(σχόλια για την ταινία Reconstruction του Christoffer Boe)

Ένας νεαρός άνδρας συναντά μια γοητευτική γυναίκα. Ανταλλάσσουν βλέμματα γεμάτα ερωτικούς πόθους και γρήγορα ζουν τις ευδαιμονίες του έρωτα. Αντιμετωπίζουν κάποια εμπόδια τα οποία πρέπει να υπερνικήσουν, κάποια προβλήματα τα οποία πρέπει να επιλύσουν. Μετά απ' όλα αυτά μπορούν να ζήσουν απερίσπαστοι την ευτυχία τους.
Είναι η πιο δημοφιλή ιστορία στον κινηματογράφο. Βρίσκεται παντού: στα γουέστερν, στα μιούζικαλ, στα θρίλερ, στις ταινίες τρόμου και επιστημονικής φαντασίας. Είναι ο έρωτας ανάμεσα σ' ένα άνδρα και μια γυναίκα -ή ανάμεσα σ' ένα άνδρα και ένα άλλο άνδρα (Happy Together, Wong Kar-wai) ή ανάμεσα σε μια γυναίκα και μια άλλη γυναίκα (Butterfly Kisses, Michael Winterbottom). Ο έρωτας υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει μέσα στις κινηματογραφικές εικόνες. Είναι το προσφιλέστερο θέμα όλων των σεναριογράφων. Είναι το "romantic interest" των χολιγουντιανών παραγωγών. Είναι ο υποσυνείδητος λόγος που πηγαίνουμε στο κινηματογράφο: για να ζήσουμε (αν δεν είμαστε ερωτευμένοι) ότι μας λείπει (δηλαδή να ερωτευτούμε τους σταρ) -για να ζήσουμε σε πλήρη λαμπρότητα (αν είμαστε ερωτευμένοι) μέσα στην σκοτεινή οθόνη ότι ζούμε στη πραγματικότητα. Άλλωστε το ερωτικό φιλί είναι πάντα ΤΟ ΠΛΑΝΟ μιας κινηματογραφικής ταινίας: το raison d' etre της μυθοπλασίας.
Ο έρωτας είναι το θέμα και της βραβευμένης στις Κάνες δανέζικης ταινίας Reconstruction (Ερωτική αναπαράσταση). "Η ταινία είναι αποπλάνηση. Ένα δωμάτιο γεμίζει ξαφνικά από τον έρωτα που αισθάνονται δύο άνθρωποι", δηλώνει ο σκηνοθέτης για την ταινία του.
Άλλη μια ταινία για τον έρωτα; Όχι ακριβώς.
Για πάνω από 100 χρόνια ο κινηματογράφος έχει αφηγηθεί μ' όλους τους τρόπους και τις μορφές τον έρωτα σ' όλες τους τις μορφές. Όμως η ταινία αυτή είναι κάτι παραπάνω από μια τυπική στην αφήγηση της ερωτική ταινία. Είναι ένας στοχασμός για την φύση της αφήγησης μέσα από μια ιστορία ενός άτυχου στην κατάληξη του (;) έρωτα.
Αυτό που είναι σημαντικό σ' αυτή την ταινία -πέρα από το γοητευτικό οπτικό τρόπο με τον οποίο απεικονίζει τον έρωτα των δύο κεντρικών χαρακτήρων-, είναι ότι η σκηνοθεσία της έχει πλήρη συνείδηση όλης της ιστορίας του κινηματογράφου και της θέσης που κατέχει ο έρωτας σ' αυτήν. Έτσι η αφήγηση της ταινίας προχωρά πέρα από τα προφανή ("ένας άνδρας που συναντά μια γυναίκα και αποφασίζουν να φύγουν μαζί για την Ρώμη").
Τρία είναι τα επίπεδα τα οποία συνθέτουν την ταινία. Το πρώτο, και το πλέον εμφανές, είναι η ερωτική ιστορία. Η ένταση με την οποία παρουσιάζεται, η εμμονή του σκηνοθέτη στο οπτικό μέρος της, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα μέσα στην οποία βυθίζεται ο θεατής. "L'Amour Fou", την τρέλα του έρωτα: αυτό είναι που ζουν οι δύο ήρωες. Και καθώς ο έρωτας είναι ένα σύμπαν από μόνος του, ο κεντρικός ανδρικός χαρακτήρας, ο Alex, θα κληθεί να πληρώσει το τίμημα: να ζήσει τον έρωτα όχι ως ένα ευδαιμονικό όνειρο αλλά ως ένα εφιάλτη. Η αναπάντεχη τροπή που παίρνει η αφήγηση (το δεύτερο επίπεδο) καθώς ο ήρωας βυθίζεται σ' ένα καφκικό σύμπαν είναι γεμάτη σημασίες. Κάθε στοιχείο με το παρελθόν του, με την ζωή που ζούσε πριν συναντήσει την γοητευτική Aimee εξαφανίζεται: Το σπίτι που μένει χάνεται, οι φίλοι του δεν τον αναγνωρίζουν και η παλιά του ερωμένη μένει έκπληκτη για την οικειότητα με την οποίο της απευθύνεται. Ο Alex είναι ένας ξένος μέσα σ' ένα κόσμο που μόλις πριν λίγο, πριν συναντήσει την Aimee, ήταν δικός του. Η αποξένωση, η αίσθηση ότι αντικρίζει τού είναι μη οικείο είναι το τίμημα που πληρώνει για το πάθος του έρωτα. Κάθε έρωτας εντέλει σημαίνει μια αναχώρηση, μια εγκατάλειψη το παλιού για κάτι νέο (και αναμφίβολο γοητευτικότερο).
