια ομιλία που ο Νίξον απηύθυνε στο αμερικάνικο έθνος μια μέρα μετά την παραίτηση του, είναι σίγουρο ότι κανένα μάτι δεν θα μείνει αδάκρυτο στις κινηματογραφικές αίθουσες!
Οι επικρίσεις, όμως, έχουν ήδη αρχίσει. «Ο Στόουν μετέτρεψε τον Νίξον σε πρόσωπο άξιο συμπόνιας –και αυτό αποτελεί ύβρι απέναντι στην ιστορία», λέει ο Στάνλει Κάτλερ, ιστορικός που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το σκάνδαλο Γουότεργκέιτ. «Δεν υπάρχει τραγική διάσταση στην προσωπικότητα του Νίξον. Ήταν μικρόψυχος, κακοήθης και εκδικητικός. Αυτός ήταν βασικά χαρακτηριστικά το και είναι απαράδεκτο να παρουσιάζονται σαν μικροελαττώματα και η κινηματογραφική βιογραφία του να μοιάζει σαν να τη σκηνοθέτησε ο ίδιος»
(Το άρθρο του Terry Golway δημοσιεύτηκε στην εφ. The Guardian, με τον τίτλο 'Enslaved by the Beast', 14 –12- 1995. Η ελληνική μετάφραση δημοσιεύτηκε στην εφ. Η Καθημερινή)
