Το 1946 οι Γάλλοι κριτικοί, έχοντας χάσει τις ταινίες του Χόλλυγουντ για 5 χρόνια εξ ‘τιάς του πολέμου, είδαν ξαφνικά ένα οξύ «σκοτεινό» τόνο, που γινόταν ακόμα πιο σκοτεινός στις ταινίες που ασχολούταν με το έγκλημα. Έτσι έδωσαν την ονομασία φιλμ νουάρ (film noir)= μαύρη ταινία σ’ αυτές τις ταινίες που επικράτησε σαν όρος σ’ όλο τον κόσμο.
Η σημασία του φιλμ νουάρ στην ιστορία του Αμερικάνικου κινηματογράφου είναι πολύ μεγάλη. Η Αμερική είχε βγει νικηφόρα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν τα χρόνια της αισιοδοξίας. Ο Αμερικάνικος Τρόπος Ζωής γινόταν το πρότυπο και το όνειρο για πολλές χώρες του κόσμου. Τα φιλμ νουάρ ήταν το πρώτο Αμερικάνικο κινηματογραφικό είδος που ερχόταν να αμφισβητήσει «εκ των έσω» το Αμερικάνικο όνειρο, να τονίσει τις αντιφάσεις του και να δείξει την βία που περιέχει σε λανθάνουσα κατάσταση.
Στο «μαύρο» θρίλερ η δραματουργία των ηρώων του είναι ένα χρόνιο πρόβλημα που πηγάζει από την ασυνείδητη αίσθηση του υπερεγώ πάνω στο θέμα του εγκλήματος και της τιμωρίας. Ο 19ος αιώνας χώρισε το κλασικό τραγικό πνεύμα σε τρία είδη: τον αστικό ρεαλισμό (Ίψεν), την ιστορία φαντασμάτων και την ιστορία του ντετέκτιβ. Το φιλμ νουάρ αντικαθιστά τα φαντάσματα με μια εφιαλτική κοινωνία ή κατάσταση του ανθρώπου. Ο εκδικητής παύει να είναι ένα φάντασμα και γίνεται ένας ντετέκτιβ, ιδιωτικός ή δημόσιος. Μ’ αυτήν την κατηγορία του φιλμ νουάρ ασχολήθηκε κυρίως ο Ρέϋμοντ Τσάντλερ/ Raymond Chandler, και δημιούργησε τον ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου/ Philip Marlowe, που επηρέασε το στυλ του είδους μέχρι και σήμερα.
Το φιλμ νουάρ είναι τόσο συχνά μηδενιστικό, κυνικό ή στωικό όσο είναι και μεταρρυθμιστικό. Υπάρχουν σ’ αυτό φασιστικές και απαθείς καταγγελίες της αστικής τάξης των πραγμάτων όπως και Μαρξιστικές. Για πολλούς δεν αποτελεί ένα είδος κινηματογράφου, όπως είναι το γουέστερν ή η γκανγκστερική ταινία αλλά ξεχωρίζει από το θέμα και τον τόνο του.
(αποσπάσματα από κείμενο Ομάδας Εργασίας, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Τσόντα τ. 5, Απρίλης -Μάης -Ιούνης 1980)
Ενδεικτική Φιλμογραφία
You Only Live Once (Fritz Lang, 1937)
The Maltese Falcon (John Huston, 1941)
Journey Into Fear (Orson Welles, 1943)
Double Indemnity (Billy Wilder, 1944)
Laura (Otto Preminger, 1944)
Murder, My Sweet (Edward Dmytryk, 1944)
Mildred Pierce (Michael Curtiz, 1945)
The Lost Weekend (Billy Wilder, 1945)
Ride the Pink Horse (Robert Montgomery, 1946)
Scarlet Street (Fritz Lang, 1946)
The Big Sleep (Howard Hawks, 1946)
The Killers (Robert Siodmak, 1946)
The Postman Always Rings Twice (Tay Garnett, 1946)
Body and Soul (Robert Rossen, 1947)
Nightmare Alley (Edmund Goulding, 1947)
Out of the Past (Jacques Tourneur, 1947)
The Lady From Shanghai (Orson Welles, 1947)
T-Men (Anthony Mann, 1947)
Act of Violence (Fred Zinnemann, 1948)
Force of Evil (Abraham Polonsky, 1948)
Raw Deal (Anthony Mann, 1948)
They Live by Night (Nicholas Ray, 1948)
Too Late For Tears (Byron Haskin, 1948)
Border Incident (Anthony Mann, 1949)
Criss-Cross (Robert Siodmak, 1949)
The Reckless Moment (Max Ophuls, 1949)
The Set-Up (Robert Wise, 1949)
Thieves’ Highway (Jules Dassin, 1949)
White Heat (Raoul Walsh, 1949)
Breaking Point (Michael Curtiz, 1950)
D.O.A (Rudolph Maté, 1950)
In A Lonely Place (Nicholas Ray, 1950)
Night And the City (Jules Dassin, 1950)
Sunset Boulevard (Billy Wilder, 1950)
The Asphalt Jungle (John Huston, 1950)
The Sound of Fury (Cy Endfield, 1950)
On Dangerous Ground (Nicholas Ray, 1951)
Ace in the Hole (Billy Wilder, 1952)
Clash By Night (Fritz Lang, 1952)
Angel Face (Otto Preminger, 1953)
The Big Heat (Fritz Lang, 1953)
Crime Wave (Andre de Toth, 1954)
Kiss Me Deadly (Robert Aldrich , 1955)
The Big Combo (Joseph H. Lewis, 1955)
Odds Against Tomorrow (Robert Wise, 1959)
Underworld USA (Sam Fuller, 1961)