Όμως είναι το τρίτο επίπεδο που δίνει τον πραγματικό τόνο της ταινίας. "Τα πάντα είναι μια ταινία. Τα πάντα είναι μια κατασκευή. Όμως ακόμα και έτσι πληγώνει": η φράση που ακούγεται δύο φορές στην διάρκεια της ταινίας θα μπορούσε να είναι το motto της, αφού σαν αυτήν εμπεριέχεται η κρυφή της αλήθεια, ο πυρήνας της εσωτερικής λογικής της. Αμυδρά, σιγά -σιγά, η πλήρης εικόνα σχηματίζεται μπροστά στα μάτια μας: ο πραγματικός ήρωας της ταινίας δεν είναι ο ερωτευμένος, είναι ο συγγραφέας, ο σύζυγος της Aimee. Τα πάντα, όλη η ιστορία είναι μια σύλληψη δική του, μια διανοητική κατασκευή, μια ιστορία που την αφηγείται σε μας τους θεατές.
Εδώ συμβαίνει κάτι ενδιαφέρον ως αφορά τη σχέση θεατή -ταινίας. Στο κλασικό κινηματογράφο αλλά και στο εμπορικό σινεμά του σήμερα, υπάρχει σχεδόν πάντα ένα τρίτο αόρατο πρόσωπο, ένας αφηγητής, ένας αντικειμενικός παρατηρητής (ο σκηνοθέτης) που αφηγείται την ιστορία των ηρώων σε μας τους θεατές. Όμως αυτή η αντικειμενική διάσταση της ταινίας γρήγορα εξαφανίζεται, αφού, μέσω των διαδικασιών ταύτισης που λειτουργούν, οι θεατές συμπάσχουν με τους ήρωες και χρωματίζουν μ' ένα υποκειμενικό τόνο την ταινία. Στην ταινία Reconstruction υπάρχει μια αντιστροφή σ' αυτό το σχήμα του κλασικού κινηματογράφου. Η αφήγηση διαθέτει περίπου στα 2/3 της ταινίας και εξ' αρχής ένα υποκειμενικό τόνο αφού παρακολουθούμε την ταινία από την σκοπιά του Alex. [Ίσως το πλέον χαρακτηριστικό αυτού του υποκειμενικού τόνου είναι ότι και οι δύο γυναικείοι ρόλοι ενσαρκώνονται από την ίδια ηθοποιό: για τον ήρωα όλες οι γυναίκες είναι ίδιες, είναι ο ερωτικός του πόθος που μεταλλάσσει μια γυναικεία μορφή]. Όμως όταν η πλήρης εικόνα σχηματισθεί, η ταύτιση και οι δεσμοί που είχαν δημιουργηθεί ανάμεσα στον Alex (και κατά δεύτερο λόγο και με την Aimee) διαλύονται και στην θέση της αναδύεται η σχέση του θεατή με τον συγγραφέα (και προφανώς alter ego, τον σκηνοθέτη).
Καθώς διαλύεται σιγά -σιγά ο κόσμος του Alex και αυτός αισθάνεται αποξενωμένος και μόνος, κατά ένα αντίστοιχο τρόπο διαλύεται και το σύμπαν του θεατή και η σχέση του με την ερωτική ιστορία που παρακολουθούσε. Η ρευστότητα και η αστάθεια που βιώνουν οι δύο ερωτευμένοι ήρωες μεταφέρεται στον θεατή. Και ο έρωτας του αποδεικνύεται ότι ήταν μια σύλληψη, μια αυταπάτη. Ο θεατής είχε προειδοποιηθεί από την αρχή της ταινίας, όμως η σαγήνη των εικόνων (Ο ΕΡΩΤΑΣ) υπήρξε τόσο δυνατή που οι αντιστάσεις του κάμφθηκαν. Στο τέλος μένει η πικρή γεύση ενός έρωτα που έζησε για λίγο χρόνο, που υπήρξε μόνο μέσα σε μια σκοτεινή αίθουσα. Χωρίς ποτέ να αντικρίσει την Ρώμη…

Δημήτρης Μπάμπας

Reconstruction (ε.τ. Ερωτική αναπαράσταση) (2003)
Σκηνοθεσία: Christoffer Boe
Σενάριο: Christoffer Boe, Mogens Rukov.
Φωτογραφία: Manuel Alberto Claro.
Ηθοποιοί: Nikolaj Lie Kaas, Marie Bonnevie, Krister Henriksson.
Διάρκεια: 91'