του Gillo Pontecorvo

Η Μάχη του Αλγερίου (La battaglia di Algeri) είναι μια ταινία για την Αλγερινή επανάσταση στα τέλη της δεκαετίας του '50. Σκηνοθετημένη από τον Τζίλο Ποντεκόρβο (Gillo Pontecorvo) περιγράφει με εντυπωσιακή αμεσότητα την έκρηξη του απελευθερωτικού κινήματος, την βαρβαρότητα του γαλλικού ιμπεριαλιστικού στρατού κατοχής, την δικαιολογημένη χρήση βίας από τους αγωνιστές της αντίστασης.
Η δύναμη της ταινίας είναι τόσο μεγάλη που οι γαλλικές κυβερνήσεις την είχαν απαγορεύσει μέχρι το 1971. Η πρώτη προβολή της στο Παρίσι σημαδεύτηκε από διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία, ενώ πρόσφατα το αμερικάνικο υπουργείο εξωτερικών οργάνωσε μια κλειστή προβολή για τα στελέχη του με υπότιτλο «Πώς να κερδίσετε την μάχη κατά της τρομοκρατίας και να χάσετε τον πόλεμο των ιδεών».
Το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, το FLN, ξεκίνησε το 1954 και δυο χρόνια αργότερα απλώθηκε στην πρωτεύουσα, το Αλγέρι. Η ταινία περιγράφει τη σύγκρουση στις φτωχογειτονιές της Κάσμπα, που ήταν το κάστρο του FLN, με ηγέτη τον 29χρονο Σααντί Γιασίφ (που υποδύεται ο ίδιος τον ρόλο).
Σε απάντηση στις «τρομοκρατικές» εκτελέσεις της αντίστασης, ο γαλλικός στρατός ξεσπά σε ένα όργιο συλλήψεων, βασανιστηρίων, δολοφονιών και ισοπέδωσης ολόκληρων συνοικιών. Η φρίκη της βαρβαρότητας των γάλλων αλεξιπτωτιστών είναι τόσο μεγάλη που η κοινή γνώμη στην ίδια τη Γαλλία μοιράζεται στα δυό. Στο ίδιο το Αλγέρι το FLN καλεί σε μια οκταήμερη γενική απεργία. Από στρατιωτική άποψη η απεργία είχε παταγώδη αποτυχία – αποκαλύφθηκαν όλα τα ηγετικά μέλη της οργάνωσης και έπεσαν στα χέρια του στρατού κατοχής.
Όμως, φάνηκε ότι η συντριπτική πλειοψηφία του αλγερινού λαού ήταν με την ανεξαρτησία. Στην ίδια τη Γαλλία ξεκίνησε ένα κίνημα για την απόσυρση του στρατού που τελικά το 1962 οδήγησε στην ανεξαρτησία της Αλγερίας.
Πολλοί από τους ρόλους στην ταινία του Ποντεκόρβο παίζονται από τους ίδιους τους αγωνιστές της αντίστασης. Η μουσική επένδυση του Ενιο Μορικόνε συνδυάζει τον Μπαχ με βερβερίνικους ρυθμούς και τους ήχους της πόλης.
Ο πρώτος πρόεδρος της ανεξάρτητης Αλγερίας, ο Μπεν Μπελά, έχει δηλώσει: «Αρχικά θεωρούσα ότι μια τέτοια ταινία θα ήταν σπατάλη, ήμασταν μια φτωχή χώρα. Ο Γιασίφ (Yacef Saadi) μου είπε ότι ο αγώνας μας δεν ανήκε μόνο στον αλγερίνικο λαό. Ανήκε σε όλους τους καταπιεσμένους του κόσμου. Δεν μπορούσαμε να τους προδώσουμε. Βρήκαμε τα λεφτά για την ταινία».

