της Εύα Νάθενα
(κριτική: Αχιλλέας Ντελλής)
H κινηματογραφική μεταφορά της Φόνισσας με πρωταγωνίστρια την Καρυοφιλιά Καραμπέτη είναι μια μέτρια ταινία με μερικές δυνατές πινελιές ερμηνείας, ενδυματολογίας και σκηνογραφίας. Ωστόσο ολόκληρη η μεταφορά πάσχει και σε επίπεδο γλώσσας (ο διάλογος είναι μια εξαστισμένη κοινή δημοτική, δημιουργώντας εσωτερική σύγκρουση με τον ρεαλισμό -χώρου, ενδυμάτων και σκηνικών- που επιδιώκεται σε όλη την ταινία), και σε επίπεδο ψυχογράφησης (η ηρωίδα μάλλον παρουσιάζεται στατική). Κυρίως όμως πάσχει σε επίπεδο ερμηνευτικής προσέγγισης αυτής της τραγικής και δαιμονικής φύσης της φόνισσας. Η φιλολογική επιστήμη έχει προτείνει διάφορες ερμηνείες για τους λόγους που η Φραγκογιαννού προβαίνει στις στυγερές δολοφονίες (στο κείμενο του Παπαδιαμάντη είναι τέσσερις).
• Τη θεολογική ερμηνεία: μια διαστρεβλωμένη προσέγγιση της εκκλησιαστικής και θρησκευτικής ζωής•
• Τη φιλοσοφική: το πρόβλημα του κακού ως μια αρχετυπική τάξη ενός καθημερινού ανθρώπου που θέλγεται από το σκοτάδι του κακού•
• Την τραγική: Η Φραγκογιαννού είναι έρμαιη του ριζικού της το οποίο δεν την αφήνει να σκεφτεί και να δράσει όπως η ίδια θέλει•
• Τη δαρβινίζουσα: η Φραγκογιαννού, ως προσωποποίηση της δαρβινικής Φύσης και ως δύναμη «φυσικού» ελέγχου συμβάλλει στον αφανισμό των ασθενέστερων•
• Τη ψυχαναλυτική: Το προικιό και η θάλασσα είναι η επιστροφή στη μοίρα (ένα είδος αυτοτιμωρίας μέσω της Νέμεσης) και στη αρχέγονη μήτρα της φύσης•
• Τη διακειμενική: Σε αντίθεση με το Έγκλημα και τιμωρία όπου ο Ρασκόλνικοφ σπαράσσεται, μεταδίδοντας ένα μήνυμα πανανθρώπινο, η Φραγκογιαννού παραμένει απάνθρωπη και αμετανόητη•
• Την αισθητική: Η τελειοποίηση της ομορφιάς των ηρωίδων βρίσκεται στο θάνατο, όπως στον Πόε και στους ρομαντικούς ποιητές, σαν είναι καταδικασμένη να ζει σε μια κατάσταση λήθης, σαν το Yagami Light από το Death Note*.
Δεν μπόρεσα να διακρίνω καμιά από τις παραπάνω. Όχι ότι θα ήταν απαραίτητο. Αντίθετα. Όταν γίνεται μια διασκευή αυτό που περιμένεις είναι να δεις την πρόταση, την νέα προσέγγιση, τη διαφορετική ερμηνεία. Η προσέγγιση που υιοθετείται εξ αρχής παίρνει σάρκα και οστά μετά το εμβόλιμο επεισόδιο της γυναικοκτονίας από έναν χωριάτη για να καταλήξει στο τέλος κραυγαλέα και άτσαλα: στους τίτλους τέλους οι αναφορές στον αριθμό των γυναικοκτονιών ανατριχιάζουν όχι από τα νούμερα αλλά από το εντελώς στρεβλό τρόπο με τον οποίο προσεγγίστηκε το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη. Νομίζω αυτή η ένταξη σε ένα κλίμα δικαιωματισμού αφυδατώνει την ταινία, την μετατρέπει σε μια τηλεοπτική αφήγηση σαπουνόπερας χωρίς κανένα ίχνος μεταφυσικής ή απόκοσμης τραγικότητας. Το πρόβλημα με τέτοιες αφηγήσεις είναι ότι μας αναγκάζει να επιστρέψουμε στο παρελθόν και να ξαναεκτιμήσουμε την πρώτη Φόνισσα του Κώστα Φέρρη (1974), αφού είναι μακράν καλύτερη από την άτσαλη ερμηνευτικά, άγαρμπη χαρακτηριολογικά και σχετικά συμπαθητική ενδυματολογικά ταινία της Εύα Νάθενα.
*(σ.τ.ε. Ο Yagami Light είναι ο κύριος πρωταγωνιστής της σειράς manga Death Note)
