(ένας διάλογος στο Facebook)

Maria Gavala
Ανάρτηση στις 22 Δεκεμβρίου 2016
Ο Άλφρεντ Ντέμπλιν, ο συγγραφέας του επικού μυθιστορήματος «Μπερλίν, Αλεξάντερπλατς», 1929, έγραφε πως ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι ο κόσμος δύο θεών. Από τη μία, υπάρχει ο κόσμος της δημιουργίας και από την άλλη, ο κόσμος της διάλυσης. «Ο γάμος της Μαρίας Μπράουν»/ Die Ehe der Maria Braun, 1978, κορυφαία στιγμή στην καριέρα του δαιμόνιου κινηματογραφιστή Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ /Rainer Werner Fassbinder, ξεκινά με μια ενστικτώδη πλην όμως κοπιώδη και καλά στοχευμένη, παρ’ όλη την αφέλεια και άγνοια των κινδύνων, προσπάθεια να επιβληθεί η τάξη στο χάος, ενώ τελειώνει με μια εκτυφλωτική πράξη διάλυσης του οικοδομήματος που αρχιτεκτονήθηκε με τόσο μεγάλο κόπο. Μια κατάληξη που συμπορεύεται με την τραγικότητα της ειρωνείας του παντοδύναμου και απρόβλεπτου παιχνιδιού της μοίρας. Η Μαρία Μπράουν, ένα πρόσωπο που κατορθώνει να βγει θαυμαστά αλώβητο μέσα από τη λαίλαπα του πολέμου και τα συντρίμμια της ηττημένης, ταπεινωμένης και ψυχορραγούσας πατρίδας της, δέχεται με πλήρη συνειδητότητα (όσο και με ορμέμφυτο τρόπο) να προβεί σε αγοραπωλησίες που έχουν να κάνουν με την τιμή και τις ικανότητες του σώματος και του μυαλού της, προκειμένου να διαφυλάξει και να διασφαλίσει την ακεραιότητα του έρωτά της, τη συνοχή του γάμου της και το μέλλον αυτών των δύο πολυτιμότερών της αξιών. Μια γυναίκα που επιθυμεί να αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη μέσα στην κόλαση, σε ένα περιβάλλον όπου η κυρίαρχη άποψη είναι με ποιο τρόπο θα μπει τάξη στην κόλαση. Μια ηρωίδα, το θηλυκό ομόλογο του Φραντς Μπίμπερκοπφ («Μπερλίν Αλεξάντερπλατς») ή ακόμα και του Γκέοργκ Χάισλερ στον «Έβδομο σταυρό» της Άννα Ζέγκερς (ιδού δύο πρόχειρα παραδείγματα από τη λογοτεχνία), η οποία αναλαμβάνει να σηκώσει στους ώμους της όλο το βάρος της εκδίκησης και των διεκδικήσεων, παίρνοντας πίσω το αίμα των αθώων και εξαπατημένων θυμάτων της λογικής και της ηθικής του εθνικοσοσιαλισμού. Ο Φασμπίντερ, τόσο κοντά στον Ντάγκλας Σερκ και στον Λουκίνο Βισκόντι, αλλά και τόσο μακριά τους, θωπεύοντας έως και γρατζουνώντας το «Γερμανία, έτος μηδέν» του Ροσσελίνι, φτιάχνει ένα μοναχικό, μοναδικό και εξαιρετικά δουλεμένο σε όλες τις λεπτομέρειες κινηματογραφικό δημιούργημα (αν δεν ήταν ταινία, θα μπορούσε να είναι μυθιστόρημα, ισάξιο ενός Χάινριχ Μπελ), έχοντας στο πλευρό του μια απίστευτα αισθαντική, όμορφη και πνευματώδη μούσα, μια εξαιρετικά χαρισματική ηθοποιό και γυναίκα που ακούει στο όνομα Χάνα Συγκούλα.
(Σε υποσημείωση) Γιατί οι οργανωτές της εκδήλωσης, στην προβολή του Ινστιτούτου Γκαίτε κάλεσαν έναν άνθρωπο σαν την πολιτικό Λιάνα Κανέλλη, να παρουσιάσει και να προλογίσει αυτήν την εμβληματική ταινία; Η κυρία Κανέλλη, εκείνο που ξέρει να κάνει πολύ καλά, όπου κι αν παρευρίσκεται, είναι να δίνει το προσωπικό της, ιδιαίτερο, σόου. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τον Φασμπίντερ;

