(Για τις πολιτικές καταγωγές του Bernardo Bertolucci)
του Γιώργου Μπράμου
Η αμφιβολία και η αμφισβήτηση του Πριν από την επανάσταση επεκτείνονται στον Σωσία (Partner, 1968), σε μιαν απελπισμένη, αδιέξοδη και παράξενα γόνιμη σύγχυση. Επιχειρείται μια «έξοδος προς τα μπρος», με οδηγούς τον Godard, που έχει συγκροτήσει πια την αντίληψή του για τον «νέο κινηματογράφο», και τον Julian Beck, χαρισματικό δάσκαλο της θεατρικής πρωτοπορίας στα χρόνια του '60, εμπνευστή και δημιουργό του συλλογικού και κοινοβιακού Living Theatre, Το σενάριο του Σωσία βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Κεντρικό πρόσωπο ο Ζακόμπ, ένας Γάλλος που διδάσκει θέατρο στην Ακαδημία Δραματικής Τέχνης, στη Ρώμη. Τον υποδύεται ο Pierre Clementi δαιμονική, διφορούμενη παρουσία. Ζει σ' ένα διαμέρισμα, με βιβλία και ακαταστασία, περιφέρεται κρατώντας στη μασχάλη μια μονογραφία για τον Murnau, και είναι ερωτευμένος με την Κλάρα (Stefania Sandreli). Τη ζωή του θα αναστατώσει ο σωσίας του, που ονειρεύεται την επανάσταση και προσπαθεί να φτιάξει μια «μολότοφ».
Πριν από τον Σωσία, ο Bertolucci είχε γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για την RAI (Ο δρόμος του πετρελαίου) και είχε γράψει, με τον Dario Argento, το σενάριο για το γουέστερν-σπαγγέτι του Sergio Leone, Κάποτε στη Δύση. Υπήρχε ακόμα στα συρτάρια του ένα σενάριο, με τίτλο «Natura contro natura», που δεν γυρίστηκε ποτέ. Είχε συνεργαστεί, επίσης, με τον Julian Beck και το Living Theatre, στο επεισόδιο Αγωνία της συλλογικής ταινίας Vangelo 70 (1967). Η εμπειρία της συνεργασίας με τον Beck έχει σοβαρές αντανακλάσεις στον Σωσία. Η θεατρικότητα της ταινίας παραπέμπει στον Antonin Artaud και στις θεωρίες του για ένα θέατρο της ουτοπίας που, στα χρόνια του '60, βρίσκουν στο Living Theatre την ακραία, προκλητική εφαρμογή τους. Υπάρχουν, επίσης, οι πρώτες ενδείξεις για τον εικαστικό προβληματισμό του Bertolucci. Η φωτογραφία του Ugo Piccone, σε technicolor, παραπέμπει ευθέως στον Michelangelo Antonioni του Βlow-up, στην κινηματογραφική, εικαστική εκδοχή της pop art. Φαίνεται, ακόμα, η καθοριστική επαφή του Bertolucci με τον εφιαλτικό, κολασμένο κόσμο του Francis Bacon. Αυτά τα πρώτα ψήγματα θα ολοκληρωθούν, λίγα χρόνια αργότερα, στο Τελευταίο ταγκό στο Παρίσι. Η σκηνοθεσία ακολουθεί τους δρόμους του Godard: η αφήγηση σπάει, η ελλειπτικότητα είναι το κυρίαρχο πεδίο της. Φαίνεται, ωστόσο, η βιασύνη και η νευρικότητα του Bertolucci στην προσπάθειά του v' απομακρυνθεί από τον «επικό-ποιητικό» Pasolini, τον ανθρωποκεντρικό ρεαλισμό του Rossellini και το διαλεκτικό, μαρξιστικό μπαρόκ του Visconti.
Προηγούμενο: Πριν από την επανάσταση | Επόμενο: Στρατηγική της αράχνης (Stralegia del ragno, 1970).
