(σχόλιο για την ταινία Jeux d'enfants του Yann Samuell)

Ένα μικρό κορίτσι -όχι παραπάνω από 10 χρονών -είναι περιτριγυρισμένο από τους συμμαθητές και συμμαθήτριες του. Αντιμετωπίζεται με τρόπο απαξιωτικό και προσβλητικό απ' αυτούς: λεκτικές προσβολές, ταπεινωτικές χειρονομίες και απαξιωτικές ενέργειες. Η Sophie είναι μια ξένη, μια Πολωνέζα και στο σκληρό και ανηλεές σύμπαν της παιδικής ηλικίας ο Ξένος, ο Αλλος, ο Διαφορετικός τιμωρείται. Ένας συνομήλικος της δεν ακολουθεί το ρεύμα: ο Julien την πλησιάζει και της προσφέρει ένα μικρό δώρο, ένα μεταλλικό κουτί. Η χειρονομία αυτή, καθώς έπεται των προσβολών των ταπεινώσεων, είναι μια χειρονομία παρηγοριάς και αγάπης. Είναι επίσης και το συμβάν που κινητοποιεί την αφήγηση, το επεισόδιο απ' όπου κατάγονται όλα όσα συμβαίνουν στην διάρκεια της ταινίας. Τα δύο αυτά πρόσωπα μέσα από την ανταλλαγή ενός άνευ αξίας και σημασίας δώρου θα δεθούν με τους όρκους μιας αιώνιας αγάπης. Όμως η συνέχεια (και η κατάληξη) αυτής της σκηνής θα διαλύσει το όποιο ρομαντισμό του αρχικού επεισοδίου: ένα λεωφορείο γεμάτο παιδιά (τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριες της Sophie και του Julien) κινείται χωρίς οδηγό…

Επιχειρώντας να συλλάβει την πεμπτουσία ενός τρελού έρωτα (L' amour fou), η ταινία Jeux d'enfants του Yann Samuell περιγράφει τόσο τις εμμονές όσο και τα πάθη που συνήθως αφανώς τον συνοδεύουν. Η αφήγηση παρακολουθεί τις -άλλοτε παράλληλες και άλλοτε συγκλίνουσες- διαδρομές μέσα στον χρόνο των δύο κεντρικών ηρώων, καθώς διατρέχουν, άλλοτε με αστραπιαία ταχύτητα και άλλοτε με στοχαστικό βηματισμό, τις διάφορες φάσεις της ζωής. Από την παιδική ηλικία, στην εφηβεία και στην νεανική ζωή και από εκεί στις ευθύνες και στα βάρη της ενήλικης ζωής: πίσω από κάθε μικρό ή μεγάλο επεισόδιο της κοινής ή μη κοινής ζωής τους, υπάρχει μια σχεδόν υστερική προσήλωση στο μεταξύ τους παιχνίδι.
Εμμένοντας όμως στις ατέρμονες τελετουργίες του παιχνιδιού, που αναμφίβολα προσφέρουν ευκαιρίες για να επιδειχθεί ένα ευπρόσδεκτο βλάσφημο και αναρχικό πνεύμα, η σκηνοθεσία ουσιαστικά περιγράφει την πορεία μιας σχέσης. Οι έλξεις και οι απωθήσεις, οι μεταπτώσεις και οι μεταμορφώσεις των αισθημάτων, τα πάθη που προκαλεί το πέρασμα του χρόνου, αυτά είναι τα σημεία που προσδιορίζουν την αφηγηματική γραμμή.
Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο το μεταξύ τους παιχνίδι θα μπορούσε να ειδωθεί ως μια μεταφορά για την σεξουαλική πράξη: περιέχει πάντα στιγμές έντασης και πάθους που κορυφώνονται σ΄ ένα στιγμιότυπο, σε μια στιγμή που θα μπορούσε να είναι και ο οργασμός.
Είναι όμως το παιχνίδι κυρίως μια τελετουργία της συνάφειας, ένας τρόπος ούτως ώστε αυτά τα δύο πρόσωπα να έρθουν κοντά, να επικοινωνήσουν: όχι με λέξεις και χειρονομίες, αλλά με συναισθήματα. Το παιχνίδι τους είναι μια διαρκής και ατέρμονη μέσα στο χρόνο τελετή σκηνοθεσίας, όπου αυτό που σκηνοθετείται είναι ο έρωτας. [Και ως τέτοια αναμφίβολα η πιο πετυχημένη στιγμή είναι η σκηνοθεσία του αυτοκινητιστικού ατυχήματος του Julien και η κατάληξη του στην είσοδο του νοσοκομείου με τους δύο ήρωες να ανταλλάσσουν ύστερα από χρόνια ένα ερωτικό φιλμ]. "Τολμάς; ή δεν τολμάς;" ""Cap ou pas cap?" "Cap bien sur!"" : κάθε επεισόδιο του παιχνιδιού είναι μια πράξης δοκιμασίας και επιβεβαίωσης της μεταξύ τους σχέσης, του έρωτα τους, της αγάπης τους.