Τάσος Γουδέλης
Φυσικά και η περί ης ο λόγος πολιτικός δεν είχε θέση σε αυτή την προβολή. Αλλά μου κάνει εντύπωση το θαυμαστικό σχόλιο μιας θαυμάστρια του εκλεπτυσμένου Senso από την ταινία ενός σκηνοθέτη άλλου κλίματος (ιδιοσυγκρασιακού) ξένου προς τις συγκεκριμένες απαιτήσεις μιας ταινίας εποχής.

Maria Gavala
Έγραψα: "τόσο κοντά και τόσο μακριά" κι αυτό για να έχω δεμένο τον γαϊδαρό μου. Όσο για την εκλέπτυνση, την ταινία του Φάσμπιντερ την έχω δει αρκετές φορές, ίσως όσες και το Senso. Επισήμως δεν είναι συγκρίσιμα δείγματα, όμως κάθε φορά που τη βλέπω, έχω την εντυπωση πως παρακολουθώ μια όπερα των ερειπίων, ένα μελόδραμα των χαλασμάτων... Και το ωραίο με την ταινία του Φάσμπιντερ είναι που κανείς δεν αυτοκτονεί στο τέλος σε μια Γερμανία του έτους 0, από αλλού τους έρχεται το έσχατο κακό. Από το γκάζι και το τσιγάρο, άκου πράγματα φίλε μου. Και η προδοσία, δεν είναι καν προδοσία, έτσι όπως την ξέρουμε, με την αρνητική έννοια της λέξης, είναι πράξη υψίστης ηθικής σημασίας. Όλα για τον έρωτα. Γιατί, μήπως έτσι δεν γίνεται και στο Senso;

Τάσος Γουδέλης
Ο Φασμπίντερ ήταν ένας ενστικτώδης, μπρούτος σκηνοθέτης. Εξ ορισμού (κατά τη γνώμη μου), λοιπον, δεν θα μπορούσε να συλλάβει αποχρώσεις τύπου Βισκόντι...

Maria Gavala
Ε, καλά, εκεί είναι το θέμα; Ο καθένας έχει τις αποχρώσεις του. Ο Βισκόντι είναι αυτό που λέμε ο Θεός, ο Φάσμπιντερ είναι το... δεξί του χέρι. Άντε και το αριστερό.

Maria Komninos
Αχ καυμενε Τασσο μπρουτος ο σκηνοθετης του despair?

Maria Gavala
Εμένα, Μαρία, μου φαίνεται πως ο Φάσμπιντερ, όσο περνούν τα χρόνια, τόσο θα μας αποκαλύπτει τα βαθύτερα μυστικά του. Δεν αναφέρομαι σε όλες τις ταινίες του. Όμως, κάποιες απ' αυτές, πιστεύω πως κρύβουν αληθινούς θησαυρούς. Την αλήθεια του βαθύτατα πονεμένου αλλά και απίστευτα ξεροκέφαλου ανθρώπου και καλλιτέχνη που κατάφερε να δώσει μια ανεπανάληπτη τοιχογραφία της χώρας του και της εποχής του, με απίστευτη οξυδέρκεια, ευαισθησία και γνώση των πραγμάτων και των καταστάσεων. Κι ούτε φυσικά είμαι τόσο ανόητη ώστε να τον συσχετίζω με τον Βισκόντι. Άλλο συσχετίζω, άλλο κάνω παράλληλες αναγνώσεις.

* Η Μαρία Γαβαλά /Maria Gavala είναι σκηνοθέτις, συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου.

Η Μαρία Κομνηνού /Maria Komninos είναι καθηγήτρια στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο Τάσος Γουδέλης είναι κριτικός κινηματογράφου και ένας εκ των εκδοτών του περιοδικού Το Δέντρο.