Η γεμάτη ρεαλισμό απεικόνιση της αθημερινής ζωής και η ένταση στις σκηνές των ταραχών και των διαμαρτυριών, η Μάχη του Αλγερίου κλέβει τις εντυπώσεις. Ο δεξιοτεχνικός χειρισμός του πλήθους, μεταφέρει στον θεατή το πάθος των πραγματικών γεγονότων. Θέλοντας να δώσουν μία μορφή ντοκιμαντέρ, ο Prontecorvo και ο Marcello Gati, γυρνάνε την ταινία ασπρόμαυρη και πειραματίζονται με διάφορες τεχνικές. Για να μπορέσει να αποδώσει το ρεαλισμό που ήθελε, ο Prontecorvo μαζί με το Solinas, μένουν για δύο χρόνια στο Αλγέρι ψάχνοντας τοποθεσίες. Με το Yacef οδηγό, μαθαίνουν για την κουλτούρα και τις συνήθειες των κατοίκων. Επιλέγει το καστ μέσα από Άραβες, που γνωρίζει εκεί, βάση των χαρακτηριστικών τους και της συναισθηματικής απήχησης που θα μπορούσαν να έχουν στο κοινό. Γι’ αυτό το λόγο, κάποιοι από τους διαλόγους είναι μεταγλωττισμένοι.
Ο μοναδικός επαγγελματίας ηθοποιός, ήταν ο Γάλλος Jean Martin, που ενσάρκωσε το συνταγματάρχη Mathieu. O Martin ήταν κατά βάση ηθοποιός θεάτρου. Ειρωνικά, είχε χάσει πολλές δουλειές, καταδικάζοντας τις δράσεις της κυβέρνησης του στην Αλγερία.
Ο ήχος – τόσο η μουσική όσο και τα εφέ- παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην ταινία. Ο Pontecorvo σε πολλές συνεντεύξεις του δηλώνει, πως πέρασε πάρα πολύ καιρό στην επεξεργασία των σωστών μοτίβων, που θα ταίριαζαν απόλυτα στην ταινία. Τα αρχικά μοτίβα ενσωματώθηκαν με την ορχηστική μουσική του Ennio Morricone και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την απόλυτη εναρμόνιση εικόνας και ήχου. Τα συναισθήματα εντείνονται ακόμα πιο πολύ. Morricone και Pontecorvo συνεργάζονται στενά, αν και στη σκηνή της βομβιστικής επίθεσης ο Morricone απαιτεί να έχει τον πλήρη έλεγχο.
Χρησιμοποιούν συγκεκριμένους ήχους για να διαχωρίσουν τις δυο πλευρές: ήχους των πυρών, ελικόπτερα και φορτηγά για να συμβολίσουν την γαλλική προσέγγιση για τη μάχη, ενώ οι εκρήξεις βομβών, ουρλιαχτά και θρήνοι, για να συμβολίζουν το Αλγέρι.
O Oliver Stone δηλώνει για την ταινία: "Αυτό που με συγκλόνισε ήταν η δομή της. Ο Gillo Pontecorvo κατάφερε να «δέσει» δυο διαφορετικά είδη κινηματογράφου. Το ντοκιμαντέρ και τον κινηματογράφο στην κλασσική του μορφή. "
Ο Spike Lee σχολιάζει σχετικά: "Εσύ λες πως εγώ είμαι τρομοκράτης κι εγώ λέω ότι είμαι αγωνιστής. Το θέμα αυτής της ταινίας κρύβει παγίδες. Αν και όλα είναι σκηνοθετημένα μοιάζουν τόσο αληθινά. Δεν ξέρω πως το κατάφεραν αυτό…"
Ενώ ο Steven Soderbergh σημειώνει: "Έχω κλέψει πολλά από την Μάχη του Αλγερίου. Δεν το κρύβω. Ο Pontecorvo έχει δώσει τόση σημασία στη λεπτομέρεια, που ακόμα και πρόσωπα που εμφανίζονται μόνο για λίγα δευτερόλεπτα, τραβάνε την προσοχή του θεατή."

(πηγή σημειώσεις για την παραγωγή)