Όμως το μεταξύ τους παιχνίδι είναι κάτι παραπάνω από μια επιβεβαίωση της σχέσης τους ή του έρωτά τους. Η ίδια η φύση του παιχνιδιού περιστρέφεται γύρω από την τόλμη, από την διάπραξη μιας πράξης που υπερβαίνει την κατεστημένη ηθική, που δοκιμάζει την διάθεση για υπέρβαση και που στο τέλος μέσω της υπέρβασης επιβεβαιώνει την διάθεση για ζωή. Στην τοπογραφία της ταινίας η συμβατικότητα και η κατεστημένη ηθική είναι ο θάνατος -η τόλμη, η διάθεση για έρωτα είναι η ζωή. Η Sophie φορώντας τα εσώρουχα πάνω από τα ρούχα της, ο Julien να ουρεί μπροστά στο διευθυντή του σχολείου, η Sophie να διαταράσσει και στο τέλος να ακυρώνει την γαμήλια τελετή: είναι πράξεις αναρχικές που εκφράζουν, διάμεσου της πρόκλησης, μια άλλη από τα ειωθότα αντίληψη για την ζωή, μια ανήσυχη στάση απέναντι στα πράγματα. Για τους δύο ήρωες της ταινίας, τον Julien και την Sophie, η τόλμη είναι κάτι πέρα από μια τελετή δοκιμασίας του έρωτα τους: είναι μια επιβεβαίωση του ανυπότακτου, του ατίθασου που οφείλει να χαρακτηρίζει κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, είναι μια δήλωση πίστης στην ίδια την ζωή, στην la vie en rose.
Μακριά από νόμους και κανόνες τα δύο αυτά πρόσωπα υπάρχουν και ζουν. Και είναι αυτή η άρνηση τους να υποταγούν στις επιταγές του κόσμου που τους περιτριγυρίζει, είναι αυτό το πνεύμα αντίστασης απέναντι στις κάθε είδους επιβουλές, που τα κάνει πρόσωπα μοναδικά.
Ο Julien και η Sophie υπάρχουν γιατί παίζουν. Και παίζουν γιατί επιλέγουν παρ' όλες τις αντιξοότητες και τα εμπόδια να υπάρξουν πέρα και μακριά από το ρεύμα.

Δημήτρης Μπάμπας

Υ.Γ. Η ταινία είναι διάστικτη από την αισθητική της εποχής (δηλαδή τη αισθητική της διαφήμισης). Όμως ο υποκειμενικός τόνος που διατρέχει όλη την αφήγηση, η ιλιγγιώδης απεικόνιση του ερωτικού πάθους, το  ονειρικό κλίμα που όχι λίγες φορές χαρακτηρίζει επεισόδια και το ασεβές και αναρχικό πνεύμα που την χαρακτηρίζει κάνει το Jeux d'enfants μια ταινία που θα λάτρευαν σουρεαλιστές όπως ο Luis Bunuel και Andre Breton.

Jeux d'enfants (ε.τ. Αγάπα με αν τολμάς) (2003)
Σκηνοθεσία: Yann Samuell
Σενάριο: Jacky Cukier, Yann Samuell.
Φωτογραφία: Antoine Roch.
Ηθοποιοί: Guillaume Canet, Marion Cotillard , Thibault Verhaeghe , Josephine Lebas-Joly , Gerard Watkins , Emmanuelle Gronvold.
Διάρκεια:93'